Ιστορική αναδρομή στη «φορολογική συνείδηση» και στη «φορολογική συμμόρφωση»

Ιστορική αναδρομή στην «Φορολογική Συνείδηση» και στην «Φορολογική Συμμόρφωση»
(Μέρος Πρώτο: Από την ίδρυση του ΝεοΕλληνικού Κράτους έως τον Πόλεμο του ’40)

Κωνσταντίνος Ιωαν. Νιφορόπουλος
Ορκωτός Ελεγκτής – Λογιστής – ΩΡΙΩΝ Α.Ε

[Το άρθρο αποτελεί μέρος της Εισήγησης μου, την 1/11/2019, στην Νομική Σχολή του Α.Π.Θ και διοργάνωσε η Έδρα: Jean Monnet Chair "EU Tax Policy & Adminisrtration" (Επιστημονικώς Υπεύθυνη: Αικ. Σαββαΐδου) σε συνεργασία με: α) το Εργαστήριο Μελέτης για τη Διαφάνεια, τη Διαφθορά και το Οικονομικό

Έγκλημα της Νομικής Σχολής ΑΠΘ και β) το Ινστιτούτο Οικονομικών και Φορολογικών Μελετών (ΙΟΦΟΜ)]
…………………………………….

Ιστορία των 200 ετών της Φορολογίας στην Ελλάδα (Γεγονότα που επηρεάζουν την «Φορολογική Συνείδηση» και την «Φορολογική Συμμόρφωση»), Εξεγέρσεις και αντιδράσεις κατά της φορολογίας, «Ποινήτορες», «Ένορκες Βεβαιώσεις» και «Πίνακες Φοροκαταχραστών» και Οι «Παράξενοι Φόροι » του Νεοελληνικού Κράτους, κ.λπ

…………………………………….

Η συνείδησή του ήταν πεντακάθαρη. Δεν την είχε χρησιμοποιήσει ποτέ.
(Stanislaw Jerzy Lec, 1906-1966, Πολωνός γνωμικογράφος)
(Πηγή: www.gnomikologikon.gr)

[Πηγή εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» έτος 1993]

«Η συνείδηση του ανθρώπου είναι σαν την οδοσήμανση σε έναν αυτοκινητόδρομο: του λέει τι δεν θα ‘πρεπε να κάνει, αλλά δεν τον εμποδίζει να το κάνει». (Frank A. Clark, 1915-2003, Αμερικανός πολιτικός)
(Πηγή: www.gnomikologikon.gr)

(Πηγή: Εφημερίδα «ΒΗΜΑ», 18-5-1975)

(Πηγή: «ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 21-1-1959)

Η φορολογία κατά την Τουρκοκρατία

Ο βασικός φόρος κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, ήταν αυτός της «δεκάτης». Δηλαδή σε κάθε δέκα ίσα μέρη αγροτικής παραγωγής, το ένα μέρος το έπαιρνε ο εκπρόσωπος της Οθωμανικής εξουσίας.

Το λαμβανόμενον «δέκατον», δεν θεωρούταν φόρος, αλλά δικαίωμα ιδιοκτησίας, διότι κύριος όλης της γης εθεωρείτο ο Σουλτάνος.

Το κράτος υπενοικίαζε συνήθως το δικαίωμα είσπραξης της δεκάτης σε τοπικούς άρχοντες.

[Το Χαράτσι]
χαράτσι το [xarátsi] 044:

1. κεφαλικός φόρος που πλήρωναν οι χριστιανοί κατά την τουρκοκρατία.

2. φόρος ή εισφορά συνήθ. προς το δημόσιο, που τη θεωρούμε βαριά και άδικη: H εφορία μάς έβαλε ~. Πληρώνουμε ~. [μσν. χαράτσι < τουρκ. haraç (από τα αραβ.) -ι] (Πηγή: www.greek-language.gr)

Άλλος σημαντικός φόρος ήταν ο «κεφαλικός φόρος (cizye, harac) [Χαράτσι]».

Οι μη μουσουλμανικοί πληθυσμοί του ελληνικού χώρου ήταν υποχρεωμένοι να εξαργυρώνουν την αποδοχή της θρησκευτικής τους ταυτότητας από το κράτος, καταβάλλοντας, σε ετήσια βάση, ένα καθορισμένο χρηματικό ποσό.

●●●

Η φορολογία κατά την Επανάσταση 1821-1828 - Η «Λαφυραγωγία» και η «Χρηματολογία» (*).

(*) [«Χρηματολογία» : αναγκαστικό δάνειο που επιβλήθηκε το 1822 από την Πελοποννησιακή Γερουσία για τη χρηματοδότηση τού απελευθερωτικού Αγώνα].

