Η ώρα της αμείλικτης αλήθειας για την Ευρώπη

Το ον που λέγεται άνθρωπος έχει την εκπληκτική ικανότητα της εθελοτυφλίας – ή διαφορετικά την αυταπάτης. Υπάρχουν, βέβαια, οι ρεαλιστές, που θεωρητικά δεν συγχέουν την πραγματικότητα με τις επιθυμίες τους. Κατά κανόνα, όμως, η κοινωνία τείνει είτε να τους αγνοεί είτε να τους χαρακτηρίζει ως εκκεντρικούς.

Συναφώς, υπάρχουν μερικές εξελίξεις που είναι τόσο προδιαγραμμένες, ώστε να αναρωτιέται κανείς πως γίνεται να αντιμετωπίζονται με άρνηση. Θυμάμαι, στα χρόνια λίγο πριν την ένταξη στην ευρωζώνη, πολλοί από τους αρθρογράφους του Οικονομικού Ταχυδρόμου, τότε υπό την ηγεσία του Γιάννη Μαρίνου,

είχαμε προειδοποιήσει για την επερχόμενη οικονομική κρίση τόσο στην παγκόσμια οικονομία όσο και στην ελληνική.

Οι αντιδράσεις ήταν οι αναμενόμενες: μερικοί, ελάχιστοι, ενδιαφέρθηκαν να αποκτήσουν καλύτερη πληροφόρηση. Η μεγάλη πλειοψηφία απλά αδιαφόρησε. Μία μικρή μειοψηφία χλεύασε.

Σήμερα, η απόφαση ενός δικτάτορα να ανοίξει τους ασκούς του πολέμου αντιμετωπίζεται σχεδόν με έκπληξη. Η πορεία του, όμως, ήταν δεδομένη. Πόλεμος στην Γεωργία, κατάκτηση της Αμπχαζίας, της Νότιας Οσετίας και της Κριμαίας, εμπλοκή στην Συρία, επέμβαση στην Αρμενία.

Ως ένας από αυτούς που προειδοποιούσαν, έγραφα στις 24/5/21σε άρθρο με τίτλο» Η σημασία της πρόκλησης της Λευκορωσίας για την Ε.Ε.»:

Η πράξη κρατικής τρομοκρατίας στον αέρα, οφείλει να αφυπνίσει την Ευρώπη. Η αντίδραση δεν μπορεί να είναι ένα χαστουκάκι στο μάγουλο – όπως συνηθίζει. Η παγκόσμια γεωπολιτική ισορροπία έχει αλλάξει και ενόσω οι ΗΠΑ απασχολούνται με την Κίνα, η Ε.Ε. θα έχει να αντιμετωπίσει μία νέα Ρωσία. Τα ωραία λόγια σε ντοκουμέντα όπως το European Union Global Standing του 2016 οφείλουν να γίνουν πράξεις. Και πράξεις όπως το European Defense Fund και το Permanent Structured Cooperation Mechanism οφείλουν να αποκτήσουν δόντια.

Στον 21ο αιώνα, όμως, η Δύση επέλεξε να εθελοτυφλεί. Ο Bush έβλεπε μόνο την τρομοκρατία ως εχθρό. Ο Clinton και ο Obama περίπου αγνόησαν την Ευρώπη. Ο Tramp επιχείρησε να την εξευτελίσει. Ο άλλος δικτάτορας, ο Erdogan την εξευτέλισε. Η ίδια η Ευρώπη αυτοπυρπολήθηκε: με την Γερμανία να ηγείται για 3η φορά στο εγχείρημα της παν-ευρωπαϊκής καταστροφής, φρόντισε στο όνομα του κυνηγητού του κέρδους να εξαρτηθεί ενεργειακά από τον Putin και οικονομικά (σε σημαντικό βαθμό) από τον Xi Jinping. Εσωτερικά, η Ουγγαρία και η Πολωνία πέταξαν το γάντι αμφισβήτησης των ευρωπαϊκών νόμων.

Την κατάντια της Ευρώπης αντιπροσωπεύει η παραμονή, σήμερα ακόμη, του πρώην καγκελαρίου Schroeder στο Δ.Σ. της Gazprom.

Ακόμη και ο Tramp αναγνώρισε την στρατηγική σημασία της ανόδου της Κίνας και έστρεψε την προσοχή των ΗΠΑ – όπως είχαν προβλέψει πολλοί Αμερικανοί αναλυτές—στον Ειρηνικό. Ο Biden την θεσμοθέτησε και την ενίσχυσε. Η Ευρώπη παρέμεινε…αδιάφορη. Γράφοντας γι’ αυτήν την στροφή των ΗΠΑ και το στρατηγικό κενό που αφήνει, στις 212/9/2021 με τον τίτλο «Θα εκμεταλλευτεί ο Μακρόν το μεγάλο δώρο του Μπάιντεν;» υποστήριξα ότι:

Το μεγάλο ερώτημα δεν είναι αν η Ευρώπη είναι δυσαρεστημένη ή όχι, αλλά αν η Ευρώπη θα αποφασίσει να αναλάβει ένα νέο ρόλο που γεωπολιτικά της ανήκει: να αποτελέσει, δηλαδή, το αντίπαλο στρατόπεδο στη νέα Ρωσική επιρροή και επέκταση. Διότι, η Ρωσία με σαφήνεια επιδιώκει με όλα τα μέσα να κερδίσει ένα μεγάλο μέρος της επιρροής που έχασε η Σοβιετική Ένωση.

