Το σαμποτάζ στου Μαλτσινιώτη στα Junkers-87 και το βαρύ τίμημα

Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος

Την περίοδο της κατοχής, αντιστασιακοί πατριώτες, κομάντος των συμμάχων αλλά και απλοί άνθρωποι, οργάνωσαν και πραγματοποίησαν πολλά σαμποτάζ εναντίον των κατακτητών, επέφεραν σημαντικά κτυπήματα και εμψύχωσαν το φρόνημα των σκλαβωμένων Ελλήνων.

Ένα από αυτά και ιδιαίτερα σημαντικό ήταν αυτό στο εργοστάσιο Μαλτσινιωτη, που οι λεπτομέρειες του δεν είναι ιδιαίτερα γνωστές. 

Η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου που πραγματοποιήθηκε στις 25 προς 26 Νοεμβρίου του 1942 με την κοινή δράση

Από στρατηγική άποψη όμως, ως προς την εξέλιξη των επιχειρήσεων στο μέτωπο της Β. Αφρικής, η ανατίναξη της γέφυρας που την κατέστησε μη αξιοποιήσιμη για έξι τουλάχιστον βδομάδες, δεν έπαιξε το σημαντικό ρόλο που προσδοκούσε το Συμμαχικό Στρατηγείο Καΐρου.

Κατ΄ ακολουθίαν λοιπόν, η πλέον σημαντική πράξη Αντίστασης, που θεωρείται ως το μεγαλύτερο σαμποτάζ  του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και παραδόξως παραμένει σχεδόν άγνωστο, ήταν η συστηματική αχρήστευση των κινητήρων των Γερμανικών αεροσκαφών στο εργοστάσιο του Ελληνικού Πυριτιδοποιείου & Καλυκοποιείου ΕΠΚ (πρώην Μαλτσινιώτη, μετέπειτα ΠΥΡΚΑΛ) στον Υμηττό, στις ανατολικές συνοικίες της Αθήνας.

ΤΟ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ

Οι αδελφοί (Γεώργιος, Δημήτριος και Παναγιώτης) Μαλτσινιώτη ξεκίνησαν το 1887 ιδρύοντας στο Μοναστηράκι της Αθήνας κατάστημα πωλήσεως όπλων και φυσιγγίων.

Το επόμενο έτος, λόγω της Επανάστασης στην Κρήτη και της ανάγκης προμήθειας πυρομαχικών στους επαναστατημένους Κρητικούς, απεφάσισαν να ιδρύσουν Εργοστάσιο κατασκευής φυσιγγίων στο Ψυχικό με την επωνυμία «Αδελφοί Μαλτσινιώτη Ο.Ε.». 

Το έτος 1890 λόγω της αύξησης της παραγωγής αναγκάστηκαν να αγοράσουν έκταση 10 στρεμμάτων στη θέση ΚΟΠΑΝΑ, στον σημερινό Δήμο Δάφνης-Υμηττού (εκεί όπου εξακολουθεί να βρίσκεται το συγκρότημα των εργοστασίων των ΕΑΣ) ιδρύοντας νέο εργοστάσιο το οποίο άρχισε να λειτουργεί το 1891.

Το 1900 απασχολούν ήδη διακόσιους εργαζόμενους.

Το 1934 η εταιρεία περιήλθε υπό τον έλεγχο του Μικρασιάτη βιομηχάνου Μποδοσάκη-Αθανασιάδη.

Η ημέρα αναλήψεως του ελέγχου εκ μέρους του, αποτελεί σταθμό και πραγματική αφετηρία ενός πλήρους ανακαινιστικού και δημιουργικού προγράμματος.

Οι εξαγωγές της Εταιρείας, κατά τα έτη 1936 μέχρι 1940, στην Ισπανία, Τουρκία, Ρουμανία και Μεγάλη Βρετανία ανήλθαν σε αξία τα 8 εκατομμύρια λίρες Αγγλίας της εποχής εκείνης (Αναφορά του Διοικητού της Τραπέζης της Ελλάδος Εμμανουήλ Τσουδερού).