«Η «λαφυραγωγία» που δεν απέδωσε τα αναμενόμενα, η «χρηματολογία» που άνοιξε το δρόμο της ιστορίας των εθνικών δανείων, τα χαράτσια στους ευκατάστατους και η «εξόρμηση» (για την είσπραξή τους) της ομάδας με τη συμμετοχή του »Γέρου του Μοριά»….. Είχε προηγηθεί προσπάθεια να εξασφαλιστούν έσοδα από τη «λαφυραγωγία». Στις συνθήκες που διαμορφώνονταν τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης μπορούσαν να έχουν εξασφαλιστεί σπουδαία έσοδα από τη συστηματική λαφυραγωγία επί των Τούρκων. Έπρεπε ωστόσο μέρος των λαφύρων να πωληθεί προς όφελος του Δημοσίου.
Ο Δημήτριος Υψηλάντης προσπάθησε να θέσει ως κανόνα ότι μέρος των λαφύρων θα διατίθενταν υπέρ του κοινού ταμείου. Εισέπραξε όμως γέλια και χλευασμούς….
Οπότε ως μόνη λύση εμφανιζόταν η αναγκαστική φορολογία. Αλλά πώς ήταν δυνατόν κάτω από τις συνθήκες όπου ζούσε η Ελλάδα το 1822, τον δεύτερο χρόνο της Επανάστασης, να εισπραχθούν οι εισφορές, έστω και αν γνώριζαν εκείνους από τους οποίους έπρεπε να εισπράξουν τα διάφορα ποσά;
Λόγω του κρίσιμου των περιστάσεων κλήθηκε να συνυπογράψει τη σχετική απόφαση και ο «γενναιότατος στρατηγός κύριος Θεόδωρος Κολοκοτρώνης», όπως αυτολεξεί αναφέρει το σχετικό θέσπισμα.
Στη συνέχεια σχηματίστηκε μια πενταμελής επιτροπή, στην οποία, εκτός από τον Θ. Κολοκοτρώνη συμμετείχαν και οι γερουσιαστές Ανδρέας Καλαμογδάρτης, Ηλίας Καράπαυλος, Χριστόδουλος Άχολος και Παναγιώτης Σοφιανόπουλος. Οι πέντε αφού εφοδιάστηκαν με ένα πληρεξούσιο και ικανή στρατιωτική δύναμη, άρχισαν να γυρνούν τις επαρχίες της Πελοποννήσου για να εισπράξουν τον αναγκαστικό φόρο. Έπρεπε δε, σύμφωνα με το πληρεξούσιο, «να βιάσουν τόσον τους καταγεγραμμένους εις τον κατάλογον, διά να λάβουν τας προσδιωρισμένας ποσότητας, όσον και όσους άλλους γνωρίσουν ευκαταστάτους εκτός του καταλόγου εις πάσαν επαρχίαν διά να λάβουν όσα χρήματα κρίνουν εύλογον αναλόγως των καταστάσεων».
Και για να διασκεδάσουν τις εντυπώσεις, ώστε να μπορούν να αποσπάσουν τα χρήματα, οι πέντε εντεταλμένοι της νεοσύστατης ελληνικής διοίκησης μοίραζαν τα πρώτα ελληνικά ομόλογα, τα οποία τότε δεν είχαν βεβαίως αντίκρισμα….
Σύμφωνα δε με τα σωζόμενα στοιχεία και παρά το γεγονός ότι η Πελοπόννησος είχε ερημωθεί και μεγάλο μέρος των ακινήτων είχε καταστραφεί, οι πλούσιοι της Πελοποννήσου –θέλοντας και μη– ανταποκρίθηκαν στις επιταγές της Πελοποννησιακής Γερουσίας. Συγκεντρώθηκε δε το σημαντικότατο για εκείνη την εποχή ποσό του 1.066.000 γροσιών…..
Λίγο αργότερα αποφασίσθηκε οι εισφορές να συγκεντρώνονται σε χρήμα και είδος για τις ανάγκες των στρατευμάτων του Καραϊσκάκη. Μόνο γι’ αυτή την περίσταση συλλέχθηκαν 16.000 σφαχτά και 60.000 γρόσια. Άλλοτε μάζευαν ζώα, άλλοτε κριθάρι και διάφορα άλλα είδη. Αλλά το ιδιόρρυθμο εκείνο δημοσιονομικό σύστημα δεν ήταν δυνατόν να χρηματοδοτήσει τις μακρόχρονες στρατιωτικές επιχειρήσεις. Οπότε γινόταν καθημερινά και πιο επιτακτική η ανάγκη για τη σύναψη δανείων από το εξωτερικό...»
[Πηγή: ‘Άρθρο του κ. Ε. Σκιαδά «Και ο Κολοκοτρώνης (το 1822) σε…ρόλο φοροεισπράκτορα!» http://mikros-romios.gr/και-ο-θεόδωρος-κολοκοτρώνης-το-1822-σε-ρό/»]
………………………….
Ο πρώτος φορολογικός νόμος που εκδόθηκε στις 26 Απριλίου 1822 διατηρεί το φόρο της δεκάτης (1/10 επί του παραγόμενου προϊόντος) και τα 3/10 για τους καλλιεργητές των τουρκικών κτημάτων που είχαν περιέλθει στην κατοχή της διοικήσεως των Ελλήνων.

Παράλληλα έγινε προσπάθεια για τη συγκέντρωση των τελωνειακών φόρων. Τα έσοδα αυτά, τα οποία προέρχονταν από την Πελοπόννησο κατά πρώτο λόγο και δευτερευόντως από τα νησιά του Αιγαίου, αποτέλεσαν τη βασικότερη πηγή για τη χρηματοδότηση της επανάστασης, ιδίως μέχρι το 1824, ενώ η ισχνή οικονομική υποδομή της Στερεάς Ελλάδας δεν της επέτρεπε οικονομική ενίσχυση του αγώνα. Ο πόλεμος δεν ευνοούσε ανάπτυξη της αγροτικής παραγωγής και του εμπορίου.

Ταυτόχρονα, η συγκέντρωση και η επίδοση των φόρων ανατέθηκε με εκμίσθωση σε ενοικιαστές οι οποίοι εκμεταλλεύονταν όχι μόνο τους αγρότες, αλλά και το δημόσιο ταμείο.

« … αμέσως μεν άμα τη Επαναστάσει το φορολογικόν σύστημα έμεινε προσωρινώς το αυτό, ως επί Τουρκοκρατίας, καταργηθέντος μόνον του κεφαλικού φόρου (χαράτζ), όστις είχε δουλικόν χαρακτήρα, ως και των αυθαιρέτων παραεισπράξεων, διά θεσπίσματος δε του Βουλευτικού (αρ. 10 από 26 Απριλίου 1822) ωρίσθησαν οι έγγειοι φόροι ως εξής: (1) Από καρπούς και γεννήματα και όλα τα προϊόντα το εν εις τα δέκα, (2) Από ορύζια δύο εις τα δέκα. (3) Εξ’ εθνικών κτημάτων τρία εις τα δέκα . Των φόρων τούτων εξηρούντο τα μικροκτήματα τα χρησιμεύοντα διά τας οικογενειακάς μόνον ανάγκας του αγρότου. Διετίθεντο δε οι φόροι ούτοι δι’ ενοικιάσεις, του φορολογούμενου όντος υπόχρεου να μεταφέρη τον εις είδος φόρον και συγκεντρώση εις ωρισμένον τόπον.

Επίσης διετηρήθησαν προωρινώς και οι εξαγωγικοί δασμοί, ως φαίνεται εκ προκηρύξεως του Υπουργού Εσωτερικών από 22 Απριλίου 1822 προς άπαντας τους κατοίκους και , οίτινες ανήρχοντο φαίνεται εις 12% και εβάρυνον τα τε εις αλλοδαπήν εξαγόμενα και τα μεταφερόμενα από επαρχίας εις επαρχίαν εντός της Ελλάδος, διά Νόμου δε ΚΖ’. Ιουνίου 1823 ωρίσθησαν και τέλη εξαγωγής κατά βάρος και κατάλογος αυτών (αριθμ. 286 προβουλεύματος Βουλευτικού 28 Ιουλίου 1823), …Και των δασμών τούτων η είσπραξις εγένετο δι’ εκμισθώσεως » (1) .
[ (1) Α. Δ. Σίδερι, «Η ιστορική εξέλιξις της γεωργικής μας φορολογίας », Αθήνα 1931 ].

●●●

Η φορολογία στην εποχή του Καποδίστρια 1828-1831.

