Ποιοι (και με ποιους όρους) θα βγουν στη σύνταξη το 2019 και το 2020!

Ποιοι (και με ποιους όρους) θα βγουν στη σύνταξη το 2019 και το 2020!07.10.2018Πρόσωπα

Ο δικηγόρος Δημήτρης Μπούρλος μιλά στην «κυριακάτικη δημοκρατία» για τις περικοπές και τις δραματικές επιπτώσεις του νόμου Κατρούγκαλου στους νέους δικαιούχους

Συνέντευξη στον
Νάσο Χατζητσάκο

Ποιοι και υπό ποιες προϋποθέσεις μπορούν να συνταξιοδοτηθούν το 2019 και το 2020 αναλύει ο δικηγόρος Δημήτρης Μπούρλος, ένας εκ των πλέον ειδικευμένων σε θέματα Κοινωνικής Ασφάλισης νομικών, σε μια εφ' όλης της ύλης συνέντευξή του στην

«κυριακάτικη δημοκρατία» που θα συζητηθεί.

Ο κ. Μπούρλος απαντά σε σχέση με όλα τα ζητήματα που αφορούν τους ασφαλισμένους και τους συνταξιούχους. Ο άκρως ειδικευμένος στα ασφαλιστικά θέματα νομικός εκτιμά ότι το μέτρο της περικοπής των συντάξεων για το 2019 θα μετατεθεί χρονικά ή θα καταργηθεί, αλλά επισημαίνει ότι πρέπει να ληφθεί μέριμνα για τους «νέους» συνταξιούχους, δεδομένων των συνεπειών που υφίστανται από τον «νόμο Κατρούγκαλου». Επίσης, μεταξύ άλλων, ο κ. Μπούρλος αναφέρεται στις καθυστερήσεις της διεκπεραίωσης των συνταξιοδοτικών αιτημάτων, στις δραματικές επιπτώσεις των νόμων του 3ου Μνημονίου επί των συντάξεων θανάτου (χηρείας) καθώς και στο πρόβλημα του «μαύρου» που έχει «ρίξει» ο ΕΦΚΑ στην ενημέρωση των δικαιούχων του. Στο ίδιο πλαίσιο ο ειδικευμένος νομικός αποκαλύπτει ότι κανείς δεν γνωρίζει με ποιον τρόπο έγιναν οι μειώσεις - επανυπολογισμός των επικουρικών συντάξεων το 2016!

Περίπου δυόμισι χρόνια μετά την ισχύ του νόμου Κατρούγκαλου θεωρείτε ότι διαμόρφωσε ένα βιώσιμο ασφαλιστικό σύστημα;
Αν με τον νόμο αυτό διαμορφώθηκε ένα βιώσιμο ασφαλιστικό σύστημα είναι κάτι το οποίο θα δούμε σε μια πορεία και θα αξιολογηθεί από τις απαραίτητες αναλογιστικές μελέτες. Αναμφίβολα όμως το γεγονός ότι ο αρχικός νόμος υπέστη πολλαπλές τροποποιήσεις καταδεικνύει ότι κάποια σημαντικά θέματα δεν είχαν αντιμετωπιστεί με ορθό τρόπο. Αυτή δε ήταν και η προσωπική μου άποψη εξαρχής.
Πιστεύω ότι, παρά τις επιμέρους βελτιώσεις που επήλθαν με μεταγενέστερες τροποποιήσεις, ο τρόπος που αντιμετωπίστηκαν, για παράδειγμα, οι ενοποιήσεις των ασφαλιστικών φορέων, το ύψος των συνταξιοδοτικών παροχών, οι συντάξεις χηρείας και το ύψος των ασφαλιστικών εισφορών των ελεύθερων επαγγελματιών δεν είναι ο κοινωνικοασφαλιστικά ενδεδειγμένος.

