Ήταν ο πιο πολλά υποσχόμενος νέος φυσικός. Μέχρι που ένας νομπελίστας του είπε ότι θα μπορούσε να φτιάξει ελέφαντα με τις εξισώσεις του.

00:17 4/6/2025 - Πηγή: Sportime

Είχε μόλις τελειώσει τις σπουδές του, και οι υπολογισμοί του φάνταζαν πρωτοποριακοί. Οι γραφικές παραστάσεις ταίριαζαν με τα πειράματα, οι εξισώσεις του ήταν άψογες στα χαρτιά, και όλοι έδειχναν εντυπωσιασμένοι. Όλοι, εκτός από έναν.

Το 1953, ο νεαρός φυσικός Φρίμαν Ντάισον πήγε να παρουσιάσει τη δουλειά του σε έναν από τους σημαντικότερους επιστήμονες του 20ού αιώνα, τον Ενρίκο Φέρμι. Ο Φέρμι, ήδη νομπελίστας και αυθεντία στην πυρηνική φυσική, πήρε τα διαγράμματα του Ντάισον στα χέρια του, τα κοίταξε προσεκτικά… και τα άφησε στην άκρη.

«Υπάρχουν δύο τρόποι να κάνεις

υπολογισμούς στη θεωρητική φυσική», του είπε. «Ο ένας είναι να έχεις μια καθαρή φυσική ιδέα για το τι πας να περιγράψεις. Ο άλλος είναι να έχεις μια ακριβή, λογικά θεμελιωμένη μαθηματική ανάλυση. Εσύ δεν έχεις τίποτα απ’ τα δύο.»

Ο Ντάισον προσπάθησε να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Του εξήγησε ότι οι υπολογισμοί του ταίριαζαν με τα πειραματικά δεδομένα. Τότε ο Φέρμι τον ρώτησε: «Πόσες ελεύθερες παραμέτρους χρησιμοποίησες για να πετύχεις αυτό το ταίριασμα;»

«Τέσσερις», απάντησε εκείνος.

Ο Φέρμι χαμογέλασε και του είπε κάτι που έμελλε να περάσει στην ιστορία:

«Θυμάμαι που ο φίλος μου ο φον Νόιμαν έλεγε: με τέσσερις παραμέτρους μπορείς να φτιάξεις ένα ελέφαντα. Και με πέντε μπορείς να του κάνεις και την προβοσκίδα να κουνιέται.»

Ήταν μια από τις πιο σοφές επιστημονικές παρατηρήσεις που έγιναν ποτέ. Δεν αφορούσε μόνο τον νεαρό επιστήμονα, αλλά κάθε άνθρωπο που πνίγεται στα νούμερα χωρίς να καταλαβαίνει τι σημαίνουν. Ο Φέρμι δεν αμφισβήτησε τα αποτελέσματα. Αμφισβήτησε το αν είχαν ουσία. Και αυτή η φράση του έσωσε τον Ντάισον από χρόνια χαμένης δουλειάς.

Από τότε, η φράση με τον ελέφαντα έγινε κλασική στην επιστημονική κοινότητα. Τόσο πολύ, που αργότερα κάποιοι μαθηματικοί σχεδίασαν όντως έναν ελέφαντα χρησιμοποιώντας τέσσερις παραμέτρους — αποδεικνύοντας με χιούμορ πως η υπερβολή στους υπολογισμούς είναι εύκολη, αλλά η επιστήμη είναι κάτι πολύ πιο βαθύ.

Γρηγόρης Κεντητός για το sportime.gr.

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο >>

Keywords