« Ο Καποδίστριας εύρε τον λαόν ηγανακτησμένον κατά των φόρων και των ενοικιαστών των, οίτινες δεν ήσαν άλλοι από τους προύχοντας και τους καπετανέους…
Οι αγρόται έχοντες διαρκώς υπέρ την κεφαλήν αυτών τον ενοικιαστήν, εκ της αδείας του οποίου εξηρτάτο η έναρξις του θερισμού, του τρυγητού, του αλωνίσματος, η μεταφορά παντός προϊόντος πληρώνοντες εις είδος πολύ πλείονα των 10%, εξαπατώμενοι κατά την μέτρησιν, ζύγισιν κ.λ.π. υπό ενοικιαστών, βοηθουμένων υπό δωροδοκουμένων υπαλλήλων και της ενόπλου δυνάμεως υποχρεούμενοι να μεταφέρουν τον εις είδος φόρον εις μακρυνάς αποστάσεις, εις τας αποθήκας του ενοικιαστού είχον πολλαχώς εξαντλήθη. …
Ο Καποδίστριας εισήγαγε δύο σπουδαίας τροποποιήσεις εις την φορολογίαν της δεκάτης:
1ον ) μετέβαλε το σύστημα της κατ’ επαρχίας δημοπρασίας των φόρων εις κατά Δήμους και Κοινότητας δημοπρασίαν, ώστε ν’ αποφευχθή η υπό των ενοικιαστών υπενοικίασις και η υπ’ αυτών μεθυπενοικίασις των φόρων τούτων, εξ’ ου τελικώς ηύξανε το βάρος των φορολογουμένων ….. και
2ον) διέταξε την εις χρήμα επί ωρισμένη διατιμήσει και ουχί πλέον εις είδος πληρωμήν των εγγείων φόρων (Διάταγμα 8 Μαρτίου 1830) [Το θετικό σε αυτό ήταν πως το Κράτος δεν επιβαρυνόταν από έξοδα είσπραξης του φόρου, όμως οι καλλιεργητές θα γίνονταν αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους τοκογλύφους].
Επί πλέον περιώρισε τους δασμούς εις 10% (εισαγωγής) και 6% εξαγωγής (Διάταγμα 25 Μαρτίου 1830 άρθρον 3, 4) περιορισθέντος τέλος του 10% μόνον επί των ειδών πολυτελείας (Διάταγμα 3 Νοεμβρίου 1830) .
[Πηγή : Α. Δ. Σίδερι, «Η ιστορική εξέλιξις της γεωργικής μας φορολογίας », Αθήνα 1931].

●●●

Η στάση στο Λιμένι της Μάνης (1830)
«Ουδέποτε πλήρωσε [ φόρους ] η Μάνη και δεν πρέπει να καθιερωθή τοιαύτη κακή συνήθεια».

«Την άνοιξη του έτους 1830 κυκλοφορούσαν στη Μάνη συνθήματα για την μη πληρωμή των φόρων με την παρακάτω δικαιολογία « Ουδέποτε πλήρωσε η Μάνη και δεν πρέπει να καθιερωθή τοιαύτη κακή συνήθεια».
Τον Απρίλιο του 1830 ο Ιωάννης Μαυρομιχάλης συγκρότησε επαναστατική κυβέρνηση στην Τσίμοβα-Αρεόπολη, έδιωξε τους κυβερνητικούς υπαλλήλους, άρπαξε τις προσόδους του τελωνείου και έστειλε μερικούς οπαδούς-φίλους του στη Μονεμβάσια και το Έλος Λακωνίας, όπου λεηλάτησαν τους κατοίκους… Η δυσαρέσκεια και η εχθρότητα των Μαυρομιχαλαίων στον Κυβερνήτη οφειλόταν στην κατάργηση των προνομίων που είχαν στους δασμούς και τη φορολογία κατά την Τουρκική περίοδο ως ηγεμόνων της Μάνης. Ο Καποδίστριας « αποφεύγων τον εμφύλιον πόλεμον» για να επικρατήσει ηρεμία δεν άφησε να απαγγελθεί κατηγορία εναντίον του Ιωάννη Μαυρομιχάλη. Τον Δεκέμβριο του 1830 ξέσπασαν στο Λιμένι ταραχές, διώχθηκε βίαια ο έκτακτος Επίτροπος Κορνήλιος και οι Μανιάτες ετοιμάζονταν να προχωρήσουν με στασιαστικές διαθέσεις στο Ναύπλιο…..»
[Πηγή: Γιάννης Λεκκάκος : Άρθρο, «Η στάση στο Λιμένι το έτος 1830 ενάντια στη φορολογία και τους υπάλληλους της Διοίκησης - έγγραφο του Επισκόπου Λαγίας»]

●●●

Η ανταρσία των εμπόρων της Ερμούπολης Σύρου ( 1830).
«Άπαξ συνετρίψαμεν τας αλύσους του Σουλτάνου, νέας αλύσους δεν δεχόμεθα. Ουδείς έλαβε εντολήν από το έθνος να μας υποβάλη εις ζυγόν».

Η Σύρος ήταν το μεγαλύτερο εμπορικό λιμάνι της εποχής εκείνης με αναπτυγμένη οικονομία.
Ο Καποδίστριας έστειλε το 1830 τρία νομοσχέδια στον τότε επίτροπο της Σύρου, τα οποία αφορούσαν στην άρχουσα τάξη του νησιού.
Το πρώτο νομοσχέδιο διαχώριζε τους εμπόρους από τους μεσίτες, το δεύτερο επέβαλλε φορολογία σε όσους έκαναν εξωτερικό εμπόριο και το τρίτο χώριζε τους εμπόρους σε τάξεις και επέβαλλε υποχρεώσεις και κανόνες σε όσους ασκούσαν εσωτερικό εμπόριο. Το περιεχόμενό τους προκάλεσε την οργή των κατοίκων.
Ο Ιωάννης Περίδης έδωσε το σύνθημα της αντίδρασης φωνάζοντας «Άπαξ συνετρίψαμεν τας αλύσους του Σουλτάνου, νέας αλύσους δεν δεχόμεθα. Ουδείς έλαβε εντολήν από το έθνος να μας υποβάλη εις ζυγόν».
Ο λαός της Σύρου πραγματοποίησε εκδηλώσεις διαμαρτυρίας στους δρόμους της πόλης. Οι πρωταίτιοι της στάσης συνελήφθησαν, φυλακίσθηκαν αλλά τελικά αθωώθηκαν.
[Πηγή: «Μηχανή του Χρόνου», http://www.mixanitouxronou.gr: «Το κίνημα της Σύρου κατά του Καποδίστρια. Η ανταρσία των εμπόρων της Ερμούπολης που αντέδρασαν στις μεταρρυθμίσεις και τη φορολογία του Κυβερνήτη»]

