Δεν πήρε ποτέ το πτυχίο του. Και όμως του έδωσαν να σχεδιάσει την Ελλάδα ολόκληρη

13:42 2/6/2025 - Πηγή: Sportime

Δεν ήταν πλούσιος. Δεν ήταν γιος αρχιτέκτονα. Δεν πρόλαβε καν να πάρει πτυχίο. Και όμως, ο Αριστοτέλης Ζάχος έγινε ο άνθρωπος που σφράγισε την ελληνική αρχιτεκτονική του 20ού αιώνα. Γεννημένος το 1871 στη Σιάτιστα της Κοζάνης, βρέθηκε φοιτητής στην Πολυτεχνική της Καρλσρούης, αλλά διέκοψε για να πολεμήσει στον πόλεμο του 1897. Δεν επέστρεψε ποτέ για να ολοκληρώσει τις σπουδές του, γιατί από τότε άρχισε να σχεδιάζει – όχι σε σχέδια απλά, αλλά σε πέτρα, ξύλο και τοπία ολόκληρα.

Ήταν από τους πρώτους που ύψωσαν φωνή ενάντια

στο «βαυαρικό» πρότυπο που είχε επιβληθεί στην ελληνική αρχιτεκτονική μετά το 1830. Έλεγε ότι η Ελλάδα δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από τις στοές και τα μάρμαρα της Ευρώπης. Έχει τη δική της γραφή – τις καμπύλες του Βυζαντίου, τις σκεπές των χωριών της Ηπείρου, τις πέτρες που σμίγουν με το τοπίο. Και πάνω σ’ αυτές δούλεψε.

Περπάτησε όλη την Ελλάδα με μια φωτογραφική μηχανή στο χέρι, καταγράφοντας καμπαναριά, σκεπές, ξύλινα μπαλκόνια. Πίστευε ότι η αρχιτεκτονική δεν χτίζεται σε γραφεία αλλά μέσα στο χώμα, στο φως και στο κλίμα της κάθε περιοχής. Μαζί με τον φίλο του, τον ζωγράφο Βυζάντιο, ανέβαιναν στα μοναστήρια και φωτογράφιζαν, σχεδίαζαν, κρατούσαν σημειώσεις. Ήταν η πρώτη φορά που καταγραφόταν με τέτοιο πάθος η λαϊκή ελληνική αρχιτεκτονική.

Στην πορεία του ανέλαβε να σχεδιάσει και να αποκαταστήσει σπουδαία έργα: το Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών, την Παλαιά Μητρόπολη, τον Άγιο Δημήτριο στη Θεσσαλονίκη μετά την πυρκαγιά, αλλά και σχολεία, ναούς και δημόσια κτίρια σε όλη την Ελλάδα. Σε όλα έβαζε την ίδια αρχή: τίποτα το ψεύτικο, τίποτα που να μην έχει προκύψει από την ελληνική ζωή και γη.

Είχε εμμονή με το γνήσιο. Στην αποκατάσταση του Αγίου Δημητρίου ήρθε σε σύγκρουση με αρχαιολόγους και υπουργεία, γιατί πίστευε πως η εκκλησία έπρεπε να επανέλθει όχι σε υποτιθέμενη αρχαία μορφή, αλλά όπως την είχε ο λαός στη μνήμη του. Το ίδιο πίστευε και για την πόλη: δεν σχεδίαζε πλατείες με βάση ευρωπαϊκά πρότυπα, αλλά κοιτώντας πώς κινείται το φως, πού πέφτει ο αέρας, πού μαζεύονται οι άνθρωποι.

Ο Ζάχος δεν τιμήθηκε όσο έπρεπε όσο ζούσε. Το κράτος αργούσε πάντα να τον καλέσει. Συχνά του ζητούσαν «να φτιάξει κάτι πιο μοντέρνο». Εκείνος επέμενε: «Το μοντέρνο είναι να είσαι Έλληνας στον τόπο σου». Και έτσι έμεινε. Δεν πήρε ποτέ το χαρτί του. Κανένα πτυχίο. Αλλά πήρε κάτι μεγαλύτερο: του εμπιστεύτηκαν ολόκληρη την αισθητική της χώρας. Και εκείνος την τίμησε όσο λίγοι.

Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο >>

Keywords