Το θέμα της επικαιρότητας αφορά την περικοπή ή μη των κύριων συντάξεων μέσω του επανυπολογισμού και της προσωπικής διαφοράς. Θεωρείτε ότι τελικά οι μειώσεις θα γίνουν;
Φαίνεται ότι οι μειώσεις των κύριων συντάξεων, μέσω της προσωπικής διαφοράς που προκύπτει μετά τον επανυπολογισμό, μάλλον θα μετατεθούν χρονικά και δεν θα ισχύσουν από 1/1/2019 ή θα καταργηθούν. Αλλά αυτό είναι κάτι που υποθέτουμε.
Στην ουσία πάντως (εάν γίνει) το ποσό που προκύπτει μετά τον επανυπολογισμό θα συγκρίνεται με το σήμερα καταβαλλόμενο, και αν υπολείπεται θα μειώνεται το καταβαλλόμενο κατ΄ ανώτατο όριο έως 18%. Να υπενθυμίσω ότι ο επανυπολογισμός προέκυψε μετά τη δέσμευσή μας για αντιστάθμισμα των επιπτώσεων που θα είχε στη συνταξιοδοτική δαπάνη η εφαρμογή των αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας, που έκριναν αντισυνταγματικές τις τελευταίες δύο περικοπές συντάξεων.
Μας ζήτησαν μέσω της Συμφωνίας Δημοσιονομικών Στόχων και Διορθωτικών Μεταρρυθμίσεων (νόμος 4336/2015) να αντισταθμίσουμε το πρόσθετο κόστος από τη συμμόρφωση στην απόφαση του ΣτΕ. Επομένως θα έπρεπε να αναμορφωθούν οι συντάξεις πρώτα χωρίς τις περικοπές, που κρίθηκαν αντισυνταγματικές, και μετά να προχωρήσουμε στην αντιστάθμιση μέσω του επανυπολογισμού, ώστε τελικά να καταλήξουμε στα ποσά που καταβάλλονταν τότε και συνέχισαν να καταβάλλονται μέχρι σήμερα. Αντ΄ αυτού νομοθετήθηκε οι μετά τον επανυπολογισμό περικοπές να γίνουν στο σήμερα καταβαλλόμενο ποσό.

Ποιες διαφορές και για ποιους ασφαλισμένους προκαλούνται σε σχέση με το προϊσχύον καθεστώς επί των νέων συντάξεων του ΕΦΚΑ;
Οι νέες συντάξεις, αυτών δηλαδή που υπέβαλαν αιτήσεις συνταξιοδότησης μετά τον νόμο Κατρούγκαλου (από 13 Μαΐου 2016 και μετά), είναι στην πλειονότητά τους σαφώς χαμηλότερες από αυτές που εκδίδονταν με τους προϊσχύοντες νόμους. Μεγαλύτερες απώλειες εμφανίζονται σε ασφαλισμένους του τ. ΤΕΒΕ, του Δημοσίου, σε κάποιες περιπτώσεις αλλοδαπών με λίγα έτη ασφάλισης, αλλά και στις συντάξεις χηρείας.
Βελτιωμένες εμφανίζονται οι συντάξεις ασφαλισμένων στα λεγόμενα ειδικά Ταμεία (ΔΕΗ, ΟΤΕ κ.λπ.), σε κάποιες μειωμένες και ορισμένες αναπηρικές. Πάντως, αν τελικά δεν γίνουν οι περικοπές από 1/1/2019, που χωρίς αμφιβολία όλοι επιθυμούμε, οι συνταξιοδοτηθέντες μετά τον νόμο Κατρούγκαλου θα είναι οι μεγάλοι χαμένοι του συστήματος. Γι΄ αυτούς θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα.

