Ο,τι... δεν είναι!

Ο,τι... δεν είναι!21.04.2018Άρθρα

Ο ευρωπαϊκός πολιτισμός και η θέση της Ελλάδας

Από τον
Αντώνη Αντωνάκο

«...Αχυρένιοι οι διαβάτες
Τα πουλιά απουσία γαλάζια...»
Πολ Ελιάρ

Στεκόμαστε στο προφανές. Σε αυτό που μας δείχνουν. Αρνούμαστε να προβληματιστούμε, να εμβαθύνουμε. Να αναρωτηθούμε μήπως πίσω από ό,τι φαίνεται υπάρχει και κάτι άλλο, το ίδιο σημαντικό. Μας αρέσουν τα αυτονόητα. Αν κολακεύουν τον εθνικό μας εγωισμό, ακόμα καλύτερα. Αν όχι, κανένα πρόβλημα, τα απορρίπτουμε ασυζητητί. Ως γνωστόν, όλοι μας ζηλεύουν και μας επιβουλεύονται.

Μελετώντας την εξαιρετική

μονογραφία του Προέδρου της Δημοκρατίας με τίτλο «Στο λίκνο του ευρωπαϊκού πολιτισμού» και υπότιτλο «Οι συμβολισμοί της "Σκεπτόμενης Αθηνάς"», αναρωτήθηκα αν πίσω από το δηλούμενο, την έδραση δηλαδή του ευρωπαϊκού πολιτισμού στους τρεις πυλώνες, το αρχαίο ελληνικό πνεύμα, τη θεσμική κληρονομιά της αρχαίας Ρώμης και τη χριστιανική διδασκαλία, υπάρχει και κάτι άλλο στο οποίο ο Πρόεδρος θέλει να επιστήσει την προσοχή μας. Νομίζω, τελικά, ότι αυτό στο οποίο θέλει να στρέψει τη σκέψη μας ο συγγραφέας, αλλά για προφανείς λόγους δεν μπορεί να το δηλώσει, είναι η επώδυνη διάσταση που υπάρχει ανάμεσα στον ευρωπαϊκό πολιτισμό και στη σημερινή Ελλάδα.

Αν ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός μπορεί να σεμνύνεται για την «απομάγευση» του κόσμου με «την απαλλαγή της σκέψης κατά την έρευνα του κόσμου τούτου από τα "μάγια" του κάθε είδους μύθου», η ελληνική κοινωνία αρέσκεται να αναζητά τα αίτια της κάθε είδους δυσανεξίας της σε εξωγενείς παράγοντες, αρνούμενη καν να συζητήσει τις δικές της ευθύνες. Ο εθισμός του λαού στους μύθους του λαϊκισμού, που άλλοτε «ευαγγελίζονταν» τον «τρίτο δρόμο» προς τη «Γη Χαναάν», άλλοτε διαλαλούσαν αστείρευτες πηγές χρημάτων, άλλοτε «διέγραφαν τα χρέη και έσκιζαν τα μνημόνια» δικαιολογεί τη θεωρία των «ψεκασμένων». Μόνο που ο «ψεκασμός» δεν γίνεται από αεροπλάνα, αλλά από πολιτικά βήματα και τηλεοπτικές οθόνες.

Οσον αφορά την κοινωνία δικαίου, όπως αυτή θεμελιώθηκε στην αρχαία Ρώμη, στη χώρα μας η επίκλησή της μόνο θλίψη μπορεί να προκαλέσει, αφού σε γενικές γραμμές ισχύει ότι οι νόμοι ψηφίζονται αλλά κατά κανόνα δεν εφαρμόζονται. Χαρακτηριστικά παραδείγματα τα εκατομμύρια αυθαίρετα, ο νόμος για το κάπνισμα, ο ΚΟΚ κ.λπ. Τέλος, σχετικά με τον τρίτο πυλώνα, τη χριστιανική διδασκαλία και τη σχέση της σύγχρονης κοινωνίας μας με αυτήν, ίσως τη χαρακτηριστικότερη περιγραφή δίνει ο Καρυωτάκης στην «Πρέβεζα»: «Αν τουλάχιστον, μέσα στους ανθρώπους αυτούς, ένας επέθαινε από αηδία... Σιωπηλοί, θλιμμένοι, με σεμνούς τρόπους, θα διασκεδάζαμε, όλοι στην κηδεία».

Μπορεί η «Σκεπτόμενη Αθηνά» να συμβολίζει μια κοινωνία που είχε την ευφυΐα να θεμελιώσει τον διαφωτισμό και το θάρρος να υπερασπίσει τις πνευματικές κατακτήσεις της, αλλά στη σύγχρονη Ελλάδα μάλλον «θλιμμένη Αθηνά» θα ήταν. Γιατί ναι μεν ισχύει η ρήση του Αντρέ Μαλρό ότι «μια κρυφή Ελλάδα υπάρχει στην καρδιά όλων των ανθρώπων της Δύσης», αλλά το ερώτημα είναι αν η χώρα μας σήμερα ανήκει σε αυτήν.