Λίγο αργότερα, προβληματισμένος μαζί με άλλους για την τυφλή ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από την Ρωσία, στις 10/10/2021 σημείωνα σε άρθρο με τον τίτλο « Η εποχή της Ευρωπαϊκής διεύρυνσης πρέπει να τελειώσει» τα εξής:

Η ξέφρενη διεύρυνση από τα 10 μέλη στα 28 έφερε την Ε.Ε. στα όρια της. Η αποχώρηση του Η.Β. όσο κι αν ήταν προϊόν τυχαίων συμπεριφορών και περιστασιακών καταστάσεων, έδειξε ότι τα ενωσιακά θεμέλια είναι σαθρά. Τόσο η Γερμανική οικονομική ορθοδοξία όσο και η Ουγγρική κατάργηση της ανεξαρτησίας των θεσμών ανέδειξαν την εθνική αλαζονεία. Η Ευρώπη μπορεί να είναι σε ειρήνη αλλά η υπόσχεση της ευημερίας και της κοινωνικής συνοχής έχει ξεχαστεί.

Η Ε.Ε. έχει την ανάγκη να ξαποστάσει. Να επανεξετάσει τους στόχους της και ανάλογα την πορεία της. Να λάβει υπόψη της τα νέα οικονομικά δεδομένα των ανισοτήτων, του περιβάλλοντος, της υγείας και της γεωπολιτικής και να αποφασίσει ποια είναι και που στέκεται. Πολλά γράφονται για την στροφή των ΗΠΑ στον Ειρηνικό και πολλοί θέτουν το ερώτημα τι σχέση έχει η Ε.Ε. με αυτήν; Δεν ρωτούν, καλύτερα, τι σχέση έχει η Ευρώπη με τη νέα Ρωσία; Η τρέχουσα ενεργειακή κρίση προσφέρεται ως έναυσμα.

Ούτε ο μόνος, ούτε ο πιο γνώστης ήμουν εγώ που τα έγραφα. Το ερώτημα είναι «γιατί η Ευρώπη» επέτρεψε στον εαυτό της να φτάσει σ’ αυτήν την πολιτικά αδύναμη και γεωπολιτικά ανύπαρκτη θέση;

Ένας από τους τελευταίους μεγάλους ευρωπαίους ηγέτες, ο Francois Mitterrand φέρεται να έχει διαβλέψει ότι «η Ευρώπη προοδεύει μόνο μέσα από κρίσεις.» Καταγραμμένα, είχε επίσης πει: «το πρόβλημα είναι ότι η Ανατολή παράγει πυραύλους και η Δύση ειρηνιστές».

Η κρίση της Ουκρανίας οφείλει να αποτελέσει για την Ευρώπη την κρίση της αμείλικτης αλήθειας, την κρίση που θα την υποχρεώσει να αναγνωρίσει την αξία της θυμοσοφίας «μίλα ήρεμα και κράτα ένα γερό ρόπαλο».

Για πολύ καιρό τώρα, η Ευρώπη επέλεξε το βούτυρο και άφησε τα όπλα στις ΗΠΑ – όπως στην παλιά αναφορά των εγχειριδίων των οικονομικών που αναφέρονται στην επιλογή ανάμεσα στην παραγωγή «βουτύρου» και «όπλων». Έγραψα χθες ότι «Η δημοκρατία και η ελευθερία έχουν κόστος». Ήρθε η στιγμή για την Ευρώπη να πληρώσει για την ασφάλεια της – για την ελευθερία της και την δημοκρατία της.

Η Ρωσική αρκούδα δεν αστειεύεται. Ακόμη κι αν ο Putin εκπέσει, είναι βέβαιο ότι θα υπάρξει συνεχιστής της πολιτικής του. Η ιστορία δείχνει ότι οι δημοκράτες είναι σε έλλειμμα ενώ οι δικτάτορες πλεονάζουν.

Είχα και παλαιότερα αναφερθεί το περίφημο παράδοξο του Dani Rodrick ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να έχει ταυτόχρονα «εθνική ανεξαρτησία, ενοποίηση και δημοκρατία». Κατά Rodrick μπορεί να έχει όποια από τα δύο θέλει, σε όποιον συνδυασμό, αλλά όχι και τα τρία μαζί.

Ως ένα βαθμό λογοπαίγνιο, ως ένα βαθμό ρεαλισμός, ήρθε η στιγμή για την Ευρώπη  να κάνει την επιλογή της. Η στιγμή της εκτίμησης αν και σε ποιο βαθμό η νέα πραγματικότητα που δημιουργούν οι Putin και Xi Jinping της επιτρέπουν να διαλέξει το δίδυμο «εθνική ανεξαρτησία και δημοκρατία»;

Θα επιχειρηματολογήσω ότι, δυστυχώς, στη νέα αυτή πραγματικότητα δεν μπορεί να ισχύσει η γνωστή κινηματογραφική ατάκα του Sir Thomas More “Θα δώσω στην διάβολο το δικαίωμα της αμφιβολίας ώστε να διαφυλάξω την προσωπική μου ελευθερία».

Ο διάβολος έδειξε το πρόσωπο του κι αν η Ευρώπη έχει ως υπέρτατο αγαθό την δημοκρατία, τότε θα πρέπει να επιλέξει την ενοποίηση ως συνοδό της και φύλακα άγγελο της.

Διαβάστε επίσης

Η ελευθερία και η δημοκρατία έχουν κόστος