Πολλά είναι τα παράπονα από συνταξιούχους για μη επαρκή ενημέρωση από την πλευρά του ΕΦΚΑ και του ΕΤΕΑΕΠ. Υπάρχει όντως ζήτημα;
Αποτελεί βασικό δικαίωμα του συνταξιούχου και στοιχειώδη υποχρέωση του ασφαλιστικού φορέα να ενημερώνεται για τον τρόπο που διαμορφώνεται το ύψος της σύνταξης που λαμβάνει, ιδίως όταν ύστερα από νομοθετική αλλαγή επέρχεται επανυπολογισμός του ποσού της σύνταξης. Οταν ο ασφαλισμένος κατέστη συνταξιούχος, εκδόθηκε μια απόφαση με την οποία ενημερώθηκε αναφορικά με τον τρόπο που υπολογίστηκε η σύνταξή του.
Κάτι αντίστοιχο έπρεπε να γίνει όταν επανυπολογίστηκε η σύνταξή του κι αυτό γιατί, όπως είπα, πρέπει να γνωρίζει ακριβώς πώς προέκυψε το νέο ποσό που του χορηγείται. Κάτι τέτοιο δυστυχώς δεν έγινε, κακώς δεν έγινε, κι έτσι κανείς δεν γνωρίζει πώς ακριβώς έγινε ο επανυπολογισμός της σύνταξής του. Ο συνταξιούχος πρέπει ανά πάσα στιγμή να είναι σε πλήρη γνώση σε σχέση με το μηνιαίο συνταξιοδοτικό του εισόδημα, τόσο αναφορικά με την κύρια όσο και με την επικουρική του σύνταξη.

Επίκειται η καθαρογραφή της απόφασης του ΣτΕ για τον υπολογισμό των εισφορών για τους ελεύθερους επαγγελματίες και τους αγρότες. Η «δημοκρατία» αποκάλυψε ότι το ΣτΕ ζήτησε από την κυβέρνηση να «παγώσει» το νέο οργανόγραμμα του ΕΦΚΑ, αφού ενδέχεται να χρειαστούν αλλαγές. Θεωρείτε ότι υπάρχει ανοιχτό το ενδεχόμενο επαναφοράς του ΟΑΕΕ και του ΟΓΑ;
Είναι δύσκολο να κάνω πρόβλεψη για το περιεχόμενο των αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας, που όλοι περιμένουμε με μεγάλη αγωνία. Κυκλοφορούν διάφορα σενάρια που σχετίζονται με αντισυνταγματικότητα του υπέρμετρου ύψους των εισφορών των ελεύθερων επαγγελματιών, την ενοποίηση όλων των φορέων σε ένα Ταμείο, τον ΕΦΚΑ κ.λπ.
Η άποψη που πάντοτε υποστήριζα ήταν αυτή των τριών φορέων, δηλαδή μισθωτών, αυτοαπασχολουμένων - ελεύθερων επαγγελματιών και ΟΓΑ. Βεβαίως δύο χρόνια μετά την ισχύ του νέου νόμου όσον αφορά τον ΕΦΚΑ δεν είναι εύκολο να επανέλθει το σύστημα στο καθεστώς που ήταν πριν από τις ενοποιήσεις. Είναι πάντως γεγονός ότι οι ενοποιήσεις δεν δομήθηκαν με ορθό τρόπο. Δεν χρησιμοποιήθηκε ως βάση το ΙΚΑ, που είχε την αρτιότερη οργάνωση και λειτουργία και διέθετε μηχανογραφικό σύστημα.