Κατά τη διάρκεια του πολέμου εναντίον του Άξονος στα εργοστάσια της εταιρείας εργάζονταν νυχθημερόν 12000 εργάτες και υπάλληλοι, σε τρείς (3) φυλακές (βάρδιες).

Προτού καταληφθεί η χώρα, ο Μποδοσάκης απεφάσισε να αναχωρήσει για το εξωτερικό.

Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου ανέλαβε για τα έτη 1941 έως 1944 ο Θεόδωρος Υψηλάντης και το 1944 ο Αυστριακός Walter Deter, προσωπικός φίλος του Μποδοσάκη.

Η ΚΑΤΟΧΗ ΚΑΙ Ο ΙΒΑΝΩΦ

Στα χρόνια της Κατοχής οι Γερμανικές αρχές είχαν καταλάβει και επιτάξει το εργοστάσιο του Υμηττού, όπου εγκατέστησαν τμήματα της Γερμανικής εταιρείας JUMO.

 Τα αποθέματα πρώτων υλών και ετοίμων προϊόντων της Εταιρείας, των οποίων η αξία ανήρχετο συνολικώς σε 100 εκατ. δολάρια της εποχής εκείνης, λαφυραγωγήθηκαν ολοκληρωτικώς και μεταφέρθηκαν στη Γερμανία και αλλού. Μεταπολεμικώς και μέχρι σήμερα δεν εισπράχθηκε καμία αποζημίωση για τα ανωτέρω!

Υπήρχε μεγάλη απασχόληση Ελλήνων εργατών (στην πλειονότητά τους Βυρωνιώτες), που επιτελούσαν, υπό την επίβλεψη Γερμανών ειδικών και τεχνικών, την επισκευή και την συντήρηση των κινητήρων των βομβαρδιστικών αεροσκαφών καθέτου εφορμήσεως της Luftwaffe, των Junkers Ju-87 Stuka (Στούκας), ειδικά την περίοδο των επιχειρήσεων του Γερμανού Στρατάρχη Ρόμελ στην Αφρική. 

Οι εργάτες πληρώνονταν με ένα μεροκάματο, συσσίτιο και μισή γερμανική κουραμάνα (μαύρο ψωμί από σίκαλη).

Η απόφαση για σαμποτάζ ελήφθη από την SOE (Special Operations Executive-Επιχειρήσεις Ειδικών Αποστολών) μια ειδική μυστική παραστρατιωτική υπηρεσία που οργανώθηκε από την Μεγάλη Βρετανία και έδρασε κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στις κατεχόμενες χώρες από τους Γερμανούς, με κύριους ρόλους την κατασκοπεία, την αναγνώριση εχθρικών θέσεων, καταδρομές και επιχειρήσεις ανορθόδοξου πολέμου-δολιοφθορές.

Η αποστολή ανατέθηκε στον ΡωσοΠολωνό Γιέρζυ Σαϊνόβιτς Ιβάνωφ.

Η ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ

Υπάρχει η εκδοχή – στα όρια του μύθου – που λέει ότι ο  Γιέρζυ Ιβάνωφ σύχναζε στο καφενείο-ουζερί του Μπελιμπασάκη, που βρισκόταν πολύ κοντά στο εργοστάσιο του “Μαλτσινιώτη”. 

Εκεί αυτοσυστηνόταν ως Αρμένιος, εμφανιζόταν ρακένδυτος, με μπλε γυαλιά, παριστάνοντας τον κουτσό, άνθρωπος με κλονισμένη υγεία που προκαλούσε οίκτο και με τον τρόπο αυτό προσέγγισε και στρατολόγησε τους αγωνιστές, πείθοντάς τους και δίνοντας οδηγίες για τον τρόπο της δολιοφθοράς.

