Eλεγκτικές εταιρείες: Αίσθημα ευθύνης σε συνθήκες υψηλού ανταγωνισμού

Την «ακτινογραφία» του χώρου των ελεγκτικών επιχειρήσεων στην ελληνική αγορά παρουσιάζει για ακόμη μια χρονιά το Business News Μagazine αναλύοντας τα μεγέθη τους, καταγράφοντας τις κορυφαίες επιχειρήσεις που ελέγχουν και προσεγγίζοντας τα ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι ίδιες.

Γράφει ο Δημήτρης Τσουκαλάς

Στη σημερινή εποχή των σημαντικών προκλήσεων και της μεγάλης κρίσης εμπιστοσύνης απέναντι σε κάθε θεσμό, η αναγνώριση της αξιοπιστίας των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται

στον τομέα των ελεγκτικών υπηρεσιών -όπως και σε κάθε άλλο κλάδο- ασφαλώς και δεν είναι κάτι που προκύπτει εύκολα και αβασάνιστα.

Οι ελεγκτικές εταιρείες θα πρέπει, με τη συνέπεια και την ακεραιότητά τους, να «πείσουν» όλους πως επιτελούν στο απόλυτο την αποστολή τους στηρίζοντας το επιχειρείν, προστατεύοντας το δημόσιο συμφέρον και ενισχύοντας την εμπιστοσύνη του επενδυτικού κοινού. Η τελευταία, μάλιστα, παράμετρος καθίσταται τα τελευταία χρόνια όλο και πιο σημαντική και αποκτά χαρακτήρα «εθνικής υπόθεσης», καθώς η Ελλάδα καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια να προσελκύσει στρατηγικές επενδύσεις από το εξωτερικό. Προφανώς, όμως, οι επενδύσεις αυτές δεν θα έρθουν εάν δεν τηρούνται οι κανόνες, εάν τα στοιχεία δεν είναι αυτά που πρέπει να είναι, εάν -σε τελική ανάλυση- οι ελεγκτικές εταιρείες δεν εκπληρώνουν το ρόλο τους.

Ο ρόλος των ελεγκτικών εταιρειών για την επιχειρηματική και οικονομική ζωή είναι εξαιρετικά σημαντικός. Καλούνται να διασφαλίσουν πως το παιχνίδι παίζεται δίκαια και επί ίσοις όροις.

Ο ανεξάρτητος έλεγχος αποτελεί τη μόνη πρακτική που μπορεί να εξασφαλίσει πως οι κανονισμοί τηρούνται και τα πάντα λειτουργούν ομαλά. Φυσικά, όλα αυτά συμβαίνουν σε μια άκρως ανταγωνιστική αγορά, που πέρα από τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής πραγματικότητας, καλείται ταυτόχρονα να ακολουθήσει τις τάσεις του συνεχώς μεταβαλλόμενου και, μάλιστα, με μεγάλες ταχύτητες διεθνούς περιβάλλοντος.

Κρατώντας σε τάξη τους «μεγάλους»

Με τη συνδρομή της τράπεζας πληροφοριών και οικονομικών στοιχείων, Direction Business Reports, το Businesss News Μagazine προχώρησε, με βάση τους δημοσιευμένους ισολογισμούς, σε μια καταγραφή των ελεγκτικών εταιρειών που καλύπτουν τις ανάγκες των 1.000 μεγαλύτερων επιχειρήσεων (βάσει κύκλου εργασιών 2018) στην ελληνική αγορά και υπογράφουν τις οικονομικές εκθέσεις και τους ισολογισμούς τους.

Όπως προκύπτει από τα στοιχεία, οι 10 μεγαλύτερες ελεγκτικές εταιρείες έχουν στο πελατολόγιό τους το 85,8% του top 1.000 της ελληνικής αγοράς, έχοντας κατορθώσει μάλιστα να αυξήσουν το συνολικό μερίδιό τους σε σχέση με εκείνο που διατηρούσαν στην προηγούμενη χρήση (82,8%).