Σήμερα υπάρχουν περισσότερα από 160.000 εκκρεμή αιτήματα για κύριες, επικουρικές και εφάπαξ, ενώ ένας μεγάλος αριθμός δικαιούχων ζει με προσωρινές συντάξεις. Εκτιμάτε ότι υπάρχει σκοπιμότητα για την παρουσίαση μεγάλων πλεονασμάτων από τον ΕΦΚΑ ή αδυναμία των υπηρεσιών;
Οι καθυστερήσεις στην απονομή των συντάξεων θεωρώ ότι προεχόντως οφείλονται στις αδυναμίες του συστήματος και στον σημαντικό περιορισμό των υπαλλήλων που είναι επιφορτισμένοι με το καθήκον αυτό. Οι περιπτώσεις διαδοχικής ασφάλισης είναι αυτές που εμφανίζουν τις μεγαλύτερες καθυστερήσεις, καθώς και οι περιπτώσεις που ελέγχονται διανυθέντες χρόνοι ασφάλισης ή που έχουν απολεσθεί ασφαλιστικά βιβλιάρια. Αποψή μου είναι ότι όσο δεν έχουμε μηχανογραφικά αποτυπωμένο τον χρόνο ασφάλισης για να επιτύχουμε επιτάχυνση θα πρέπει να απλοποιηθούν οι διαδικασίες στις επιμέρους υπηρεσίες του ασφαλιστικού φορέα.
Εκτιμώ πάντως ότι μελλοντικά οι χρόνοι έκδοσης των συνταξιοδοτικών αποφάσεων θα βελτιωθούν σημαντικά σε σχέση με αυτούς που έχουμε σήμερα. Ενας βασικός λόγος είναι ο περιορισμός αυτών που θα υποβάλουν αιτήσεις συνταξιοδότησης τα επόμενα χρόνια.

Τέλος, και αφού σας ευχαριστήσω, θα ήθελα να μας πείτε ποιοι μπορούν στο τέλος του 2019 και το 2020 να συνταξιοδοτηθούν με βάση τα δεδομένα που ισχύουν από τη νομοθεσία του 3ου Μνημονίου.
Με βάση όσα ισχύουν καταρχάς θα μπορούν να συνταξιοδοτηθούν όσοι υπερβούν το 67ο έτος της ηλικίας, άνδρες - γυναίκες, και έχουν τουλάχιστον 15 έτη ασφάλισης. Επίσης θα μπορούν να συνταξιοδοτηθούν όσοι γίνονται 62 ετών και έχουν 40 έτη ασφάλισης ή ασφάλιση στα βαρέα και ανθυγιεινά ή έχουν 15 έτη ασφάλισης και ασφάλιση τα τελευταία πέντε χρόνια. Οι τελευταίοι θα πάρουν μειωμένη σύνταξη.

Επίσης, μπορούν κάποιες κατηγορίες που εμπίπτουν στις λεγόμενες μεταβατικές ρυθμίσεις του νόμου 4336/2015, με τον οποίο αυξήθηκαν τα όρια ηλικίας. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν μητέρες ανηλίκων, ασφαλισμένοι με 35 έτη ασφάλισης ως το 2012, ασφαλισμένοι σε βαρέα με πολλά έτη ασφάλισης, δημόσιοι υπάλληλοι με 35 έτη ασφάλισης και μετά το 2012 κ.λπ.

Πάντως ο αριθμός αυτών που θα μπορούν να συνταξιοδοτηθούν τα επόμενα έτη συρρικνώνεται σημαντικά, ακριβώς λόγω της αύξησης των ορίων ηλικίας αλλά και λόγω των χαμηλών συντάξεων που θα λάβουν αν εγκαταλείψουν την εργασία τους. Ευχαριστώ και εγώ για την πολύ ενδιαφέρουσα συζήτησή μας.