Επειδή ένα τέτοιο εγχείρημα θα εγκυμονούσε κινδύνους, η εκδοχή αυτή φαντάζει μάλλον απίθανη.

 Για λόγους ασφάλειας και εχεμύθειας η προσέγγιση των εργαζομένων έγινε σε συνεργασία με τις υπάρχουσες αντιστασιακές οργανώσεις.

Ο Γιέρζυ Ιβάνωφ είχε στενή συνεργασία με τον Υποπλοίαρχο του Πολεμικού (ή Βασιλικού, όπως ονομαζόταν την περίοδο εκείνη) Ναυτικού Ιωάννη Κοντόπουλο και τον Αρχικελευστή επίσης του Π. Ναυτικού Βασίλειο Μαλλιόπουλο, καθώς και με την οργάνωση της Ο.Α.Γ (Οργάνωση Αντίστασης εμφανίζεται και ως Ανάστασης ή και Αναγέννησης Γένους) της οποίας σκοπός ήταν η συλλογή και μετάδοση πληροφοριών προς το Συμμαχικό Στρατηγείο και η πραγματοποίηση δολιοφθορών. 

Είχε ιδρυθεί το 1941 και ιδρυτικά της μέλη ήταν ο Ιωάννης Μπομποτίνος, ο Δημήτρης Γιαννάτος και ο Κώστας Γιαννάτος.

Ανεπιβεβαίωτες παραμένουν οι «από δω κι από κει» γραπτές αναφορές ότι, ο Ιβάνωφ μαζί με τον Δημήτρη Περρίκο και τον Αντώνη Μυτιληναίο, μέλη της οργάνωσης ΠΕΑΝ , κατάφεραν να πείσουν τους υπαλλήλους του εργοστασίου για τη δολιοφθορά.

 Δεν πρέπει να υπάρχει εμπλοκή των συγκεκριμένων αγωνιστών στο σαμποτάζ στου Μαλτσινιώτη.

ΤΟ ΣΑΜΠΟΤΑΖ

Ο Νίκος Καραθάνος  σε συνέντευξή του που υπάρχει στον Β’ τόμο της εγκυκλοπαίδειας ‘’Ιστορία της Αντίστασης 1940-45’’ (Εκδόσεις Αυλός) αναφέρει:

«Στου Μαλτσινιώτη οι σύντροφοί μας είχαν σκεφτεί να βάλουν σε πράξη μια μέθοδο σαμποτάζ: να καταστρέφουν τον κινητήρα, όταν το αεροπλάνο πετάξει για δοκιμή μ’ αυτόν τον κινητήρα και κάνει ελιγμό ή στροφή.

 Όλα τα αεροπλάνα κάνουν δοκιμή στροφής, ανάστροφης που λένε. 

Ρίχνανε λοιπόν μέσα στον κινητήρα μετά τον ποιοτικό έλεγχο και λίγο πριν την συναρμολόγηση παξιμάδια(*) (μεταλλικό εξάρτημα που βιδώνει γύρω από μια βίδα).

 Τα παξιμάδια αυτά επειδή είναι βαριά, όταν λειτουργεί το αεροπλάνο σε ευθεία πλεύση βρίσκονται στο κάτω μέρος, στο κάρτερ, όταν όμως αναποδογυριζόταν το αεροπλάνο γύριζαν προς τα πάνω, τα άρπαζε ο στροφαλοφόρος, ο άξονας κι έτσι ο κινητήρας έσπαζε. 

Με αυτόν τον τρόπο έκαναν πολλά σαμποτάζ, κατέστρεψαν 65 κινητήρες με αποτέλεσμα να πέσουν πολλά εχθρικά αεροπλάνα και να χαθούν δεκάδες Γερμανοί αεροπόροι, αλλά τελικά τους ανακαλύψανε, τυχαία.