●●●

Η φορολογία στην εποχή του Βασιλιά Όθωνα (1832-1862)

«Την φορολογικήν πολιτικήν επί των γεωργικών προϊόντων της Οθωνείου εποχής διακρίνουσι τέσσαρα τινά:
α) διατήρησις κατ’ αρχήν της φορολογίας της δεκάτης και βραδεία ελάττωσις αυτής και περιορισμός των εφ’ ων επεβάλλετο προϊόντων, έτι δε βελτίωσις της φορολογικής διαδικασίας, [ Ο εκ των πρώτων καθηγητών του Οθωνείου Πανεπιστημίου, καθηγητής της Πλουτολογίας [ Πολιτικής Οικονομίας ] Ιωάννης Σούτσος [(1804 - 1890), αντί της δεκάτης συνηγορεί υπέρ στρεμματικής φορολογίας » ] ,
β) εισαγωγή της στρεμματικής φορολογίας,
γ) εισαγωγή της εις τα τελωνεία πληρωνομένης κατά την εξαγωγήν ή μεταφοράν εγγείου φορολογίας, και
δ) κατάργησις των εξαγωγικών δασμών. Επί πλέον εισήχθησαν φόροι τινές ως ο φόρος των μελισσίων, εισπραττόμενος δι’ ενοικιάσεως. ….
Σταθμόν διά την έγγειον φορολογίαν απετέλεσε το έτος 1841. Τα παράπονα κατά της δεκάτης, η ανάγκη του Δημοσίου ταμείου να έχη πρόχειρα τα μέσα, η μίμησις, ‘ισως, του εν τω Ιονίω Κράτει αδιαμαρτυρήτως ισχύοντος συστήματος της φορολογίας των Γεωργικών προϊόντων (Σταφίδος λ.χ.) κατά την εξαγωγήν, ώθησαν εις την εισαγωγήν του συτήματος της εις τα Τελωνεία πληρωμής εγγείων τινων φόρων. Κορινθιακής σταφίδος, Λεμονίων Τροιζηνίας, Μετάξης, των ξηρών σύκων, των εσπεριδοειδών….» (1)
[ Διαδικασία Φορολόγησης ]
Στο διάταγμα : « Περί της φορολογίας των προϊόντων της γης διά το έτος 1835» ( ΕτΚ αρ. 15- 11/5/1835 ), ορίζονταν μεταξύ άλλων τα εξής :
[Άρθρο 28] : Όταν ο φορολογούμενος θερίζη, συλλέγη, ή συγκομίζη κρυφίως τα εις φορολογίαν υποκείμενα προϊόντα , και ζητή οπωσδήποτε ν’ αποφύγη την πληρωμήν του φόρου, τότε υποχρεούται να πληρώση το τριπλάσιον του νομίμου φόρου. Εξ’ εναντίας οφείλει και ο ενοικιαστής να παρευρεθή επιτοπίως εν καιρώ, αλλ’ ο φορολογούμενος υποχρεούται να τον ειδοποιήση τρεις ημέρας πριν της ενάρξεως του θέρους, ή της καρπολογας… ».

●●●

[ 1836] Πάτρα. Οι αντιδράσεις στην επιβολή Φόρου Επιτηδευμάτων.

Το Ιούλιο του 1836, θεσπίζεται ο Φόρος Επιτηδευμάτων (ΦΕΚ 34, 15-07-1836) . « Αυτός ο νέος κεφαλικός φόρος επιβάλλεται σε όλους όσοι ασκούν κάποιο επάγγελμα ή τέχνη πλην του δημοσίου υπαλλήλου και του αγρότη.

Σε κάθε περιφέρεια του Βασιλείου συστήνονται επιτροπές οι οποίες κάθε Δεκέμβριο καταγράφουν όλους τους επαγγελματίες, τους ταξινομούν ανά την ασχολία τους και –σε μεγάλο βαθμό αυθαίρετα- εκτιμούν το κέρδος του κάθε παραγωγικού κλάδου!

Επί αυτού του εκτιμώμενου από αυτούς χωρίς σχεδόν κανένα στοιχείο τζίρου του κάθε κλάδου ορίζουν το 5% που πρέπει να πληρώσει ο κάθε επιτηδευματίας και τεχνίτης. Οι κατάλογοι αυτοί, με τους επιτηδευματίες, τις κατηγορίες τους και τον φόρο που τους αναλογεί, επικυρώνονται από τους κατά τόπους Δήμους και ξεκινούν μετά οι διαδικασίες για την είσπραξη του φόρου…..Ανά την επικράτεια οι κατάλογοι που όριζε ο νόμος περί των επιτηδευμάτων καταρτίζονταν και οι εκπρόσωποι της διοίκησης προχωρούσαν στις διαδικασίες για την είσπραξή των φόρων. Σε όλη την επικράτεια; Όχι. Στο δεύτερο (μετά την Ερμούπολη) μεγαλύτερο λιμάνι του Βασιλείου, στην πύλη της Ελλάδας προς την Δυτική Ελλάδα, οι αστοί ξεσηκώνονται και αντιδρούν στην εφαρμογή του νόμου.

Οι ταραχές :«Οι έμποροι και λοιποί βιομήχανοι των Π. Πατρών απεποιήθησαν προ καιρού την πληρωμήν του περί επιτηδευμάτων φόρου. Το Δημ. Συμβ. δεν ηθέλησε να λάβη μέρος εις τον προσδιορισμόν του ποσού του φόρου. Ο Διοικητής το επροσδιόρισεν ακολούθως με μόνον την Συνδρομήν του Οικονομικού Επιτρόπου. Ιδού η πρώτη παρανομία από μέρους του Διοικητού. Η Κυβέρνησις εδύνατο να διαλύση το Δημοτικόν Συμβούλιον, όχι όμως και να σφετερισθή τα καθήκοντα αυτού». (Εφημερίδα ΕΛΠΙΣ, φ. 39-40, 21 Μαρτίου 1837.)

Ενδεχομένως λόγω της αναταραχής που επικρατούσε στα υψηλότερα διοικητικά κλιμάκια οι Πατρινοί να απόλαυσαν μια σύντομη ανοχή, Πολύ γρήγορα όμως το Κράτος εμφανίστηκε αποφασισμένο να επιβάλλει με κάθε τρόπο τον Νόμο. Κατά την 12 τ.τ. (σημ.: εννοεί στις 12 Μαρτίου) προσεκλήθη ο μεγαλέμπορος Κύριος Φακίρης εις το Διοικητήριον, και διετάχθη να πληρώση δραχμάς 600 ως φόρον επιτηδευμάτων.

