Μεσοπρόθεσμο: Τα «πράσινα» οικονομικά της περιόδου 2018 - 2022

του Θοδωρή Καραουλάνη

Το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2019-2022 αποτελεί ήδη νόμο του κράτους, καθώς ψηφίσθηκε χθες στο λεγόμενο «πολυνομοσχέδιο» από την κυβερνητική πλειοψηφία, και περιλαμβάνει τις βασικές οικονομικές παραδοχές και προβλέψεις, που αποτελούν πλέον δεσμεύσεις της χώρας προς τους δανειστές, για τα επόμενα πέντε χρόνια.

Η Greenagenda, αφού κατέγραψε αναλυτικά τις «πράσινες» πολιτικές που περιγράφονται στο μεσοπρόθεσμο (ως μεταρρυθμίσεις) αλλά και τις νομοθετικές αλλαγές του πολυνομοσχεδίου σε θέματα περιβάλλοντος,

αναλύει σήμερα τα οικονομικά στοιχεία που αφορούν το περιβάλλον, όπως ψηφίστηκαν ήδη από τη Βουλή και αποτελούν νόμο του κράτους. Με βάση αυτές τις χρηματοοικονομικές και μακροοικονομικές παραδοχές θα συνταχθούν οι προϋπολογισμοί της περιόδου 2019-2022.

Υπάρχουν σημεία που παρουσιάζουν εξαιρετικά μεγάλο ενδιαφέρον, όπως οι προβλέψεις για τα έσοδα ανά έτος από το περιβαλλοντικό τέλος για την πράσινη σακούλα, αλλά και ερωτηματικά, όπως η ανάλυση της χρήσης των πόρων του Πράσινου Ταμείου στο σκέλος των εσόδων μέχρι το 2022. Ακόμη εξαιρετικά μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο προϋπολογισμός του ΥΠΕΝ και ιδιαίτερα η τεράστια ποσοστιαία αύξηση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων του ΥΠΕΝ για το 2019 (κυρίως) και το 2020 (λιγότερο) και η μείωση του στα επόμενα χρόνια.

Πιο αναλυτικά:

Έσοδα

Τέλος Πλαστικής Σακούλας

Έχουν ενσωματωθεί στο Μεσοπρόθεσμο ως ξεχωριστή παρέμβαση στο σκέλος των εσόδων οι εισπράξεις από το περιβαλλοντικό τέλος πλαστικής σακούλας. Σύμφωνα με τις προβλέψεις του Υπουργείο Οικονομικών, όπως τις έχει συμφωνήσει με τους εκπροσώπους των Θεσμών, το κράτος θα εισπράξει 5 εκατομμύρια ευρώ το 2018 και από 12 εκατομμύρια ευρώ ετησίως στη διάρκεια των 4 ετών (2019-2022) διάρκειας του Μεσοπρόθεσμου, δηλαδή συνολικά 53 εκατομμύρια ευρώ.

Πράσινο Ταμείο

Όπως είχε αναδείξει εγκαίρως, από τον Μάιο του 2017, η Greenagenda και είχε γίνει αργότερα, τον Οκτώβριο, και πεδίο αντιπαράθεσης στη Βουλή, οι πόροι του Πράσινου Ταμείου παραμένουν δεσμευμένοι στον υπολογισμό των δεικτών του προϋπολογισμού μέχρι το 2022. Όπως αναφέρει το Μεσοπρόθεσμο, στο κεφάλαιο «Τρέχουσες & κεφαλαιακές μεταβιβάσεις» του σκέλους των Εσόδων για τα επόμενα χρόνια «το ύψος των εσόδων της κατηγορίας τρεχουσών μεταβιβάσεων περιλαμβάνει κυρίως απευθείας μεταβιβάσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα έσοδα του Πράσινου Ταμείου και την ετήσια μεταβολή του υπολοίπου των λογαριασμών θησαυροφυλακίου. Οι κεφαλαιακές μεταβιβάσεις περιλαμβάνουν κυρίως εισροές από την Ευρωπαϊκή Ένωση για τη χρηματοδότηση έργων και λοιπά έσοδα του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων». Παραθέτουμε τον σχετικό πίνακας του Μεσοπρόθεσμου:

Πιο συγκεκριμένα, στο σκέλος των εσόδων του πίνακα «Ενοποιημένο Αποτέλεσμα Γενικής Κυβέρνησης», τα ποσά έχουν ως εξής:

2016: 5.549
2017: 3.870
2018: 5.199
2019: 5.277
2020: 4.918
2021: 4.798
2022: 4.692

(τα ποσά για 2016-2017 είναι απολογιστικά, με βάση τον Απρίλιο του αντίστοιχου έτους, ενώ για τα έτη 2018 έως και 2022 είναι εκτιμήσεις βάσει του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής)