 Ένα αεροπλάνο δεν καταστράφηκε και οι Γερμανοί βρήκαν μέσα στον κινητήρα τα παξιμάδια που είχαν ρίξει οι δικοί μας»

*Ο ακριβής αριθμός των Γερμανικών αεροσκαφών που κατέπεσαν, δεν είναι γνωστός. 

Ατεκμηρίωτες παραμένουν οι δημοσιεύσεις οι οποίες αναφέρουν ότι η δολιοφθορά προκάλεσε την πτώση 200 έως 400 ή 450 (ακόμα και 600) αεροσκαφών.

Η ΟΡΓΗ ΤΩΝ ΝΑΖΙ

Όταν οι Γερμανοί ανακάλυψαν τη δολιοφθορά (αποσυσκευάστηκε και λύθηκε μια παρτίδα ετοιμοπαράδοτων κινητήρων), ξεκίνησαν παρακολουθήσεις και ανακρίσεις σε όλο το τμήμα του μηχανουργείου, κάποιοι πρόδωσαν, έδωσαν πληροφορίες και μερικά ονόματα, και έτσι σύντομα οι Γερμανοί προχώρησαν στη σύλληψη μιας ομάδας εργαζομένων.

Στο μεταξύ οι κατοχικές αρχές έχουν ανεβάσει την επικήρυξη του Ιβανόφ σε 2 εκατομμύρια δραχμές.

 Δυο αδέρφια που είχαν προσφέρει καταφύγιο στον Ελληνοπολωνό, τον καταδίδουν στην Γκεστάπο.

Οι Βαρκάδος Αυρήλιος και Ιωαννίδης Βασίλειος συνελήφθησαν.

 Ο Ηλίας Αλεβιζάκης, όπως αναφέρεται, προτίμησε να παραδοθεί στις Γερμανικές Αρχές, παρά να φύγει και να συλλάβουν οι Γερμανοί τη μητέρα του και να μείνουν τα 5 αδέρφια του, μόνα στους δρόμους.

Στις 5 Φεβρουαρίου του 1943, με συνοπτικές διαδικασίες, μέσα στο χώρο του σημερινού Μηχανουργείου, στήθηκε στρατοδικείο μπροστά σε όλους τους εργαζόμενους, ακόμα και άλλων παρόμοιων εργοστασίων. 

Για παραδειγματισμό! 

Σκοπός η κατατρομοκράτησή τους.

Πρόεδρος ο στρατοδίκης Ράτκε. Συνήγορος υπεράσπισης υπήρξε ο Κύπριος Γερμανομαθής δικηγόρος Σάββας Λοϊζίδης.

«Ένα πρωινό, οι Γερμανοί σταματούν τη δουλειά σε όλα τα τμήματα και μας συγκεντρώνουν όλους μέσα σ’ ένα υπόστεγο, όπου είχαν στήσει ένα στρατοδικείο.

 Το υπόστεγο και η έδρα του δικαστηρίου ήταν ντυμένα με σβάστικες, ενώ πάνω από τα κεφάλια μας, γύρω-γύρω στα παράθυρα, είχαν στήσει πολυβόλα που μας σημάδευαν, με τους στρατιώτες να έχουν το χέρι τους στη σκανδάλη.

 Μετά από λίγο έφεραν τους κατηγορούμενους με χειροπέδες μπροστά στην έδρα. 

Υπήρχε και ένας διερμηνέας, ο οποίος μετάφραζε τα δρώμενα της δίκης.

 Μαθαίνουμε, λοιπόν, ότι οι τρεις κατηγορούμενοι έβαζαν σε κάποιο σημείο των κινητήρων των στούκας που επισκεύαζαν ένα παξιμάδι μεταλλικό, το οποίο, όταν το στούκας έκανε την κάθετη βουτιά του, έφευγε από τη θέση του και πήγαινε σε άλλο σημείο, με αποτέλεσμα το αεροπλάνο να μη μπορεί να σηκωθεί πια και να καρφώνεται στο έδαφος.

 Έτσι, είχαν χάσει στη Λιβύη αρκετά αεροπλάνα.