Μη συγκαταταθέντος εις τούτο του Κυρίου Φακίρη, εστάλησαν χωροφύλακες παρά του Διοικητού εις το εμπορικόν κατάστημά του, οίτινες εισελθόντες κατά την οποίαν έλαβαν διαταγήν εις αυτό, έλαβαν αυθαιρέτως πραγματείας τιμής ανωτέρας των 2.000 δραχ. « Η διαγωγή αύτη του Διοικητού είναι η δευτέρα κατάχρησις της διοικητικής του Εξουσίας». (Εφημερίδα ΕΛΠΙΣ, φ. 39-40, 21 Μαρτίου 1837)

[Πηγή: Μπάμπης Καββαδίας: ΣΤΟΥ ΟΘΩΝΑ ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ…Τρεις στιγμές από τα πρώτα χρόνια ζωής του Ελληνικού Κράτους, 1. «Η ησυχία διεταράχθη εις τας Πάτρας», …. ]

●●●

[1836]. Εποχή του Όθωνα - Η εισαγωγή του Φόρου Χαρτοσήμου, ως «αναγκαιότητα» και ως «φορολογική δικαιοσύνη» .
[Η παλαιότερη εν ισχύ σήμερα, Φορολογία]

«Ο Βαυαρός νομοθέτης διά του νόμου της 14 Αυγούστου 1836 περί τελών χαρτοσήμου εισήγαγεν εν Ελλάδι το ενιαίον σύστημα των τελών χαρτοσήμου, ο δε νόμος εκείνος επέζησεν επί μακρά έτη ( σημ. έως το 1887 ), ως εν των επιτυχέστερων μνημείων της βαυαρικής νομοθεσίας» ( Γ.Ν. ΚΟΦΙΝΑ , «ΤΑ ΤΕΛΗ ΧΑΡΤΟΣΗΜΟΥ», 1906 ) .
Στο νομό «Περί χαρτοσήμου» ( ΕτΚ αρ. 42- 15/8/1836 ), ορίζονταν μεταξύ άλλων τα εξής : « Γνωρίσαντες την ανάγκην να αυξήσωμεν τα εισοδήματα του κράτους, διά να απαντήσωμεν τα αναπόφευκτα έξοδα του, και επιθυμούντες ταυτοχρόνως να κατορθώσωμεν την όσον το δυνατόν ίσην διανομήν των φόρων, διά να μην επιβαρύνωνται μόναι αι κλάσεις των γεωργών και των ποιμένων, θέλοντες προσέτι να εμποδίσωμεν τας καταχρήσεις, τας οποίας απέφερεν η είσπραξις των μέχρι τούδε εν χρήσει δικαστικών, συμβολαιογραφικών, διοικητικών και των υποθηκών διατιμήσεων προς βλάβην του δημοσίου, και της δικαστικής υπηρεσίας …..Άρθ. 1 : Από της ημέρας της ενάρξεως του παρόντος νόμου, καταργούνται όλαι αι δικαστικαί, συμβολαιογραφικαί, διοικητικαί και των υποθηκών διατιμήσεις, και όλα τα άλλα δικαιώματα, τα οποία ελαμβάνοντο μέχρι τούδε διά καταχωρήσεις, εγγραφάς, επικυρώσεις εγγράφων και πράξεων προς όφελος του δημοσίου ταμείου, ή διαφόρων υπαλλήλων και δημοσίων υπηρεσιών. Άρθ. 2 : Αντί των δικαιωμάτων τούτων εισάγεται εις γενικός φόρος υπό το όνομα χαρτόσημον…..»

Ο « σφραγιστός χάρτης»

……………………………………………

Επίσης το έτος 1880, επιβάλλεται:

• «Τέλος χαρτοσήμου» στα Θέατρα και στα Καφενεία

• Επιβολή τέλους χαρτοσήμου σε λογαριασμούς και αποδείξεις των εμπόρων.

Λαθρεμπόριο, κλοπές, καταχρήσεις και πλαστά χαρτόσημα

[Πηγή : Εφημερίδα « ΕΜΠΡΟΣ», 10-12-1897]

[Πηγή: Εφημερίδα «ΣΚΡΙΠ», 25-9-1902]

[Πηγή: Εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ», 23-4-1928]

Με το Π. Δ. της 28ης Ιουλίου 1931 "Περί κώδικος των νόμων περί τελών χαρτοσήμου."(ΦΕΚ Α' 239/28-07-1931), κωδικοποιήθηκαν οι διατάξεις των νόμων 4755/13-5-1930 και του νόμου 5164/ 17-7-1931, σε ενιαίο κείμενο νόμου. [Ο νόμος αυτός είναι ο παλιότερος εν ισχύ φορολογικός νόμος].

●●●

«Φορολογική Συμμόρφωση» - Η είσπραξη δημοσίων εσόδων στο νεοελληνικό κράτος. Οι πλειστηριασμοί, οι οφειλέτες και τα ακατάσχετα

«Κύριε Αντωνόπουλε,
Κατά την διαταγής των ανωτέρων μας σε προστάζομεν όπως έως αύριον πέμπτης λίαν πρωί συνεισφέρεις προς ημάς προς βοήθειαν του γένους και της κοινής κάσας γρόσια τρείς χιλιάδες πεντακόσια, Ν. 3500.
Απελθούσης δε της διορίας διπλασιάζονται έως διάστημα εξ ωρών και μετά ταύτα θάνατος ή παιδεία [ βασανισμός ] εις τον απειθή και παρήκοον.

1822, τη 26 Ιουλίου, Καλαμάτα
Καπετάν Γιάννης Μαυρομιχάλης …..
…………………..

Μαθαίνουμε, έτσι, ότι υπήρχαν και πλούσιοι που, έως τα μέσα Ιουλίου 1823, δεν είχαν συνεισφέρει υλικά σον Αγώνα και έτσι η επαναστατική κυβέρνηση αναγκάζονταν να ζητήσει συγκεκριμένα ποσά και να απαιτήσει να τα αποπληρώσουν επί ποινή βασανισμού ή ακόμη και θανάτου…
[Πηγή: Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 - ΤΕΚΜΗΡΙΑ, ΑΝΑΨΗΛΑΦΗΣΕΙΣ, ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ, Συγγραφέας: ΚΡΕΜΜΥΔΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ. Εκδόσεις GUTENBERG]

………………………………….

[Ο "φιλόξενος" οφειλέτης.]