Καθίσταται σαφές ότι οι πόροι του Πράσινου Ταμείου παραμένουν στον υπολογισμό των δεικτών μέχρι το 2022. Η ανάλυση του Μεσοπρόθεσμου δεν είναι εξαντλητική, οπότε δεν γνωρίζουμε αν η κυβέρνηση έχει καταφέρει να διαπραγματευτεί αύξηση των διαθέσιμων πόρων από το Πράσινο Ταμείο για τα επόμενα χρόνια (σήμερα μπορεί να χρησιμοποιήσει για πράσινες δράσεις μόλις το 2,5% των πόρων του). Το ΥΠΕΝ οφείλει να ενημερώσει, ιδιαίτερα καθώς ο Υπουργός Γιώργος Σταθάκης είχε δεσμευθεί δημοσίως, απαντώντας τόσο στην Greenagenda όσο και στη Βουλή, ότι η κυβέρνηση διαπραγματεύεται με τους θεσμούς για τη χρήση αυτών των πόρων. Θυμίζουμε επίσης ότι ο Πρόεδρος του ΤΕΕ έχει καταθέσει δημοσίως πρόταση για εμπροσθοβαρή χρήση αυτών των πόρων, χωρίς απώλειά τους από τους δείκτες και τις μνημονιακές υποχρεώσεις, η οποία μετά την ψήφιση του Μεσοπρόθεσμου και την ολοκλήρωση της διαπραγμάτευσης θα μπορούσε να προχωρήσει, οδηγώντας, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΤΕΕ, σε άμεση χρήση σχεδόν 3 δις ευρώ για πράσινα έργα μέσα στα επόμενα χρόνια.

Φοροαπαλλαγές

Έχουν ενσωματωθεί στο Μεσοπρόθεσμο οι νέες φοροαπαλλαγές που προβλέπονται στο πολυνομοσχέδιο, οι οποίες αφορούν αυξημένες αποσβέσεις στις επιχειρήσεις που προχωρούν σε δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας και εξοικονόμησης νερού. Δηλαδή στην πραγματικότητα θα μπορούν οι επιχειρήσεις να επενδύουν σε πάγια που μειώνουν την κατανάλωση ενέργειας και νερού με διπλάσιο κέρδος ανά έτος (μέσω αφαίρεσης των αποσβέσεων από τα κέρδη τους) σε σχέση με τις άλλες επενδύσεις τους.

Έξοδα

Στο σκέλος των εξόδων, προβλέπονται εξισορροπητικές παρεμβάσεις (τα λεγόμενα αντίμετρα) από τα οποία για «πράσινες» δράσεις προβλέπονται την περίοδο 2019-2022 μόλις 100 εκατομμύρια ευρώ ετησίως για επενδύσεις σε υποδομές ενέργειας, οι οποίες στη ανάλυση του ΠΔΕ στο Μεσοπρόθεσμο ονοματίζονται ως επενδύσεις έργων ενίσχυσης της βιομηχανίας στον τομέα της ενεργειακής εξοικονόμησης. Αντίστοιχο ποσό προβλέπεται για ενισχύσεις της πρωτογενούς παραγωγής και του αναπτυξιακού νόμου. Όλα τα ανωτέρω προβλέπεται να χρηματοδοτηθούν από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και μάλιστα από το εθνικό του σκέλος (όχι από συγχρηματόδοτηση με την ΕΕ).

Φυσικά, στο Μεσοπρόθεσμο περιλαμβάνονται επίσης οι προβλεπόμενες από το Σύμφωνο Εταιρικής Σχέσης δαπάνες των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ με πράσινο πρόσημο (ΥΜΕΠΕΡΑΑ, ΕΠΑνΕΚ, Περιφερειακά κλπ) αλλά σε αυτά δεν υπάρχει κάτι καινούργιο, παρά μόνο η ανάλυση κατά έτος του σκέλους του ΠΔΕ που αφορά τα συγρηματοδοτούμενα προγράμματα, οπότε δεν παρουσιάζει κάποια εξέλιξη σε θέματα «πράσινης» χρηματοδότησης.