 Ψάξανε λοιπόν και βρήκανε που έγινε η επισκευή των κινητήρων τους και με παρακολούθηση εντόπισαν τους τρείς σαμποτέρ.

 Η ετυμηγορία ήταν θάνατος “δια τυφεκισμού”. 

Στο τέλος, ο κατήγορος μας έβγαλε και ένα λόγο για το τι μας περίμενε εάν προσπαθούσαμε να μιμηθούμε “τα καθάρματα που νόμισαν ότι θα μπορούσαν να νικήσουν το κραταιό Γ’ Ράιχ”.

 Η δίκη κατατρόμαξε όλο το προσωπικό»

Μάνος Ιωαννίδης(3 από το βιβλίο «ΦΑΚΕΛΟΣ Νο 9745/Β- Στα χρόνια του Μεγάλου Αγώνα»). 

Ήταν 6 Φεβρουαρίου 1943, όταν την επόμενη ημέρα του στρατοδικείου, εκτελέσθηκαν (σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Αρχιεπισκοπής)  οι καταδικασθέντες σε θάνατο πατριώτες:

ΑΛΕΒΙΖΑΚΗΣ ΗΛΙΑΣ, 19 ετών, από τον Νέο Κόσμο

ΒΑΡΚΑΔΟΣ ΑΥΡΗΛΙΟΣ, 26 ετών, από τον Βύρωνα (οδός Ηλιουπόλεως αρ. 20)

ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, 21 ή 23 ετών, από τον Υμηττό.

Ως καταδικασθέντες και εκτελεσθέντες αναφέρονται επίσης οι:

Οικονομίδης Δημήτριος, 20 ετών

Παπαδάκης Δημήτριος (Πηγή: Παναγιώτης Μοσχολιός, τ. Γενικός Δ/ντής ΠΥΡΚΑΛ)

Κουτρουλάκης Μανώλης, 15 ετών (Αναφέρεται ως εκτελεσθείς στον Τόμο 3α, της έκδοσης της Κ.Ε του ΚΚΕ «Έπεσαν για τη ζωή», στη σελίδα 23).

 Ο Ρούσσος Αποστόλης ηλικίας 15 ετών, δεν εκτελέσθηκε όπως αναφέρουν κάποια άρθρα.

 Καταδικάστηκε σε 15ετή ή 20ετή κάθειρξη. Απελευθερώθηκε τον επόμενο χρόνο κατόπιν παρεμβάσεως πλούσιας οικογένειας του τόπου που διατηρούσε καλές σχέσεις με τις Γερμανικές Αρχές .

Ο Βασίλης Μπαρτζιώτας, στο βιβλίο του «Η Εθνική Αντίσταση στην Αδούλωτη Αθήνα» (Σύγχρονη Εποχή – Αθήνα 1984) αναφέρει ότι ανάμεσα στους κατηγορούμενους ήταν και ο Χρήστος Ε. Κατσιγιάννης (1930-1999), ο μετέπειτα λογοτέχνης και ηθοποιός, ο οποίος συνελήφθη για συμμετοχή – ως τσιλιαδόρος – στη δολιοφθορά, γλύτωσε όμως το απόσπασμα λόγω ηλικίας.

 Βάσει του Γερμανικού Δικαίου Απαγορευόταν η εκτέλεση ανηλίκου. Ήταν τότε μόλις 13 ετών. 

Τους Ιβανόφ (ενώ προσπαθούσε πάλι να αποδράσει) στις 4/1/43 και τους υπόλοιπους στις 6/2/43. 

Αργότερα εκτέλεσαν και τη σύζυγο του Γιαννάτου, Μαριάννα.

Πληροφορίες

vironasipolimas.blogspot.com

Βύρωνας, Η πόλη μας.

The post Το σαμποτάζ στου Μαλτσινιώτη στα Junkers-87 και το βαρύ τίμημα appeared first on Militaire.gr.