Το έτος εκείνο και συγκεκριμένα στις 2 Μαρτίου του 1835 δημοσιεύθηκε στο Φ.Ε.Κ. το Βασιλικό διάταγμα "Περί καταδίωξης των καθυστερούντων"

Το ενδιαφέρον με το Βασιλικό διάταγμα αυτό παρουσιάζουν οι διατάξεις των άρθρων 2 και 3 οι οποίες προέβλεπαν :

-Εφόσον περάσει η προθεσμία των 8 ημερών και η οφειλή δεν έχει καταβληθεί στο κράτος, ο έπαρχος στέλνει στον οφειλέτη τον λεγόμενο "Ποινήτορα" διά του οποίου τον προσκαλεί να πληρώσει όλον το χρέος του εντός οκτώ ημερών.

-Εάν περάσει και αυτή η προθεσμία διαμένει εντός της οικίας και λαμβάνει παρ’ αυτού ως πρόστιμον ανά 2 δρ. δι’ εκάστην ημέραν, και προσέτι ανά λεπ. 15 δι’ εκάστην ημίσειαν ώραν του δρόμου από τον τόπον της αποστολής έως την οικίαν του οφειλέτη.

-Εκτός της πληρωμής του προστίμου και της αποζημιώσεως του δρόμου, ο χρεώστης δεν υποχρεούται να δώσει τίποτε άλλο εις τον ποινήτορα ειμή μόνον ό,τι αναγκαιούν διά τον ύπνον του εντός της οικίας του….

[Μαζί με το Αλάτι τακτοποιούνται και ο φόροι]

Το 1842 δημοσιεύθηκε ένα ακόμη διάταγμα το οποίο θα ρύθμιζε την είσπραξη των δημοσίων φόρων.

Την είσπραξη των φόρων δύναται να αναλάβουν πλέον και οι Τελώνες, οι αλαταποθηκάριοι, αλλά και σταθμάρχαι!!.

[Με την λειτουργία της Κυριακής, στην Εκκλησία μαθαίνεις τι χρωστάς]

Το 1855 αλλάζουν τα δεδομένα με την ψήφιση το νόμου ΣΠΔ' "Περί είσπραξης των καθυστερούμενων εσόδων"

• Οι φορολογούμενοι που καθυστερούν να πληρώσουν τους φόρους θα καλούνται να πληρώσουν τα ποσά που οφείλουν μέσω ανάρτησης καταλόγου εντός του Δημαρχείου του κάθε δήμου, ή μέσω ανάγνωσης στην Εκκλησία, ή μέσω τοιχοκολλήσεως στα δημοσιότερα μέρη των πόλεων ή των χωριών.

Οι φορολογούμενοι είχαν προθεσμία 8 ημερών μετά την ανάρτηση των καταλόγων για την καταβολή των χρεών, αλλιώς ακολουθούσε η γνωστή μέθοδος καταμέτρησης της περιουσίας τους και στην συνέχεια κατάσχεση και πλειστηριασμός.

[Η αρχή]

Ο πρώτος νόμος για την είσπραξη δημοσίων εσόδων στο Νεοελληνικό κράτος ήρθε μερικά χρόνια αργότερα, και συγκεκριμένα το 1871, ωστόσο όπως συχνά γίνεται στην νομοθεσία του κράτους μας, ορισμένες διατάξεις από τον νόμο "περι καθυστερούντων εσόδων" υιοθετήθηκαν και από τον νόμο αυτό
Το άρθρο 1 προέβλεπε : " .........Η πρόσκλησις αυτή άποστέλλεται είς τόν δήμαρχον, όστις οφείλει νά δημοσιεύση αυτήν παραχρήμα διά κηρύξεως, επ' εκκλησίας, αναγνώσεως και τοιχοκολλήσεως εις τα δημοσιώτερα μέρη της πρωτευούσης του δήμου και των άλλων χωρίων."

Τα επόμενα χρόνια ακολούθησαν ορισμένες τροποποιήσεις του νόμου αυτού (1907,1918,1929) μέχρι το 1930 που δημοσιεύθηκε ο νόμος 4845/1930 (ΝΕΔΕ) ο οποίος στην συνέχεια τροποποιήθηκε με τον νόμο 5230/1931.

Το ίδιο έτος κωδικοποιήθηκαν όλες οι διατάξεις σε νέο κείμενο που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ της 27ης Αυγούστου του 1931.

Το διάταγμα αυτό καταργήθηκε με τον γνωστό κώδικα είσπραξης δημοσίων εσόδων ο οποίος δημοσιεύθηκε το 1974 (Ν.Δ. 356/1974) και είναι αυτός ο οποίος ισχύει έως σήμερα σε συνδυασμό με τον γνωστό σε όλους μας Κ.Φ.Δ. (ν.4174/2013)...

(Πηγή: https://www.taxheaven.gr, Κουλογιάννης Κων/νος)

●●●

Διαπύλια Τέλη (1847)

[Σταθμός είσπραξης των «Διαπύλιων Τελών» - Φωτογραφία από την είσοδο των Γερμανών]

Διαπύλια Τέλη

Το έτος 1847, με το Νόμο 68/1847 »Περί δημοτικών φόρων» καθιερώθηκαν, τα περίφημα «διαπύλια τέλη». Μια μορφή έμμεσης φορολογίας, η οποία επιβάλλονταν από τις δημοτικές αρχές στα προϊόντα που εισάγονταν στην περιοχή τους από άλλες περιοχές της επικράτειας. Δημοτικοί εισπράκτορες ήταν στημένοι στις εισόδους των πόλεων και εισέπρατταν φόρο στα εισερχόμενα υποζύγια τα οποία μετέφεραν εμπορεύματα. Όπως ήταν ευνόητο, η επιβολή του φόρου προκαλούσε αντιδράσεις. Δημοσιεύματα και επώνυμες καταγγελίες για υπερβάσεις των αποφάσεων εκ μέρους των δημοτικών εισπρακτόρων συναντάμε τη δεκαετία του 1850, αργότερα δε ακόμη και βιαιοπραγίες καταγράφονται εναντίον αγροτών που προσπαθούσαν να εισάγουν τα προϊόντα τους προς πώληση …(5)

Ο φόρος αυτός, ενώ επέτρεπε τη χρηματοδότηση των δήμων, ουσιαστικά αναιρούσε τον ενιαίο χαρακτήρα του ελληνικού οικονομικού χώρου, δημιουργώντας προβλήματα στην ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς.

Από πού πήραν την ονομασία

«.. Ήταν η εποχή που η νέα Ελλάδα αναζητούσε την ταυτότητά της στον σύγχρονο κόσμο. …. Μέχρι που ζήλεψαν και τον «φόρο τους πύλης» που κατέβαλλαν στο δημόσιο ταμείο των αρχαίων Αθηνών οι συγγενείς και οι κληρονόμοι των αποβιωσάντων, προκειμένου να έχουν το δικαίωμα εκφοράς του νεκρού από την πύλη τους πόλης!»
(2, 5) Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς : Άρθρο, « Tα «διόδια των φόρων» τους εισόδους πόλεων. Οι αντιδράσεις από το χαράτσι που έριξαν τον Χαρίλαο Τρικούπη!»

