Ξανθός προς Υ.Υγείας: Αδιαφανείς διοικητικές επιλογές και καθυστερήσεις δράσεων στον ΟΚΑΝΑ

Ο ΟΚΑΝΑ (Οργανισμός κατά των Ναρκωτικών) ιδρύθηκε με τον ν.2161/1993 και ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1995, ως ΝΠΙΔ υπό την εποπτεία του Υπουργείου Υγείας.

Σύμφωνα με πρόσφατη τροποποίηση του ν.4139/13 (Οκτώβριος 2020) σκοποί του ΟΚΑΝΑ είναι: «ο σχεδιασμός, η προώθηση και η εφαρμογή της εθνικής πολιτικής για την πρόληψη, τη μείωση της βλάβης, τη θεραπεία, την

επαγγελματική κατάρτιση και την κοινωνική επανένταξη των εξαρτημένων ατόμων, η συμβολή στη μελέτη του προβλήματος στη χώρα, η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης, η πρόταση και προώθηση νομοθετικών, κοινωνικών και άλλων μέτρων για την πρόληψη και καταστολή του προβλήματος, η συνεργασία με αντίστοιχους φορείς και οργανισμούς και η σύνταξη εκθέσεων για την κατάσταση του προβλήματος σε εθνικό και διεθνές επίπεδο». Σύμφωνα με το αρ.22 του ν.4139/13 ο ΟΚΑΝΑ αποτελεί τον καθ ύλην αρμόδιο φορέα «χορήγησης ουσιών για υποκατάσταση της εξάρτησης» ενώ από την Ετήσια Έκθεση 2019 του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ) προκύπτει ότι οι υπηρεσίες του ΟΚΑΝΑ καλύπτουν γεωγραφικά όλη τη χώρα με «το 73% (8.975) των ατόμων που έλαβαν θεραπεία το 2018 να βρίσκεται σε θεραπεία υποκατάστασης». Στους εξυπηρετούμενους του ΟΚΑΝΑ χρειάζεται να συνυπολογιστούν και άτομα που λαμβάνουν άλλου τύπου υπηρεσίες (στεγνά προγράμματα, υπηρεσίες κατά της επιβλαβούς χρήσης αλκοόλ/ διαδικτύου κ.α.).

Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ επιλέχθηκαν για το Διοικητικό Συμβούλιο του ΟΚΑΝΑ ειδικοί επιστήμονες με πολυετή προϋπηρεσία στο χώρο των εξαρτήσεων, ενώ ως Πρόεδρος και Αντιπρόεδρος ορίστηκαν έμπειροι ψυχίατροι, μέλη του στελεχιακού δυναμικού του φορέα. Επιπλέον, με διαφανή και αξιοκρατικό τρόπο, επιλέχθηκε ως Γενικός Διευθυντής (2016) επιστήμονας με εκτεταμένη εμπειρία σε υψηλόβαθμες θέσεις του τομέα της υγείας στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Αποτέλεσμα των συγκεκριμένων επιλογών ήταν η σημαντική αναβάθμιση του οργανισμού με δημιουργία νέων μονάδων υποκατάστασης, ενίσχυση των παρεμβάσεων στο δρόμο (streetwork), απορρόφηση της λίστας αναμονής, ίδρυση μονάδων συνταγογράφησης υποκαταστάτων, ενίσχυση της θεραπευτικής παρέμβασης όσων λαμβάνουν μακροχρόνια αγωγή υποκατάστασης οπιοειδών μέσω εντατικής ψυχοκοινωνικής υποστήριξης. Παράλληλα δόθηκε έμφαση στη διοικητική μεταρρύθμιση του οργανισμού που περιελάμβανε οικονομική εξυγίανση, αποπληρωμή χρεών προηγούμενων ετών, ψηφιοποίηση, ανάθεση προμηθειών μέσω διενέργειας διαγωνισμών, αναλυτική καταγραφή παγίων και περιουσιακής κατάστασης, κοστολόγηση υπηρεσιών ανά μονάδα και ανά ασθενή σε όλες τις δομές, προτυποποίηση ISO τόσο των διοικητικών όσο και των θεραπευτικών υπηρεσιών. Το έργο αυτό καταγράφεται αναλυτικά στην κατατεθειμένη στο Υπουργείο Υγείας ΕΚΘΕΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ 2017-2018 του ΟΚΑΝΑ.