Επικουρικές: Κανείς δεν ξέρει με ποιον τρόπο έγινε ο επανυπολογισμός τους

Σύμφωνα με καταγγελίες, οι περικοπές στις επικουρικές συντάξεις το 2016 δεν έγιναν με βάση τον νόμο αλλά υπήρξε ένα οριζόντιο «κούρεμα». Θεωρείτε ότι υφίσταται ζήτημα;
Κανείς δεν γνωρίζει πώς ακριβώς έγιναν ο επανυπολογισμός και η περικοπή των επικουρικών συντάξεων το καλοκαίρι του 2016. Εκείνο που κατέστη σαφές άμεσα ήταν οι σημαντικές μειώσεις σε όσους είχαν άθροισμα κύριας και επικουρικής σύνταξης υπέρμετρο των 1.300 ευρώ ανά μήνα. Οι υπόλοιποι συνταξιούχοι θα αντιληφθούν τις περικοπές, αν τελικά από 1/1/2019 μειωθούν οι μη μέχρι σήμερα περικοπείσες επικουρικές λόγω της προσωπικής διαφοράς.
Πάντως μετά τον επανυπολογισμό των επικουρικών προέκυψαν ποσά σαφώς χαμηλότερα από αυτά που θα ελάμβανε κάποιος αν συνταξιοδοτούνταν σήμερα με τα ίδια δεδομένα χρόνου ασφάλισης και συντάξιμων αποδοχών, με τον τρόπο υπολογισμού των συντάξεων. Ο επανυπολογισμός λοιπόν δεν αποκατέστησε διαγενεακή ισότητα μεταξύ παλαιών και νέων συνταξιούχων, αλλά «επέτυχε», όπως φαίνεται, μια οριζόντια μείωση των επικουρικών συντάξεων. Επαναλαμβάνω ότι ο τρόπος που επανυπολογίστηκε κάθε επικουρική θα έπρεπε να είναι αποτυπωμένος σε νέα συνταξιοδοτική απόφαση, που θα έπρεπε να έχει κοινοποιηθεί σε κάθε συνταξιούχο.

Η Ομοσπονδία των Eργαζομένων στα Tαμεία έχει καταγγείλει ότι δεν έχει εκδοθεί καμία καινούργια σύνταξη για όσους έχουν παράλληλη ασφάλιση, καθώς και για κατηγορίες ασφαλισμένων όπως είναι οι μηχανικοί, οι νομικοί και οι υγειονομικοί. Πού εστιάζετε το πρόβλημα;
Στις κατηγορίες των μηχανικών, των γιατρών και των νομικών υπάρχει πολύ μεγάλη καθυστέρηση, τόσο στην έκδοση των οριστικών όσο και στην έκδοση των προσωρινών συντάξεων. Oσον αφορά την παράλληλη ασφάλιση πρόσφατα εκδόθηκε εγκύκλιος, η οποία στην πράξη δεν έχει εφαρμοστεί. Θεωρώ ότι υπάρχουν αδιευκρίνιστες πτυχές, που εμποδίζουν την καθ' ολοκληρία αντιμετώπιση του θέματος. Κατά ένα μεγάλο μέρος οι καθυστερήσεις συνδέονται με τη μηχανογραφική υποστήριξη του νέου συστήματος, που προφανώς δεν έχει αποκατασταθεί πλήρως.

Τεράστιες αδικίες για τις χήρες

Ενα μεγάλο θέμα που προέκυψε με τις αλλαγές του 3ου Μνημονίου αφορά τις συντάξεις χηρείας. Υφίστανται αδικίες σε βάρος των δικαιούχων τους;
Στις συντάξεις χηρείας οι νέες ρυθμίσεις ήταν δυσμενέστερες. Αυτό γιατί ο αριθμός των δικαιούχων περιορίστηκε σημαντικά με βάση το ηλικιακό κριτήριο -αν δηλαδή κατά τον χρόνο του θανάτου ο επιζών σύζυγος έχει συμπληρώσει ή όχι το 55ο έτος της ηλικίας- και τα απονεμόμενα ποσά συντάξεων συρρικνώθηκαν υπέρμετρα, ιδίως μετά την πάροδο τριετίας από τον θάνατο, που καταλήγουν σε ύψος επιδόματος αν ο δικαιούχος εργάζεται ή συνταξιοδοτείται από ίδιο δικαίωμα. Η μεταγενέστερη θέσπιση ενός ιδιόμορφου κατώτατου ορίου σύνταξης βελτίωσε το ύψος της σύνταξης σε κάποιες περιπτώσεις. Δεν την αποκατέστησε όμως σε αξιοπρεπή επίπεδα.