●●●

Διόδια (1842 ) και «Προσωπική εργασία» (1852).

Τα πρώτα Διόδια στην Οδό Πειραιώς (1842)

Στο διάταγμα : « Περί διοδίων επί τους εξ’ Αθηνών εις Πειραιά οδού», ( ΕτΚ αρ. 15- 6/7/1842 ), ορίζονταν μεταξύ άλλων τα εξής : « ….. περί επιβολής διοδίων επί τους εξ’ Αθηνών εις Πειραιά αγούσης δημοτικής λιθοστρώτου οδού τους απάντησιν των διά την διατήρησιν τους απαιτουμένων εξόδων. … Τα διόδια ταύτα προσδιορίζονται εις πέντε λεπτά εφ’ εκάστου ζώου. …. Υποβαλλόμενα εις την πληρωμήν των διοδίων ζώα είναι οι χρήσιμοι εις ιππασίαν ίπποι, τα υποζύγια και παν είδος φορτηγού ζώου μεταβαίνοντος από Αθηνών εις Πειραιά ή από Πειραιώς εις Αθήνας… »

«Προσωπική εργασία» (1852)

Στον Νόμο Σς΄ «Περί προσωπικής εργασίας», ( ΕτΚ αρ. 39- 6/9/1852 ), ορίζονταν μεταξύ άλλων τα εξής : «…Άρθρ. 14 : Πας δημότης και κάτοικος μη εγγεγραμμένος εις δήμον του Κράτους και έχων ηλικίαν 18 ετών και επέκεινα, οφείλει να εργασθή εις την οδοποιίαν εν γένει επί δώδεκα ημέρας το πολύ κατ’ έτος… Άρθρ. 17 : Η εργασία χορηγείται ή προσωπικώς ή δια χρημάτων, κατ΄ εκλογήν του οφείλοντος αυτή..»

Διόδια (1858)

Με τον νόμο 269/1868 »Περί οδοποιίας» ( ΕτΚ αρ. 5 – 17/1/1858 ) καθιερώνονται επιπλέον και τέλη διοδίων με σκοπό τη χρηματοδότηση επισκευών και συντήρησης των δημοσίων οδών. Οι τιμές των διοδίων είχαν ως εξής:

●●●

Ίδρυση Οικονομικών Εφοριών (1854).

Το 1845 καταργήθηκαν οι «Οικονομικές Επιτροπείες» ( είχαν ιδρυθεί με Διάταγμα ( ΕτΚ αρ. 15 – 13/4/1833 ) και ιδρυθήκαν οι οικονομικές εφορίες : 7 α΄ τάξεως, 13 β΄ τάξεως και 19 γ΄ τάξεως ( ΕτΚ αρ. 13 – 19/5/1845 ). Ο νόμος τους περιέπεσε σε αδράνεια . Ο πραγματικός λόγος τους αδυναμίας εφαρμογής, πρέπει να αναζητηθεί στην αρμοδιότητα περί πλήρους ελέγχου τους εθνικής γης εκ μέρους των εφόρων.

Το 1854 με το νόμο «Περί Εφοριών» ( ΕτΚ αρ. 36 – 29/12/1854 ), ιδρύθηκαν σε όλη την επικράτεια 43 οικονομικές εφορίες ( α΄, β΄, δ΄και δ΄τάξεως ), οι οποίες σχεδόν αντιστοιχούσαν σε ισάριθμες επαρχίες. Το 1858, η βασίλισσα Αμαλία θα υπογράψει το «Καθηκοντολόγιο» ») ( ΕτΚ αρ. 22 – 3/7/1858 ), των Εφόρων και των υπαλλήλων των εφοριών, το οποίο δεν είχε συμπεριληφθεί στον νόμο.

●●●

[1877] Η φορολόγηση για πρώτη φορά των Ανωνύμων Εταιρειών.

• Οι Ανώνυμες Εταιρείες στην Ελλάδα, δεν υπόκειντο σε Φόρο Εισοδήματος έως το έτος 1877, οπότε τους επιβλήθηκε φόρος, για πρώτη φορά, (δύο ) 2%, επί των μερισμάτων μόνο….

«Εις την Ελλάδα η πρώτη φορολογία των κινητών αξιών λαμβάνει χώραν το 1877 επί υπουργού των Οικονομικών Γ. Δεληγιώργη. Και παρ’ ημίν ησκήθη μεγάλη αντίδρασις κατά της φορολογήσεως του κινητού πλούτου. Εάν φυλλομετρήση τις τα πρακτικά των τότε συνεδριάσεων της Βουλής παρατηρεί ότι μερίς βουλευτών καταπολέμησε το εν λόγω νομοσχέδιον επί τω λόγω ότι διά του νομοσχεδίου τούτου «θα φορολογηθώσιν αι χήραι και τα ορφανά καθώς και οι πτωχοί συνταξιούχοι». Το επιχείρημα εκ πρώτης όψεως φαίνεται περίεργον και εν μέρει ακατανότητον. Την γνώμην ταύτην, εβάσιζον ίσως οι υποτηρίζοντες, εις το ότι οι διάφοροι συνταξιούχοι της εποχής εκείνης μετέτρεπον τας αποταμειύσεις των εις μετοχάς τραπεζιτικάς ιδία και συνεπώς θα εφορολογούντο ως μέτοχοι. …. Τουναντίον μία ετέρα μερίς εζήτει την βαρυτέραν φορολόγησιν προτείνουσα όπως ο φορολογικός συντελεστής ορισθή εις 10%. …» ( 9 )

Στο Νόμο ΧΚ’/1877 ( ΕτΚ αρ. 42-23/6/1877 ), ορίζονταν μεταξύ άλλων τα εξής : « Άρθρον 2 : Επιβάλλεται φόρος δύο τοις εκατόν επί των ετησίων καθαρών κερδών των ανωνύμων μετοχικών εταιρειών. Ο φόρος ούτος λογίζεται επί του ολικού ποσού, όπερ η εταιρεία διανέμει εις τους μετόχους αυτής κατά τους ισολογισμούς της, και πληρώνεται εντός μηνός από της εκδόσεως αυτών. Πάσα δια μετοχών ανώνυμος εταιρεία οφείλει να συντάττη άπαξ τουλάχιστον κατ’ έτος ισολογισμόν των εργασιών ….Εάν η εταιρεία δεν εκδώση εντός του έτους ισολογισμόν, ο Υπουργός των Οικονομικών έχει το δικαίωμα να ορίση το εικαζόμενον κέρδος αυτής …….»
………………..