Επιπλέον, επί διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, το Υπουργείο Υγείας εξασφάλισε, μέσω συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων ΕΕ, κονδύλια ύψους €27,6 εκ. για να την ανάπτυξη δράσεων αντιμετώπισης των εξαρτήσεων. Ο Τομέας των εξαρτήσεων αποτέλεσε μία από τις βασικές στρατηγικές προτεραιότητες του Υπουργείου και ο ΟΚΑΝΑ ανέλαβε, κατά κύριο λόγο, την ανάπτυξη υπηρεσιών μείωσης της βλάβης και θεραπείας για τους πιο επιβαρυμένους χρήστες ψυχοδραστικών ουσιών, συχνά άστεγους ή με επισφαλή στέγη. Οι δομές που σχεδιάστηκαν περιλάμβαναν μονάδες άμεσης πρόσβασης, κινητές μονάδες, κέντρα ημέρας, ξενώνες, πολυδύναμα κέντρα εκτός αστικού ιστού. Παράλληλα εξασφαλίστηκε το απαραίτητο θεσμικό πλαίσιο και προγραμματίστηκε η έναρξη λειτουργίας του πρώτου Χώρου Εποπτευόμενης Χρήσης (ΧΕΧ) από τον ΟΚΑΝΑ.

Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, η Κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας παρέλαβε τον ΟΚΑΝΑ αναβαθμισμένο ως προς τη διοικητική λειτουργία και εμπλουτισμένο θεραπευτικά με νέες μονάδες υποκατάστασης και νέου τύπου παρεμβάσεις. Επιπλέον, ήταν δρομολογημένη σειρά νέων δράσεων που θα διεύρυνε και θα αναβάθμιζε περαιτέρω τη φροντίδα των εξυπηρετουμένων από τον ΟΚΑΝΑ.

Μετά τη διενέργεια εθνικών εκλογών παρατηρήθηκαν σοβαρά κενά διοίκησης στον οργανισμό, καθώς το ΔΣ αντικαταστάθηκε μετά από οκτώ μήνες, ενώ η θέση Γενικού Διευθυντή παρέμενε επίσης κενή, παρότι ήδη από το Φεβρουάριο του 2019, είχε δρομολογηθεί η δημόσια προκήρυξη και ο ορισμός επιτροπής αξιολόγησης. Η συγκεκριμένη θέση καλύφθηκε μόλις τον Ιούλιο του 2020 - ένα χρόνο μετά τη λήξη της προηγούμενης θητείας - μέσω αδιευκρίνιστης διαδικασίας, η διενέργεια της οποίας έγινε γνωστή κατά την ανάρτηση της απόφασης, χωρίς να δοθεί η δυνατότητα υποβολής ενστάσεων από τους συμμετέχοντες. Συγκεκριμένα, δεν προηγήθηκε κανενός τύπου ενημέρωση των υποψηφίων ή των πολιτών για τα κριτήρια ή/και τα στάδια αξιολόγησης, ούτε δημοσιεύτηκε συγκριτική βαθμολόγηση και κατάταξη υποψηφιοτήτων. Χρειάζεται να επισημανθεί ότι η δημοσίευση πινάκων αξιολόγησης με αναλυτική μοριοδότηση υποψηφίων αποτελούσε πάγια πρακτική των προηγούμενων διοικήσεων του ΟΚΑΝΑ, η οποία ακολουθούνταν χωρίς παρεκκλίσεις.