Το μεγαλύτερο μερίδιο (25%-255 εταιρείες) σε αυτήν τη λίστα, όπως φαίνεται, έχει η ΣΟΛ Α.Ε., ενώ ακολουθούν με σειρά κατάταξης οι PwC, Grant Thornton, Deloitte, EY, KPMG, PKF, BDO, Ελληνική Ελεγκτική και Οlympia Auditors. Αξίζει να σημειωθεί πως με την εξαίρεση της εισόδου της Olympia Auditors, το top 10 της εν λόγω κατάταξης είναι ακριβώς το ίδιο (όσον αφορά τις 9 πρώτες θέσεις) τα τελευταία τρία χρόνια τουλάχιστον.

Επίσης, αναφοράς χρήζει το γεγονός ότι οι πρώτες τρεις ελεγκτικές εταιρείες αυτού του top 10 εξυπηρετούν πάνω από το 50% (50,7%) των κορυφαίων ελληνικών επιχειρήσεων. Επίσης, πρέπει να επισημανθεί το γεγονός ότι -όπως φαίνεται στον σχετικό πίνακα- όλες οι εταιρείες της πρώτης δεκάδας έχουν σημαντικές επιχειρήσεις στο πελατολόγιό τους.

Τα οικονομικά στοιχεία του κλάδου

Από την ανάλυση του συνοπτικού ομαδοποιημένου ισολογισμού, ο οποίος συντάχθηκε βάσει αντιπροσωπευτικού δείγματος 34 ελεγκτικών εταιρειών για τη διετία 2017-2018, προκύπτουν τα εξής: ο συνολικός κύκλος εργασιών το 2018 ανήλθε στα 190,42 εκατ. ευρώ, στο ίδιο επίπεδο με το αντίστοιχο διάστημα του 2017. Τα συνολικά μικτά κέρδη για το 2018 ανήλθαν στα 45,78 εκατ. ευρώ, καταγράφοντας άνοδο κατά 1,28% σε σχέση με το 2017. Το συνολικό αποτέλεσμα προ φόρων για το 2018 παρέμεινε για ακόμη μια χρονιά κερδοφόρο και διαμορφώθηκε στα 14,12 εκατ. ευρώ, παρουσιάζοντας πτώση κατά 6,61% έναντι του 2017. Το 82,35% (28 εταιρείες) του δείγματος των επιχειρήσεων είχε κερδοφορία (κέρδη προ φόρων) για το 2018 και μόλις 6 εταιρείες (ως ποσοστό 17,65%) κατέγραψαν ζημιογόνα χρήση. Οι επιχειρήσεις διέθεταν για το 2018 συνολικό μετοχικό κεφάλαιο 10,27 εκατ. ευρώ (μειωμένο κατά 4,89% σε σχέση με το 2017) και συνολικά ίδια κεφάλαια ύψους 48,77 εκατ. ευρώ, οριακά μειωμένα κατά 0,84% έναντι του 2017. Οι συνολικές υποχρεώσεις (μακροπρόθεσμες και βραχυπρόθεσμες) ανήλθαν στα 93,71 εκατ. ευρώ το 2018 (μειωμένες κατά 2,52% σε σχέση με το 2017). Το γενικό σύνολο ενεργητικού το 2018 ανήλθε στα 142,48 εκατ. ευρώ, σημειώνοντας πτώση κατά 1,95% έναντι του αντίστοιχου διαστήματος του 2017. Το 2018 οι επιχειρήσεις είχαν μικτό περιθώριο κέρδους 24,04% και εργάστηκαν με καθαρό περιθώριο κέρδους 7,42%. Η αποδοτικότητα ιδίων κεφαλαίων (ROE) για το 2018 διαμορφώθηκε στο 28,96% και η σχέση ξένων προς ίδια κεφάλαια στο 1,92 (στο ίδιο επίπεδο με το 2017).