Ο Προϋπολογισμός του ΥΠΕΝ

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο προϋπολογισμός του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και ειδικότερα το σκέλος του Μεσοπρόθεσμου που καθορίζει τα ΑΝΩΤΑΤΑ όρια δαπανών των Υπουργείων. Παραθέτουμε το σχετικό πίνακα για το ΥΠΕΝ, ώστε να πληροφορηθούν οι αναγνώστες το πόσα μπορεί να ξοδέψει και επενδύσει το ΥΠΕΝ τα επόμενα χρόνια (σημειώνουμε ότι τα ποσά αυτά δεν αφορούν κατά κανόνα τα προγράμματα ΕΣΠΑ). Η πρώτη στήλη αφορά τον προϋπολογισμό του 2018 και οι επόμενες στήλες της εκτίμηση του Υπουργείου Οικονομικών για τα 5 επόμενα χρόνια. Παρουσιάζεται εξαιρετικά μεγάλη, σε πλαίσιο δημοσιονομικής προσαρμογής, αύξηση του προϋπολογισμού για το 2019, άνω του 10%, για το 2019. Συγκεκριμένα από τη μία πλευρά αυξάνεται ο τακτικός προϋπολογισμός (ΤΠ) σε μικρότερο επίπεδο: κατά 4-5 εκατομμύρια ευρώ για τα έτη 2019-2020 και επιπλέον άλλα 3,5-4 εκατομμύρια ευρώ τα έτη 2021-2022. Σύμφωνα με πληροφορίες οι αυξήσεις αυτές αποτυπώνουν κυρίως αυξήσεις σε μισθοδοσία (νέες προσλήψεις, πιθανότατα αφορούν τους ΦΔΠΠ) και επιχορηγήσεις φορέων. Πάντως στην ενότητα «προσλήψεις – αποχωρήσεις προσωπικού» του Μεσοπρόθεσμου, παρότι οι προσλήψεις είναι ελαφρώς αυξημένες σε σχέση με το προηγούμενο Μεσοπρόθεσμο, το ΥΠΕΝ και οι προσλήψεις στους ΦΔΠΠ δεν ονοματίζονται ειδικά, παρότι αυτό συμβαίνει σε κάποια άλλα Υπουργεία και κατηγορίες προσλήψεων. Η μεγάλη αύξηση το 2019 αφορά το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) του Υπουργείου που αυξάνεται (εκτίμηση ΥΠΟΙΚ) κατά 60 εκατομμύρια ευρώ το 2019, φτάνοντας τα 470 εκατομμύρια, αύξηση που αγγίζει το 15%, ποσοστό τεράστιο σε περίοδο περικοπών και μνημονίων. Σύμφωνα με τη ανάλυση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων το έτος της μεγάλης αύξησης (2019), το σκέλος των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων του ΠΔΕ φθάνει τα 400 εκ. ευρώ ενώ το εθνικό σκέλος αυξάνεται αλματωδώς και φθάνει τα 70 εκατομμύρια ευρώ. Σύμφωνα με πληροφορίες, η πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ κατάφερε να πετύχει αυτήν την αύξηση ορίων καθώς παράλληλα με τα επενδυόμενα ποσά φέρνει επιπλέον χρηματοδότηση, καθώς μας αναφέρουν ότι τα όρια αυτά έχουν καθοριστεί υψηλά προκειμένου να υπάρξει το εθνικό σκέλος χρηματοδότησης των προγραμμάτων LIFE Integrated Projects (ένα που έχουμε ήδη πάρει ως χώρα και δύο ακόμη που θα διεκδικήσουμε), τα οποία προβλέπουν εξαιρετικά μεγάλο ποσοστό ευρωπαϊκής χρηματοδότησης απευθείας από τις Βρυξέλλες (χωρίς μεσολάβηση ΕΣΠΑ). Σύμφωνα με άλλες δημοσιογραφικές πηγές, η αύξηση του ΠΔΕ πρόκειται να καλύψει «πράσινες» πολιτικές προτεραιότητες που έχουν συμφωνηθεί με τους δανειστές (ενεργειακή εξοικονόμηση, κυκλική οικονομία, κτηματολόγιο, χωροταξικός σχεδιασμός κλπ) αλλά θα εξειδικευθούν αργότερα, με τη σύνταξη του νέου προϋπολογισμού και αφού ξεκαθαρίσει το τοπίο με τη διαθέσιμη χρηματοδότηση από άλλους πόρους. Αυξημένο, αλλά πολύ λιγότερο, στα 448 εκατομμύρια ευρώ παραμένει το 2020 και ακολούθως, τα επόμενα χρόνια 2021-2022, περιορίζεται σταδιακά και φτάνει σε επίπεδο ακόμη μικρότερο του φετινού.

Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας

2018 Π/Υ 2018 2019 2020 2021 2022

Τ.Π. 59,8 79,0 83,4 83,7 87,3 87,1

ΠΔΕ 410,0 410,0 470,0 448,0 410,0 406,0

Ταμειακό Σύνολο 469,8 489,0 553,4 531,7 497,3 493,1

Σύνολο κατά ESA 469,8 489,0 553,4 531,7 497,3 493,1