Προαπαιτούμενα: Αλλάζουν όλα στη διαχείριση υδάτων

του Θοδωρή Καραουλάνη

Μέχρι το καλοκαίρι του 2018, με συγκεκριμένα βήματα και δεσμευτικό χρονοδιάγραμμα, αλλάζει πλήρως η κατάσταση στη διαχείριση των υδατικών πόρων της χώρας, σύμφωνα με το κείμενο του επικαιροποιημένου μνημονίου.

Μπορεί τα φώτα της δημοσιότητας όσον αφορά τη συμφωνία της κυβέρνησης με τους θεσμούς για την Τρίτη αξιολόγηση να έχουν κλέψει, προς στιγμήν, τα θέματα μισθών-συντάξεων, τραπεζών-πλειστηριασμών,

οι αποκρατικοποιήσιες και η ενέργεια, αλλά υπάρχουν και πολλά άλλα ουσιώδη ζητήματα στα οποία αλλάζει πλήρως η πρακτική που ακολουθεί η χώρα – και μάλιστα με ρητό και ανελαστικό χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης μέχρι το καλοκαίρι του 2018.

Στο κείμενο του επικαιροποιημένου μνημονίου, το οποίο αποκάλυψε το kathimerini.gr, περιλαμβάνεται ξεχωριστό κεφάλαιο για τη διαχείριση υδάτων και τις αντίστοιχες υποδομές (Water utilities) αλλά και πολλές αναφορές σε άλλα κεφάλαια που αφορούν τόσο τα ύδατα όσο και το περιβάλλον γενικότερα. Όμως, τα άλλα ΜΜΕ δεν έχουν δώσει ακόμη την πρέπουσα σημασία.

Όπως αποκαλύπτει σήμερα η Greenagenda, το επικαιροποιημένο μνημόνιο στοχεύει μέχρι το καλοκαίρι, με συγκεκριμένα ενδιάμεσα βήματα:

Α) να έχουν επιλυθεί όλες οι επικαλύψεις χωρικών αρμοδιοτήτων μεταξύ των κατά τόπους ΔΕΥΑ (Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης και Αποχέτευσης) και των ΕΥΔΑΠ-ΕΥΔΑΠ
Β) να αξιολογηθούν και να αποπολιτικοποιηθούν οι διοικήσεις των ΔΕΥΑ όλης της χώρας
Γ) να ενισχυθεί η λειτουργία και η αυτονομία της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων, εντός του ΥΠΕΝ, για να παίξει αποτελεσματικά το ρόλο του ρυθμιστή της αγοράς υδάτων
Δ) Να συμφωνηθεί μεταξύ κυβέρνησης και θεσμών ο ρόλος και οι δράσεις της ΕΓΥ για τα ύδατα τόσο βραχυπρόθεσμα (περίοδος 2018-2019) όσο και μεσοπρόθεσμα - για την περίοδο μέχρι το 2023.
Ε) Να λειτουργεί πλήρως το πληροφοριακό σύστημα για τις χρήσεις ύδατος (και την τιμολόγηση) σε όλη τη χώρα

Ειδικότερα:

Η αναφορά στα ύδατα ξεκινά από τη βασική πολιτική διαπίστευση και στόχευση, η οποία (περίπου) περιλαμβάνονταν και στα προηγούμενα μνημόνια: «Ένα σταθερό ρυθμιστικό καθεστώς είναι το κλειδί για την παροχή των πολύ αναγκαίων επενδύσεων στα δίκτυα ύδρευσης και για την προστασία των καταναλωτών όσον αφορά τις πολιτικές τιμολόγησης».

Για την ειδική Γραμματεία Υδάτων:

Στα προαπαιτούμενα του μνημονίου περιλαμβάνονται:

Η υποχρέωση της κυβέρνησης να εγκρίνει τη δευτερογενή νομοθεσία (ΥΑ, ΚΥΑ, ΠΔ κλπ) που συμφωνήθηκε με τα θεσμικά όργανα για την ενίσχυση της διακυβέρνησης, της διοικητικής ικανότητας αλλά και της οικονομικής αυτονομίας της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων (ΕΓΥ ή SSW, όπως αναφέρεται). Παράλληλα όμως αναφέρεται ότι αυτό θα γίνει και «μέσω της διακριτής κατάρτισης προϋπολογισμού» στο πλαίσιο του ΜεσοΠρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Πολιτικής (MTFS).