Στην κατάταξη με βάση τον κύκλο εργασιών του 2018, η PwC βρίσκεται στην πρώτη θέση, ενώ το top 10 συμπληρώνουν με σειρά κατάταξης οι ΣΟΛ, Deloitte, ΕΥ, Grant Thornton, ΚPMG, Μoore Stephens, PKF Ευρωελεγκτική, ΒDO και Mazars. Mάλιστα θα πρέπει να υπογραμμιστεί πως σχεδόν το ίδιο top10 με μόνο μία αλλαγή στη σειρά κατάταξης προκύπτει και από την εξέταση των οικονομικών στοιχείων για τη χρήση του 2019. Συγκεκριμένα, η πρώτη δεκάδα της κατάταξης για το 2019 είναι (με σειρά εμφάνισης) η εξής: PwC, ΣΟΛ, Deloitte, ΕΥ, Grant Thornton, ΚPMG, PKF Ευρωελεγκτική, Moore Stephens και BDO.

Έντονος ανταγωνισμός

Από τους αριθμούς και τα οικονομικά στοιχεία των ισολογισμών, προκύπτει άμεσα ο έντονα ανταγωνιστικός χαρακτήρας της αγοράς των ελεγκτικών υπηρεσιών καθώς και οι παγιωμένες σχέσεις που φαίνεται να έχουν οι επιχειρήσεις του χώρου με τις εταιρείες που συνεργάζονται. Ακόμη, τα μεγέθη του κλάδου καταδεικνύουν την άμεση σύνδεση της εγχώριας αγοράς ελεγκτικών υπηρεσιών με την πορεία της ελληνικής οικονομίας, προϊδεάζοντας, ίσως, για πιέσεις στο άμεσο μέλλον, δεδομένων των προβλημάτων που έχει επιφέρει στην ελληνική αλλά και την παγκόσμια οικονομία και επιχειρηματική σκηνή η κρίση της πανδημίας του Covid-19.

Παναγιώτης Χ. Αλαμάνος, Managing Partner ΣΟΛ Crowe Κομβικός ο ρόλος μας για την αύξηση της εμπιστοσύνης των επενδυτών

Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της ελληνικής αγοράς ελεγκτικών υπηρεσιών; Πώς έχει επηρεαστεί από την κρίση της πανδημίας;

Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της ελληνικής αγοράς ελεγκτικών υπηρεσιών είναι ο υψηλός βαθμός εξάρτησης από την πορεία της ευρύτερης οικονομίας. Δεδομένης της χρονικής στιγμής που ξέσπασε η πανδημία, εκτιμάται ότι αυτό δεν θα αποτυπωθεί στα αποτελέσματα του τρέχοντος έτους αλλά το 2021. Κατά συνέπεια, ο κλάδος δεν φαίνεται να έχει επηρεαστεί βραχυπρόθεσμα σε σημαντικό βαθμό, χωρίς αυτό να προεξοφλεί αντίστοιχη επίδοση και το προσεχές έτος. Μια ακόμα σημαντική συνέπεια της πανδημίας είναι η επίδρασή της στη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων και πιο συγκεκριμένα ο βαθμός στον οποίο επηρεάζει το λεγόμενο “going concern”. Ο ρόλος των ορκωτών ελεγκτών λογιστών αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα και λόγω αυτού του γεγονότος. Επιχειρήσεις οι οποίες κατάφεραν να βρεθούν σε τροχιά ανάπτυξης και να παρουσιάσουν σημάδια βελτίωσης σε επίπεδο διαχείρισης προβλημάτων που τις ταλάνιζαν τα τελευταία δέκα χρόνια, δεν αποκλείεται ότι θα έρθουν αντιμέτωπες σε επίπεδο βιωσιμότητας, παρά τις κρατικές ενέργειες στήριξης.

