Έγραψαν τη φωνή του Παλαμά και του Καρούζο σε δίσκους και την έκρυψαν για να τη βρουν οι επόμενοι αιώνες

00:28 4/6/2025 - Πηγή: Sportime

Την παραμονή του 1913, η Όπερα του Παρισιού δεν φιλοξενούσε μουσική. Ειδικοί του μελοδράματος είχαν κλειστεί στα υπόγειά της για να φυλάξουν κάτι πιο σημαντικό από μια παράσταση. Είχαν ηχογραφήσει τις φωνές των πιο διάσημων καλλιτεχνών της εποχής – του Καρούζο, της Αντελίνας Πάτι, του Πασκουάλε Αμάτο – και τις τοποθέτησαν σε μεταλλικές θήκες, με την εντολή να μην ανοιχτούν παρά μόνο μετά από 100 χρόνια.

Η ιδέα πως η φωνή μπορούσε να ταξιδέψει στο μέλλον, να επιβιώσει των ανθρώπων και του χρόνου, είχε γεννηθεί μόλις λίγα χρόνια μετά την εφεύρεση του φωνογράφου. Ήταν το 1899 όταν η Ακαδημία Επιστημών της Βιέννης πρότεινε για πρώτη φορά τη δημιουργία φωνοθήκης – ενός αρχείου φωνών που θα διατηρούσε ζωντανό το άυλο: τον ήχο.

Το 1904, στο Βερολίνο ιδρύθηκε το Phonogramm-Archiv. Όμως οι Γάλλοι προχώρησαν γρηγορότερα και βαθύτερα. Το 1907 και ξανά το 1912, έκαναν τις πρώτες προσπάθειες να φυλάξουν όχι μόνο τις φωνές των καλλιτεχνών, αλλά και το ίδιο το συναίσθημα της εποχής, σαν φωνητικό μουσειακό απολίθωμα.

Το 1911, η Σορβόννη εγκαινιάζει τα «Αρχεία Λόγου». Το εγχείρημα ήταν τεράστιο: με τη βοήθεια του Εμίλ Πατέ και του γλωσσολόγου Μπρινό, άρχισε η συστηματική συλλογή φωνών πολιτικών, συγγραφέων, ποιητών, ανθρώπων του θεάματος και της τέχνης. Πριν από το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, είχαν ήδη καταγραφεί οι φωνές του Φρειδερίκου Μιστράλ, του Εμίλ Βεραρέν, ακόμα και του Αντρέ Ζιντ.

Το 1930, η Γαλλία στέλνει αποστολή στην Ελλάδα. Ο καθηγητής Ιμπέρ Περνό ηχογραφεί σε δίσκους 78 στροφών τη φωνή του Ελευθερίου Βενιζέλου και του Κωστή Παλαμά. Η ηχογράφηση έγινε με τέτοιο σεβασμό, που ο δίσκος δεν προοριζόταν για αναπαραγωγή στο κοινό, αλλά για αρχειοθέτηση στον χρόνο.

Η Γαλλική Εθνική Φωνοθήκη, που ιδρύθηκε το 1938, συγκέντρωσε όλες αυτές τις ηχογραφήσεις. Πέρασε στη δικαιοδοσία της Εθνικής Βιβλιοθήκης, ως «τα ηχητικά αποτυπώματα του 20ού αιώνα». Εκεί βρέθηκε και η ιδιωτική συλλογή του Μαξ ντε Ριέ και 240 δίσκοι από το μουσικολογικό συνέδριο του Καΐρου που χάρισε ο βασιλιάς Φουάτ της Αιγύπτου.

Στο Παρίσι δεν υπάρχει μόνο ένα τέτοιο αρχείο. Το Αρχείο Ήχου του Ραδιοφώνου είναι ένα δεύτερο, εξίσου σημαντικό, με τεκμήρια που αγγίζουν την πολιτική, τη λογοτεχνία και τη μουσική ιστορία της Ευρώπης.

Η Αγγλία δημιούργησε το δικό της Ινστιτούτο Ηχογραφήσεων το 1955. Το BBC, μέσα από το Sound Archive, κατέγραψε τα πάντα: από λόγους Πρωθυπουργών μέχρι ήχους από βομβαρδισμούς και παιδικά τραγούδια του 1940.

Ακόμα και στην Καλιφόρνια, ο σταθμός Pacifica δημιούργησε το 1949 ένα αντίστοιχο αρχείο φωνών. Πωλούσε μάλιστα αντίγραφα των ιστορικών αυτών ηχογραφήσεων με τιμές που καθορίζονταν κατά περίπτωση.

Και στην Ελλάδα, υπάρχουν πολύτιμα ντοκουμέντα. Η ΕΡΤ (πρώην ΕΙΡ) διαθέτει ένα αρχείο που περιλαμβάνει φωνές του Κατράκη, του Τσαρούχη, του Σεφέρη. Πολλά απ’ αυτά όμως παραμένουν σε αποθήκες ή σε ιδιωτικές συλλογές.

Γιατί η φωνή, ακόμα κι όταν σιωπά, δεν παύει να είναι παρούσα. Κι όταν την έχεις φυλάξει σωστά, μπορεί να μιλήσει ξανά. Ακόμα κι έναν αιώνα μετά.

Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο >>

Keywords