Παράλληλα υπενθυμίζουμε ότι βασική κατεύθυνση της τρίτης αξιολόγησης, στην οποία έχει συμφωνήσει η κυβέρνηση, είναι η αποπολιτικοποίηση της δημόσιας διοίκησης, με αλλαγή και νέα (αντικειμενική, όχι πολιτική, όπως μέχρι σήμερα) επιλογή των Γενικών και Ειδικών Γραμματέων. Οπότε μέχρι το καλοκαίρι, η ΕΓΥ θα αποκτήσει έναν (θεωρητικά)ανεξάρτητο πολιτικά Ειδικό Γραμματέα αλλά και ανεξάρτητο προϋπολογισμό από το Υπουργείο!
Αυτό πρακτικά σημαίνει, ότι η ΕΓΥ, ακόμη και αν πολιτικά – διοικητικά υπάγεται στο ΥΠΕΝ θα αποτελέσει ένα υβρίδιο μεταξύ δημόσιας υπηρεσίας και ανεξάρτητης αρχής, με αρκετή πολιτική ανεξαρτησία.

Στα κύρια παραδοτέα του Μνημονίου, με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, περιλαμβάνονται ειδικά για την ΕΓΥ, τα εξής:

μέχρι το Μάρτιο του 2018, οι αρχές, με τεχνική υποστήριξη (των θεσμών), θα οριστικοποιήσουν το στρατηγικό σχέδιο για την ΕΓΥ για εξαετή περίοδο, από το 2018 έως το 2023, με στόχο την ενίσχυση της διακυβέρνησης, της διοικητικής ικανότητας και της οικονομικής αυτονομίας της ΕΓΥ στο εσωτερικό του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειαςέως τον Απρίλιο του 2018 θα οριστικοποιηθεί ένα επιχειρησιακό σχέδιο για τα έτη 2018-2019, συμπεριλαμβανομένων συγκεκριμένων δράσεων, βημάτων, χρονοδιαγραμμάτων για το υπόλοιπο του 2018 και για το 2019, τα οποία θα συμβάλουν στην εφαρμογή του 6ετούς στρατηγικού σχεδίουΜέχρι το Φεβρουάριο του 2018, να τροποποιηθεί ο νόμος 3199/2003 για την περαιτέρω ενίσχυση της συμπερίληψης, της διαφάνειας και της αποτελεσματικότητας της διαδικασίας λήψης αποφάσεων στο σύστημα ύδρευσης μέσω της αναθεώρησης της σύνθεσης και λειτουργίας του Εθνικού Συμβουλίου Υδάτων, της Εθνικής Επιτροπής Υδάτων και της Συμβουλευτικής Επιτροπής για τα Ύδατα

Ένα ακόμη σημαντικό σημείο που εντάσσεται στα βασικά παραδοτέα του τρέχοντος μνημονίου είναι η πρόβλεψη ότι μέχρι τον Απρίλιο του 2018 θα λειτουργήσει η νέα μονάδα (εννοεί υπηρεσία) "κοστολόγηση και τιμολόγηση των υδάτινων υπηρεσιών" της ΕΓΥ. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί το ΥΠΕΝ να ενέκρινε τον νέο οργανισμό αλλά και να δημοσίευσε την ΚΥΑ για την τιμολόγηση του Ύδατος, αλλά οι θεσμοί θέλουν να λειτουργεί πρακτικά η αρμόδια υπηρεσία μέχρι τον Απρίλη, ώστε να εφαρμοστεί η νομοθεσία.

Όλα τα ανωτέρω μπορεί να ακούγονται ουδέτερα η γραφειοκρατικά, αλλά δεν είναι. Και αυτό γιατί αφορούν τον τρόπο που παίρνονται οι αποφάσεις αλλά και το ποιοι τις λαμβάνουν, η καταγραφή των δεδομένων, ο έλεγχος, η επιθεώρηση, η τιμολόγηση και ο τρόπος επέμβασης για όλες τις χρήσεις νερού: ύδρευση, αγροτική, βιομηχανική – ακόμη και παραγωγής ενέργειας (παρότι η κυβέρνηση προσπαθεί να το εξαιρέσει).

Όσον αφορά τις ΔΕΥΑ, ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ:

Στα προαπαιτούμενα του τροποιημένου μνημονίου περιλαμβάνονται:

Η δέσμευση της κυβέρνησης να τροποποιήσει τη νομοθεσία ώστε να συμμορφωθεί με τη δέσμευση για «επαγγελματοποίηση» (sic) και αποπολιτικοποίηση της ελληνικής διοίκησης σε όλα τα επίπεδα, με τη μεταρρύθμιση της διακυβέρνησης των τοπικών εταιρειών ύδρευσης (των ΔΕΥΑ δηλαδή – DEYA, όπως αναφέρονται). Αυτό θα υλοποιηθεί «ιδιαίτερα», όπως αναφέρει το μνημόνιο με «τον διορισμό ανεξάρτητων μελών του διοικητικού συμβουλίου και των γενικών διευθυντών»!