Ποιοι είναι οι κύριοι άξονες της στρατηγικής σας όσον αφορά τις ελεγκτικές υπηρεσίες; Σε ποια σημεία δίνετε ιδιαίτερο βάρος και ποιο το πλάνο σας για το μέλλον;

Οι βασικοί άξονες της στρατηγικής μας παραμένουν σταθεροί και αναπτύσσονται γύρω από το τρίπτυχο: ανθρώπινο κεφάλαιο, τεχνολογία και πελατοκεντρική προσέγγιση. Οι ελεγκτικές υπηρεσίες στηρίζονται στους ανθρώπους και κυρίως στη γνώση, την εμπειρία και την αξιοπιστία τους. Η επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο μέσω της προσέλκυσης και της διαρκούς επιμόρφωσης νέων ταλαντούχων επαγγελματιών, αποτελεί παραδοσιακά τον κύριο πυλώνα της στρατηγικής μας ανάπτυξης. Παράλληλα, όμως, αφουγκραζόμαστε και προετοιμαζόμαστε για τις αλλαγές που η τεχνολογία έχει φέρει και θα συνεχίσει να φέρνει στον κλάδο. Εκτιμούμε ότι ο ρόλος του ορκωτού ελεγκτή λογιστή θα αλλάξει σημαντικά στο μέλλον και σχεδιάζουμε τη μετάβαση που θα χρειαστεί να διαχειριστούμε έγκαιρα και ομαλά. Τέλος, η διαχρονική πελατοκεντρική μας προσέγγιση αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα, ειδικά κατά την τρέχουσα συγκυρία και τις πρωτοφανείς συνθήκες που επηρεάζουν σημαντικά την οικονομία στο σύνολό της.

Ποιος θεωρείτε πως είναι ο ρόλος που μπορούν να παίξουν οι ελεγκτικές εταιρείες στην προσπάθεια για την αύξηση της εμπιστοσύνης των επενδυτών στην αγορά και την οικονομία;

Ο ρόλος των ελεγκτικών εταιρειών στην προσπάθεια για την αύξηση της εμπιστοσύνης των επενδυτών είναι κομβικός. Αποτελεί έναν από τους βασικότερους άξονες του ευρύτερου ελεγκτικού πλαισίου που εξασφαλίζει την έγκαιρη, ακριβή και διαφανή πληροφόρηση των επενδυτών αλλά και του συνόλου των εμπλεκομένων μερών (stakeholders) στην αγορά. Τα επόμενα χρόνια, η έννοια της εταιρικής διακυβέρνησης αναμένεται να μην αφορά μόνο τις εισηγμένες εταιρείες και γενικότερα τις οντότητες δημοσίου ενδιαφέροντος αλλά το σύνολο των επιχειρήσεων που στοχεύουν στην ενδυνάμωση της εξωστρέφειάς τους, στην προσέλκυση νέων επενδυτών και στην αναζήτηση παραδοσιακών (π.χ. τράπεζες) -και μη- πηγών χρηματοδότησής τους.

Κωνσταντίνος Νιφορόπουλος, Partner και αντιπρόεδρος Δ.Σ., BDO Ορκωτοί Ελεγκτές Α.Ε. “Lead by Example”

Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της ελληνικής αγοράς ελεγκτικών υπηρεσιών; Πώς έχει επηρεαστεί από την κρίση της πανδημίας;

Η ελεγκτική αγορά αποτελείται από μεγάλο αριθμό ελεγκτικών εταιρειών, αλλά μικρό -κατ’ αντιστοιχία- αριθμό ελεγχόμενων εταιρειών. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε σχέση με άλλες, παρόμοιες αγορές, τα όρια του τζίρου και του ενεργητικού για την υπαγωγή εταιρειών σε υποχρεωτικό έλεγχο είναι υψηλά. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την αποδυνάμωση των εσόδων και στοιχείων του ενεργητικού πολλών εταιρειών κατά την προηγούμενη δεκαετή οικονομική κρίση, και τις επιπλέον σοβαρές αναταράξεις που έχει δημιουργήσει η πανδημία Covid-19, έχουν προκαλέσει συρρίκνωση της ελεγκτικής αγοράς. Εάν προσθέσουμε στην εξίσωση και τις χαμηλές αμοιβές ελέγχου, τότε καθίσταται σαφές ότι πρόκειται για μια δύσκολη και ανταγωνιστική αγορά.

