Η Επιστήμη των πολιτών για την προστασία του Θερμαϊκού

της Μαρίας Μουστάκα*

Πολυάριθμες ερευνητικές εργασίες και επιστημονικά προγράμματα με σημαντικά αποτελέσματα αλλά και πολλά κενά / ασυνέχειες έχουν υλοποιηθεί για την παρακολούθηση του Θερμαϊκού Κόλπου. Εμφανή προβλήματα ευτροφισμού και ρύπανσης καταγράφονται στον Όρμο Θεσσαλονίκης και τον δυτικό εσωτερικό Θερμαϊκό Κόλπο.

Η αλλοίωση του χρώματος του νερού στο θαλάσσιο μέτωπο της πόλης καταγράφεται επαναλαμβανόμενη. Σκουπίδια, συσσωρευμένα νεκρά φυτά, βλέννα, ανθίσεις φυτοπλαγκτού

και ερυθρές παλίρροιες προκαλούν το ενδιαφέρον των πολιτών και των ΜΜΕ για την κατάσταση του περιβάλλοντος. Το ενδιαφέρον είναι μεγάλο σε μια εποχή που οι νέες τεχνολογίες (π.χ. εφαρμογές κινητών) και τα κοινωνικά δίκτυα (με τις δύο όψεις) επιτρέπουν την ταχύτατη και μαζική επικοινωνία και πληροφόρηση.

Η επιστήμη των πολιτών, που έχει δοκιμαστεί με επιτυχία σε άλλες περιοχές στην παρακολούθηση της ποιότητας του νερού, μπορεί να βοηθήσει στην προστασία του περιβάλλοντος και στην αντιμετώπιση των απαιτητικών περιβαλλοντικών ζητημάτων στον Θερμαϊκό Κόλπο. Η επιστήμη των πολιτών, αν και δεν είναι νέα, χτίζοντας γνώση (μαζί με τους επιστήμονες), συμμετέχοντας στη διαμόρφωση πολιτικής και εμπνέοντας δημόσια δράση αποτελεί μία σύγχρονη πρόκληση.

Για παράδειγμα, οι επιστήμονες πολίτες μπορούν να παρακολουθούν χρονικές και χωρικές μεταβολές και πρότυπα περιβαλλοντικών παραμέτρων (π.χ. χρώματος και διαφάνειας του νερού), καταγραφή ειδών (π.χ. μεδουσών) συμμετέχοντας σε εκτιμήσεις των περιβαλλοντικών επιπτώσεων (π.χ. της ρύπανσης στην ποιότητα του νερού). Σε αυτές τις περιπτώσεις η επιστήμη των πολιτών μπορεί να παρέχει πλεονεκτήματα σε σχέση με τη συμβατική επιστήμη διότι λειτουργεί με πολλά άτομα σε μεγαλύτερη χρονική και χωρική κλίμακα και ανάλυση επιταχύνοντας και βελτιώνοντας τις παρατηρήσεις στο περιβάλλον.

Η επιστήμη των πολιτών θα προσελκύσει τους φοιτητές της πόλης, θα αξιοποιήσει τις ειδικές γνώσεις τους και θα συμβάλλει να απαντηθούν σημαντικά επιστημονικά ερωτήματα για το περιβάλλον του Θερμαϊκού.

*Η Μαρία Μουστάκα είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Βιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης