Διπλή ψήφος εμπιστοσύνης στην Ελλάδα από τη Moody's

Ευχάριστη έκπληξη από τον αμερικανικό οίκο αξιολόγησης Moody's, καθώς αναβάθμισε το ελληνικό αξιόχρεο σε Ba1 με σταθερές προοπτικές (stable outlook), «ανεβάζοντας» τη χώρα μας δύο βαθμίδες, διατηρώντας την ένα «σκαλοπάτι» μακριά από την επενδυτική (από τρία προηγουμένως). Μέχρι πρότινος και συγκεκριμένα από το 2020, η Moody's αξιολογούσε την Ελλάδα με Ba3 και σταθερό outlook.

Είχε προηγηθεί την προηγούμενη Παρασκευή (8/9) η αναβάθμιση από τον

καναδικό οίκο DBRS Morningstar [BBB (low) με σταθερές προοπτικές (trend)], αλλά και πιο πριν από τον γερμανικό Scope Ratings (ΒΒΒ- με σταθερό outlook) και τον ιαπωνικό R&I, οι οποίοι όμως, αμφότεροι, δεν είναι πιστοποιημένοι από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). Οι τελευταίες αξιολογήσεις για το 2023 είναι στις 20 Οκτωβρίου από την Standard and Poor’s και την 1 Δεκεμβρίου από την Fitch Ratings (αμφότερες διατηρούν την Ελλάδα ένα «σκαλοπάτι» πριν την επενδυτική βαθμίδα).

Το μήνυμα του Κωστή Χατζηδάκη

Με αφορμή την αναβάθμιση της ελληνικής οικονομίας από τον οίκο Moody’s, ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Κωστής Χατζηδάκης, έκανε την ακόλουθη δήλωση:

«Η πιστοληπτική αναβάθμιση της Ελλάδας και μάλιστα κατά δύο βαθμίδες από την Moody's δεν είναι μόνο μια ακόμα επιβράβευση της δημοσιονομικής και συνολικής οικονομικής πολιτικής της κυβέρνησης. Είναι κυρίως μια απόδειξη ότι η κυβέρνηση πρέπει να παραμείνει πιστή σε μια πολιτική δημοσιονομικής σοβαρότητας. Πολιτική η οποία παρά τις δυσκολίες θα συνεχίσει να είναι προσηλωμένη στους στόχους που έχουν τεθεί και στην επίτευξη των αντίστοιχων πρωτογενών πλεονασμάτων. Έχουμε πετύχει πολλά στην οικονομία τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Κρινόμαστε κάθε μέρα και δεν υπάρχει κανένας λόγος να πάει χαμένη η πρόοδος που έχει σημειωθεί. Σταθερά, θα συνεχίσουμε να συνδυάζουμε την κοινωνική ευαισθησία με την οικονομική υπευθυνότητα».

Ακολουθεί η αξιολόγηση της Moody's:

Η Moody's Investors Service αναβάθμισε σήμερα τη μακροπρόθεσμη αξιολόγηση σε τοπικό (LC) και ξένο νόμισμα (FC) της κυβέρνησης της Ελλάδας σε Ba1 από Ba3. Αναβάθμισε επίσης τις αξιολογήσεις ακάλυπτων ανώτερων βαθμίδων LC σε Ba1 από Ba3, και τις αξιολογήσεις μη ασφαλούς shelf και προγραμμάτων MTN ανώτερων της FC σε (P)Ba1 από (P)Ba3. Η βραχυπρόθεσμη αξιολόγηση FC επιβεβαιώθηκε στο (P)NP. Το outlook έχει αλλάξει σε σταθερό (stable) από θετικό (positive).

Το upgrade δύο βαθμίδων αντανακλά την άποψη της Moody's ότι η ελληνική οικονομία, τα δημόσια οικονομικά, οι θεσμοί και το τραπεζικό σύστημα βιώνουν βαθιές διαρθρωτικές αλλαγές που θα υποστηρίξουν τη συνεχιζόμενη υλική βελτίωση των πιστωτικών μετρήσεων και την ανθεκτικότητα σε μελλοντικούς πιθανούς κραδασμούς. Ειδικότερα, η κοινοβουλευτική πλειοψηφία της κυβέρνησης μετά τις εκλογές του Ιουνίου παρέχει υψηλό βαθμό πολιτικής βεβαιότητας για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, ενισχύοντας τη συνεχή εφαρμογή των προηγούμενων μεταρρυθμίσεων και τον σχεδιασμό περαιτέρω διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, γεγονός που υποστηρίζει την προσδοκία της Moody's για περαιτέρω οικονομική και δημοσιονομική τόνωση.

Το σταθερό outlook εξισορροπεί αυτές τις θετικές τάσεις (trends) έναντι διαρθρωτικών προκλήσεων, οι οποίες θα μπορούσαν να επιβαρύνουν το πιστωτικό προφίλ της Ελλάδας περισσότερο απ’ ό,τι υποθέτει σήμερα η Moody's, συμπεριλαμβανομένου ενός συγκριτικά χαμηλού, αν και αυξανόμενου επενδυτικού επιτοκίου, ενός σημαντικού ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών, της ακόμα υψηλής επιβάρυνσης του δημόσιου χρέους και επιπλέον οικονομικές και δημοσιονομικές προκλήσεις από τη γήρανση και την κλιματική αλλαγή.

Η Moody's αύξησε επίσης τα ανώτατα όρια σε τοπικό και ξένο νόμισμα από Α3 σε Α1. Για τις χώρες της ευρωζώνης είναι χαρακτηριστική μια διαφορά έξι βαθμίδων μεταξύ του ανώτατου ορίου σε τοπικό νόμισμα και της αξιολόγησης σε τοπικό νόμισμα, καθώς και μια διαφορά μηδενικής βαθμίδας μεταξύ του ανώτατου ορίου του τοπικού νομίσματος και του ανώτατου ορίου σε ξένο νόμισμα, αντανακλώντας τα οφέλη από το ισχυρό κοινό θεσμικό σύστημα της ζώνης του ευρώ, νομικό και ρυθμιστικό πλαίσιο, καθώς και την υποστήριξη ρευστότητας και άλλους μηχανισμούς διαχείρισης κρίσεων. Αντανακλά επίσης την άποψη της Moody's για τον de minimis κίνδυνο εξόδου από την ευρωζώνη.

Αιτιολόγηση αναβάθμισης

Η Ελλάδα παρουσιάζει ισχυρή αναπτυξιακή δυναμική στο πλαίσιο μιας διαρκούς αλλαγής στο οικονομικό της μοντέλο. Η Moody's προβλέπει μέση ετήσια αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ 2,2% για την περίοδο 2023-27. Πρόκειται για μια πολύ σημαντική βελτίωση σε σύγκριση με τη μέση ανάπτυξη 0,8% ετησίως τα πέντε χρόνια πριν από την πανδημία. Οι επενδύσεις και η κατανάλωση θα αποτελέσουν τους κύριους μοχλούς ανάπτυξης, με τη συμβολή των καθαρών εξαγωγών να αυξάνεται με αργό ρυθμό.

Κατά τα επόμενα τέσσερα χρόνια, οι δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις θα υποστηρίζονται από κεφάλαια στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης Και Ανθεκτικότητας (RRF) της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Aaa stable). Με βάση την πρόοδο στις εκταμιεύσεις κεφαλαίων και τον εντοπισμό από την ίδια την Ελλάδα για επενδύσεις που ενισχύουν την ανάπτυξη, η Moody's αναμένει από το RRF να προσφέρει σημαντική στήριξη στο αναπτυξιακό δυναμικό της Ελλάδας. Επιπλέον, η Moody's αναμένει ότι η θετική τάση στις εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ) θα συνεχιστεί λόγω των καλύτερων οικονομικών προοπτικών, των συνεχιζόμενων ιδιωτικοποιήσεων και των περαιτέρω διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Συνολικά, αυτό θα συμβάλει στην αύξηση του investment rate (μετρούμενο με ακαθάριστο σχηματισμό παγίου κεφαλαίου) σε περίπου 18% του ΑΕΠ έως το 2027, από 13,7% που είχε καταγραφεί το 2022.

Οι ισχυρές επενδύσεις θα συμβάλουν στο να παραμείνει μεγάλο το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Η Moody's προβλέπει ότι το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών θα κυμανθεί γύρω στο 5-7% του ΑΕΠ έως το 2027, σε σύγκριση με 9,7% το 2022. Ωστόσο, οι εξωτερικοί κίνδυνοι ευπάθειας που σχετίζονται με το μεγάλο και μόνο σταδιακά μειούμενο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών μετριάζονται κατά την άποψη της Moody's από τις προοπτικές ισχυρού ΑΞΕ και ασφαλής χρηματοδότηση στο πλαίσιο του RRF τα επόμενα δύο χρόνια, τα οποία μαζί θα χρηματοδοτήσουν μεγάλο μέρος του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.

Οι ισχυρές επενδύσεις θα συμβάλουν στη διατήρηση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών σε υψηλά επίπεδα. Η Moody's προβλέπει ότι το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών θα κυμανθεί γύρω στο 5-7% του ΑΕΠ έως το 2027, σε σύγκριση με το 9,7% του 2022. Ωστόσο, οι εξωτερικοί κίνδυνοι ευπάθειας που σχετίζονται με το μεγάλο και μόνο σταδιακά μειούμενο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών μετριάζονται κατά την άποψη της Moody's από τις προοπτικές ισχυρών ΑΞΕ και από την ασφαλή χρηματοδότηση στο πλαίσιο του RRF τα επόμενα δύο χρόνια, τα οποία μαζί θα χρηματοδοτήσουν μεγάλο μέρος του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.

Ισχυρή δέσμευση για δημοσιονομική σύνοψη και μεταρρυθμίσεις

Η Moody's αναμένει από την κυβέρνηση να διατηρήσει μια στάση που θα «χτίζει» ένα ιστορικό συνεχιζόμενης εφαρμογής οικονομικών και δημοσιονομικών μεταρρυθμίσεων τα επόμενα τέσσερα χρόνια. Αυτό βασίζεται στην άποψη του οίκου αξιολόγησης ότι η δέσμευση της κυβέρνησης για την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων και τις δημοσιονομικά συνετές πολιτικές είναι αξιόπιστη και ισχυρή. Επιπλέον, υπάρχει ευρεία συναίνεση στην κοινωνία για αυτές τις πολιτικές.

Οι θεσμικές αλλαγές που υλοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια, συμπεριλαμβανομένης της ίδρυσης της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), της ψηφιοποίησης της δημόσιας διοίκησης και του νέου πλαισίου αφερεγγυότητας, έχουν θετικό αντίκτυπο στην αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης, τη φορολογική συμμόρφωση και το ευρύτερο επιχειρηματικό περιβάλλον.

Ο οίκος αναμένει περαιτέρω πρόοδο τα επόμενα χρόνια, βασιζόμενος σε μεγάλο βαθμό σε όσα έχουν επιτευχθεί μέχρι τώρα. Τομείς με μεγάλη συνάφεια με το πιστωτικό προφίλ της Ελλάδας περιλαμβάνουν την ενίσχυση της δικαστικής αποτελεσματικότητας, περαιτέρω βελτιώσεις στη φορολογική συμμόρφωση, φορολογικά κίνητρα για αύξηση των επενδύσεων, μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας για αύξηση των ποσοστών συμμετοχής και μέτρα για τη στήριξη της δημιουργίας πράσινων υποδομών.

Σταθερή μείωση του δημοσίου χρέους

Πλέον, η Moody's αναμένει ακόμη ταχύτερη μείωση της επιβάρυνσης του χρέους της γενικής κυβέρνησης, η οποία πιθανότατα θα μειωθεί κοντά στο 150% του ΑΕΠ ήδη από το επόμενο έτος, αν και θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα σε σχέση με τους ομοτίμους της σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτό είναι το αποτέλεσμα ισχυρότερης αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ από ό,τι προβλεπόταν νωρίτερα και μόνο σταδιακά μειούμενοι ρυθμοί πληθωρισμού, που θα οδηγήσουν σε ονομαστική αύξηση του ΑΕΠ περίπου 5% ετησίως στον προβλεπόμενο ορίζοντα της Moody's μεταξύ 2023-2027. Αυτό συγκρίνεται με μόλις 0,7% ετήσια αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ κατά τα πέντε χρόνια πριν από την πανδημία.

Η μείωση της επιβάρυνσης του χρέους αντανακλά επίσης την έντονη εστίαση της κυβέρνησης στην εφαρμογή συνετών δημοσιονομικών πολιτικών, με αποτέλεσμα να αυξάνονται τα πρωτογενή πλεονάσματα. Λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες της κυβέρνησης για δαπάνες, η Moody's αναμένει ότι η Ελλάδα θα επιτύχει πρωτογενή πλεονάσματα της τάξης του 1-2% του ΑΕΠ τα επόμενα χρόνια, γεγονός που αντικατοπτρίζει τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της δημοσιονομικής πολιτικής.

Το επίκεντρο της δημοσιονομικής πολιτικής θα είναι η περαιτέρω βελτίωση της φορολογικής συμμόρφωσης, κυρίως μέσω της αυξημένης ψηφιοποίησης, και με βάση την πρόοδο που έχει σημειωθεί μέχρι στιγμής, η Moody's αναμένει από την κυβέρνηση να επιτύχει κάποια αποτελέσματα. Για παράδειγμα, το χάσμα μεταξύ των εισπράξεων φόρου προστιθέμενης αξίας και αυτών που θα εισπράττονταν υπό πλήρη συμμόρφωση έχει μειωθεί σε περίπου 15% από 29% το 2017 και περίπου 20% το 2020. Τα μέτρα που εφαρμόζει η κυβέρνηση περιλαμβάνουν αύξηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών, σύνδεση ταμειακών μηχανών και τερματικών σημείων πώλησης με τις φορολογικές αρχές και πάταξη της φοροδιαφυγής μέσω αυξημένων ελέγχων, που θα συμβάλουν στη μείωση αυτού του χάσματος.

Η ευνοϊκή διάρθρωση του δημόσιου χρέους, που χαρακτηρίζεται από μακροπρόθεσμο μέσο όρο έως τη λήξη περίπου 20 ετών, ένα ακόμη υψηλό μερίδιο επίσημων πιστωτών, πλήρως αντισταθμισμένος κίνδυνος επιτοκίου, χωρίς χρέος σε ξένο νόμισμα και το μεγάλο απόθεμα μετρητών που εκτιμά η Moody's σε περίπου 32 δισ. ευρώ (14,3% του ΑΕΠ) μέχρι το τέλος του 2023, υποστηρίζουν περαιτέρω τη δημοσιονομική ισχύ της Ελλάδας και μειώνουν τον κίνδυνο ρευστότητας της κυβέρνησης τα επόμενα χρόνια.

Οι πληρωμές τόκων της γενικής κυβέρνησης της Ελλάδας θα ανέλθουν κατά μέσο όρο στο 5,9% των εσόδων την περίοδο 2023-2027, ελαφρώς υψηλότερα από το μέσο όρο του 5,7% το 2018-22, και θα παραμείνουν ισχυρότερες απ’ ό,τι για παράδειγμα της Ιταλίας (Baa3 negative). Ωστόσο, η βιώσιμη μείωση του χρέους της Ελλάδας κάτω από το 140% του ΑΕΠ θα απαιτήσει έναν συνδυασμό σταθερής ονομαστικής ανάπτυξης και διατήρησης σημαντικών πρωτογενών πλεονασμάτων, κάτι που είναι πιθανό να καταστεί πολιτική πρόκληση μεσο-μακροπρόθεσμα.

Τραπεζικός κλάδος

Οι δείκτες για την ποιότητα ενεργητικού, την κερδοφορία και την κεφαλαιοποίηση των τραπεζών συνεχίζουν να βελτιώνονται, πλησιάζοντας πιο κοντά στον μέσο όρο της ευρωζώνης και της ΕΕ. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (NPL) έχουν μειωθεί τόσο σε ποσό όσο και σε ποσοστό επί του συνόλου των δανείων και είναι πλέον ελαφρώς κάτω από το 5% σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (EBA), έναντι 30% το 2020.

Ενώ η επίλυση των μη εξυπηρετούμενων δανείων παραμένει πρόκληση, η Moody's αναμένει επιτάχυνση βάσει του νόμου περί αφερεγγυότητας. Το Ελληνικό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) θα ακολουθήσει τη στρατηγική αποεπένδυσής του που δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο του 2023 και δεδομένων των ισχυρών αποτιμήσεων και του ενδιαφέροντος από ξένους επενδυτές, οι προοπτικές για πώληση κρατικών συμμετοχών μέχρι το τέλος του 2025 είναι καλές.

Αιτιολόγηση για το σταθερό outlook

Οι σταθερές προοπτικές (outlook) εξισορροπούν βαθιές διαρθρωτικές βελτιώσεις που θα μπορούσαν να προσφέρουν ισχυρότερες πιστωτικές μετρήσεις απ’ ό,τι αναμένει προς το παρόν η Moody's, έναντι προκλήσεων που θα μπορούσαν να επιβαρύνουν το πιστωτικό προφίλ της Ελλάδας περισσότερο απ’ ό,τι υποθέτει η Moody's.

Αφενός, η λαϊκή και πολιτική συναίνεση, γύρω από τις συνεχιζόμενες μεταρρυθμίσεις που βελτιώνουν τη λειτουργία των αγορών εργασίας και προϊόντων στην Ελλάδα και αποφέρουν δημοσιονομικά πρωτογενή πλεονάσματα, μπορεί να αποφέρει πιο θετικά αποτελέσματα απ’ ό,τι εκτιμά προς το παρόν η Moody's.

Αφετέρου, το σημαντικό έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών δείχνει ότι οι επενδυτικές ανάγκες της οικονομίας έχουν αυξηθεί ταχύτερα από την αποταμιευτική της ικανότητα. Με την πάροδο του χρόνου, εάν διατηρηθεί, θα μπορούσε να συμβάλει σε συνεχείς πληθωριστικές πιέσεις που θα υπονόμευαν την ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας. Επιπλέον, δεδομένου του μεγέθους και της σημασίας τομέων όπως ο τουρισμός και η ναυτιλία, η οικονομία είναι ευαίσθητη σε εξωτερικούς κραδασμούς και περαιτέρω βελτιώσεις, όσον αφορά την οικονομική ανθεκτικότητα μέσω της διεύρυνσης της εξαγωγικής βάσης, θα απαιτήσουν χρόνο.

Ο αρνητικός αντίκτυπος στη δυνητική ανάπτυξη από τη γήρανση μέσω των χαμηλότερων εισφορών από την εργασία, αν και δεν είναι μοναδικός στην Ελλάδα, είναι σημαντικός. Τούτου λεχθέντος, η χώρα έχει δυνατότητες κάλυψης της διαφοράς όσον αφορά τη συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό γυναικών και ατόμων ηλικίας 60 ετών και άνω, ενώ οι βελτιωμένες οικονομικές προοπτικές σε συνδυασμό με φορολογικά κίνητρα θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην προσέλκυση Ελλήνων υπηκόων υψηλής ειδίκευσης, που μετανάστευσαν κατά τη διάρκεια της κρίσης.

Πώς θα έρθει η περαιτέρω αναβάθμιση

Η συνέχιση των οικονομικών πολιτικών και η δέσμευση για δημοσιονομική εξυγίανση, σε συνδυασμό με την επιτυχή εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων που απομένουν, ιδίως στο δικαστικό σύστημα, οδηγώντας σε μεγαλύτερη ανθεκτικότητα απέναντι σε εξωτερικούς κραδασμούς, γρηγορότερη από την αναμενόμενη βελτίωση της δημοσιονομικής ισχύος και εξόφληση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, θα υποστήριζαν υψηλότερο rating.

Επιπλέον, μια ταχύτερη αλλαγή στην οικονομική δομή της Ελλάδας που συμβάλλει στη βελτίωση της οικονομικής ανθεκτικότητας θα ήταν πιστωτική θετική (credit positive). Περαιτέρω βελτιώσεις στον τραπεζικό τομέα, μείωση της μεταβλητότητας στην κερδοφορία και επαναφορά των δεικτών ποιότητας ενεργητικού πιο κοντά στον μέσο όρο της ευρωζώνης, θα ήταν επίσης πιστωτικά θετικές.

Ο κίνδυνος της υποβάθμισης

Μια αντιστροφή της πορείας της πολιτικής που παρατηρήθηκε τα τελευταία χρόνια ή οι ενδείξεις ότι οι προηγούμενες μεταρρυθμίσεις δεν δίνουν την ώθηση στην ανάπτυξη και στους δημοσιονομικούς λογαριασμούς, που αναμένεται επί του παρόντος, επιβαρύνοντας το επιχειρηματικό κλίμα και τις επενδύσεις, θα ασκούσε πτωτική πίεση στην αξιολόγηση.

Ειδικότερα, οι ενδείξεις ότι είναι πιθανή μια διαρκής, ουσιώδης επιδείνωση της δημοσιονομικής θέσης της κυβέρνησης, σε συνδυασμό με απότομη επιδείνωση της υγείας του τραπεζικού τομέα, θα πυροδοτούσαν μια αρνητική αξιολόγηση. Μια κλιμάκωση της γεωπολιτικής κατάστασης στην Ευρώπη με τη συμμετοχή του ΝΑΤΟ πιθανότατα θα οδηγούσε σε καθοδική πίεση την αξιολόγηση.

Moody'sελληνική οικονομίαεπενδυτική βαθμίδαΚωστής Χατζηδάκηςoutlookαξιολόγηση