Η δέσμευση της κυβέρνησης να τροποποιήσει τη νομοθεσία ώστε να διευκρινιστεί ότι η γεωγραφική εμβέλεια της δραστηριότητας των τοπικών εταιρειών ύδρευσης (ΔΕΥΑ) και της Εταιρείας Νερού Αθηνών (ΕΥΔΑΠ) και της Εταιρείας Νερού Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ) δεν θα επικαλύπτονται, ώστε να παρέχεται ασφάλεια δικαίου για τις επενδύσεις και τον μακροπρόθεσμο προγραμματισμό.

Επιπλέον, στα βασικά παραδοτέα του μνημονίου προβλέπεται ότι μέχρι τον Φεβρουάριο του 2018 η ΕΓΥ, με τεχνική υποστήριξη (των θεσμών) θα εκπονήσει έκθεση αξιολόγησης σχετικά με το υφιστάμενο σύστημα τακτικής συλλογής πληροφοριών για την ανάπτυξη του Πλήρους Πληροφοριακού Συστήματος. Σημειώνουμε ότι πρόκειται για την πληροφοριακή υποδομή που καλύπτει όχι μόνο τις υδρογεωτρήσεις (όπως μέχρι σήμερα) αλλά κυρίως την συστηματική καταγραφή και ανάλυση των χρήσεων και της τιμολόγησης των υδάτων σε όλη τη χώρα. Παράλληλα θα πρέπει, στο ίδιο χρονικό διάστημα η ΕΓΥ να ολοκληρώσει την αξιολόγηση των επιχειρηματικών σχεδίων της Εταιρείας Νερού Αθηνών (ΕΥΔΑΠ) και η Εταιρεία Νερού Θεσσαλονίκης (ΕΥΑΘ). Και αυτό επίσης δεν είναι κάτι ουδέτερο, καθώς με βάση αυτόν τον επιχειρηματικό σχεδιασμό θα παρθούν οι αποφάσεις για το πώς θα αξιοποιηθεί η συμμετοχή του κράτους στις δύο εταιρείες, που περνούν στο Υπερταμείο – αλλά το ΣτΕ έχει κρίνει ότι δεν μπορούν να ιδιωτικοποιηθούν (τουλάχιστον πλήρως).

Με λίγα λόγια: μέχρι το καλοκαίρι θα πρέπει να υπάρχει ανεξαρτησία της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων, νέες διοικήσεις στις ΔΕΥΑ όλης της χώρας, στρατηγικός και επιχειρησιακός σχεδιασμός για τα επόμενα χρόνια τόσο για τα νερά σε όλη τη χώρα γενικά όσο και ειδικά για τις ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ. Κοινώς: αλλάζει όλη η εικόνα στη διαχείριση υδάτων στην Ελλάδα…

Και κάτι ακόμη σημαντικό: επειδή αναφέρεται πολλές φορές στο μνημόνιο η «τεχνική βοήθεια», η οποία υποτίθεται ότι παρέχεται από τους θεσμούς, αναμένουμε με εξαιρετικά μεγάλο ενδιαφέρον αν αυτή θα είναι από ξένους εμπειρογνώμονες (πχ κάποια ευρωπαϊκή ρυθμιστική αρχή), από στελέχη των διεθνών οργανισμών (Ευρωπαίκή Επιτροπή, Παγκόσμια Τράπεζα κλπ) ή από εξωτερικούς, εθνικούς εμπειρογνώμονες (πχ πανεπιστημιακούς, ΤΕ-ΓΕΩΤΕΕ κλπ) ή συμβούλους (ιδιωτικές εταιρείες). Σημειώνουμε επίσης ότι σε άλλο σημείο του επικαιροποιημένου μνημονίου προβλέπεται ότι σημαντικά δημοτικά έργα (μηχανικού) αξίας άνω των 500.000 ευρώ (όπως η παροχή νερού, η αποχέτευση & επεξεργασία λυμάτων και ηδιαχείριση στερεών αποβλήτων) σε δήμους με έως 10.000 κατοίκους που συγχρηματοδοτούνται από κονδύλια της ΕΕ θα υποστηριχθούν με Τεχνικό Σύμβουλο για τη σωστή και έγκαιρη εφαρμογή του νέου θεσμικού πλαισίου για τις δημόσιες συμβάσεις. Και τα αναφέρουμε όλα αυτά γιατί συνήθως (όπως έδειξε η εμπειρία, πχ. με το Κτηματολόγιο) οι επιλογές αυτές τεχνικών Συμβούλων – Τεχνικής Βοήθειας δεν είναι ουδέτερες, αλλά δείχνουν κατεύθυνση…

Η Greenagenda ετοιμάζει και άλλο ρεπορτάζ σχετικά με τις δεσμεύσεις τις χώρας, στο πλαίσιο του μνημονίου, όσον αφορά το περιβάλλον.