Ποιοι είναι οι κύριοι άξονες της στρατηγικής σας όσον αφορά τις ελεγκτικές υπηρεσίες; Σε ποια σημεία δίνετε ιδιαίτερο βάρος και ποιο το πλάνο σας για το μέλλον;

Βασικός άξονας της στρατηγικής μας είναι η άμεση επίτευξη του στόχου βελτίωσης, αυτοματοποίησης, επανασχεδιασμού και αναδιαμόρφωσης της υπηρεσίας που παρέχουμε, των μεθόδων και διαδικασιών που χρησιμοποιούμε και του ανθρώπινου δυναμικού μας, έτσι ώστε να τεθούν τα θεμέλια για την επίτευξη των μακροπρόθεσμων στόχων μας, που είναι να ηγούμαστε κατά παράδειγμα: “Lead by Example”. Διαβλέποντας αυτήν την ανάγκη για μετασχηματισμό, στην BDO ήδη εφαρμόζουμε μια νέα προσέγγιση καινοτομίας στις ελεγκτικές μας υπηρεσίες, που θα μας επιτρέψει να διαχειριστούμε αποτελεσματικά τους διαθέσιμους πόρους, ώστε να καταφέρουμε να διατηρήσουμε το ανταγωνιστικό μας πλεονέκτημα, παραμένοντας στην πρώτη γραμμή της καινοτομίας και της τεχνολογίας.

Ποιος θεωρείτε πως είναι ο ρόλος που μπορούν να παίξουν οι ελεγκτικές εταιρείες στην προσπάθεια για την αύξηση της εμπιστοσύνης των επενδυτών στην αγορά και την οικονομία;

Οι ελεγκτικές εταιρείες μπορούν να διαδραματίσουν ρόλο καταλύτη για την αύξηση της εμπιστοσύνης των επενδυτών στην αγορά και την οικονομία. Και αυτό θα επιτευχθεί με τα ακόλουθα μέσα:

την παροχή ελεγκτικών υπηρεσιών υψηλού επιπέδου, μέσα από άξονες χρήσης σύγχρονων εργαλείων, επιμόρφωσης προσωπικού και διασφάλισης της ανεξαρτησίας από τους ελεγχόμενους,την αυστηρότερη εφαρμογή εσωτερικών διαδικασιών διαχείρισης ποιότητας και τη διαρκή αξιολόγηση του πλαισίου μέσα στο οποίο παρέχονται οι ελεγκτικές υπηρεσίες, ιδιαίτερα με την επερχόμενη εφαρμογή του Διεθνούς Προτύπου Διαχείρισης Ποιότητας (ISQM),την εφαρμογή των κανόνων που ισχύουν για τις οντότητες δημοσίου ενδιαφέροντος (PIEs) και στους οργανισμούς που ανήκουν στον δημόσιο τομέα (ΔΕΚΟ, νοσοκομεία, δήμοι κ.λπ.), ώστε να επιτευχθεί ένα πιο αυστηρό πλαίσιο εκτέλεσης της ελεγκτικής εργασίας - τόσο για τον ελεγχόμενο, όσο και για τον ελεγκτή.

Σίγουρα πάντως, κάθε προσπάθεια αύξησης της εμπιστοσύνης του κοινού στην αγορά και την οικονομία θα πρέπει να βρίσκει αρωγό τις εποπτεύουσες αρχές και τα αρμόδια όργανα, χωρίς την αυστηρή εκτέλεση της εργασίας των οποίων, δεν μπορεί να επιτευχθεί το απαιτούμενο επίπεδο συμμόρφωσης.