Η ίδρυση της πρώτης Ανώνυμης Εταιρείας στην Ελλάδα

Δια του διατάγματος της 1/13 Ιουνίου του 1836 (ΦΕΚ A 37/1836 ), ενεκρίθη το καταστατικό της πρώτης ιδρυθείσας Ανώνυμης Εταιρείας « Αχαϊκή Ασφαλιστική της θαλασσοπλοΐας Εταιρεία », με έδρα την Πάτρα.
(Πηγή: « Αι ανώνυμοι εταιρείαι εν Ελλάδι από οικονομικής και δημοσιονομικής απόψεως », Υπό Άγγελου Θ. Αγγελόπουλου – «Αρχείο Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών», 1928).

Στην Ελλάδα ο θεσμός της Ανώνυμης Εταιρείας, εισάχθηκε με το Γαλλικό Εμπορικό Κώδικα του 1807. Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821, ο Γαλλικός Εμπορικός Κώδικας υιοθετήθηκε στη γαλλική γλώσσα από όλες τις Εθνικές συνελεύσεις ως το ισχύον εμπορικό δίκαιο της Ελλάδος. Επί βασιλείας Όθωνος, εκπονήθηκε επίσημη μετάφραση, που δημοσιεύθηκε με το διάταγμα της 19.4./1.5.1835 ( Φ.Ε.Κ 15- 11/5/1835 ) . Στον Νόμο αυτό, εκτός των άλλων γίνεται αναφορά στην τήρηση των βιβλίων και στις μορφές των Εμπορικών Εταιρειών.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το άρθρο 7, του διατάγματος:
«Έχομεν δε πεποίθησιν ενδόμυχον ότι η Αχαϊκή ασφαλιστική εταιρεία, κατά το αξιέπαινον παράδειγμα άλλων ομοίων εταιρειών εν τη Ελλάδι, θέλει προσφέρει εκ του κέρδους της εις τα σχολεία και εις άλλα αγαθοεργά καταστήματα » ……

●●●

Η εποχή του Χαρίλαου Τρικούπη (1882 – 1893).

O «φορομπήχτης» Χαρ. Τρικούπης κρατάει από τα αυτιά τον λαό (γάιδαρο) που τον έχει φορτώσει με πάσης φύσεως φόρους. Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Θ. Δεληγιάννης με αδαμιαία περιβολή απολαμβάνει το θέαμα από την απέναντι όχθη. (*)

Το 1881 ήταν μία χρονιά ορόσημο για την Ελλάδα, καθώς προσαρτήθηκαν στη χώρα μας η Θεσσαλία και τμήμα της Ηπείρου ως την Άρτα . Είχε προηγηθεί η ενσωμάτωση των Επτανήσων στην Ελλάδα (1864).

Στις 27 Απριλίου 1875, ο Χαρίλαος Τρικούπης (1832 – 1896 ) γίνεται για πρώτη φορά πρωθυπουργός. Τα επόμενα 20 χρόνια θα είναι ο κυρίαρχος στο πολιτικό σκηνικό. Μεγάλοι του αντίπαλοι θα είναι αρχικά ο πολιτικός του μέντορας Αλέξανδρος Κουμουνδούρος και στη συνέχεια ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης.

Κατά τη διάρκεια της εξουσίας του θα θέσει σε εφαρμογή ένα ευρύ μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα στους τομείς της γεωργίας, της φορολογίας και της άμυνας, καθώς και ένα πολυδάπανο πρόγραμμα έργων υποδομής, το οποίο περιελάμβανε, μεταξύ άλλων, τη δημιουργία σιδηροδρομικού δικτύου και τη διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου.

Η αύξησή των φόρων που επέβαλε στον καπνό και το φωτιστικό πετρέλαιο, προκάλεσαν λαϊκές αντιδράσεις και απέκτησε τα προσωνύμια "Πετρέλαιος" .

Αντί αναθεώρησης του απαρχαιωμένου φορολογικού συστήματος και επιβολής φορολογίας στούς, κατά τον καθηγητή Ιωάννη Σούτσο, «μηδόλως φορολογουμένους» - ένα στρώμα εύπορων αστών, που συμπεριλάμβανε ανώνυμες εταιρείες και τραπεζικά ιδρύματα, συνάφθηκαν μεταξύ 1879 και 1890 επτά εξωτερικά δάνεια ονομαστικής αξίας 630 εκατ. δρχ.

Ο Τρικούπης επέβαλε υψηλή φορολογία στον καπνό ( τα δέκα δράμια καπνού δεν κόστιζαν πλέον μια πεντάρα, αλλά εικοσιπέντε λεπτά) και για να ελέγξει τη λαθρεμπορία το κράτος απέκτησε το μονοπώλιο στην πώληση του τσιγαρόχαρτου . Η διάθεση τους γινόταν μόνο στα δημόσια καπνοκοπτήρια και αντιστοιχούσαν στην ποσότητα του καπνού που πωλούνταν. Οι αποφάσεις αυτές προκάλεσαν κοινωνική αναστάτωση.

«Οι καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν τους περισσότερες μήνες του χρόνου και η εξωστρέφεια του ελληνικού λαού πυροδοτούσαν τις υπαίθριες διασκεδάσεις. Ευρηματικοί επιχειρηματίες, μικρού ή μεγάλου μεγέθους, εφεύρισκαν τρόπους για να προσφέρουν σε όλα τα βαλάντια υπαίθρια διασκέδαση. Κανείς, ωστόσο, δεν πλήρωνε φόρους. Το ζήτημα ήταν ατελέστατο και κάθε προσπάθεια να ευαισθητοποιηθούν οι υπεύθυνοι έπεφτε στο κενό. Εξέδωσε, λοιπόν, διάφορα νομοθετήματα, προσπάθησε να οργανώσει μηχανισμούς, να συνδέσει τους ελέγχους με τις περί των χαρτοσήμων νόμους κ.ά. Είχε φθάσει πλέον το 1887, η πόλη των Αθηνών μεγάλωνε, αλλά η κατάσταση ως προς τη φορολογία των διασκεδάσεων παρέμενε η ίδια. Τότε άκμαζαν ιδιαίτερα τα άφρακτα συνήθως λαϊκά θέατρα στο κέντρο και τις γειτονιές των Αθηνών, καθώς και τα αποκαλούμενα ωδικά καφενεία, τα καφέ σαντάν. Ήταν τα περίφημα καφωδεία, από το γαλλικό cafés chantants (chant = άσμα, τραγούδι, ωδή), τα οποία είχαν εμφανιστεί την εποχή της Μεσοβασιλείας (1863).

H επιβολή εισιτηρίου στα υπαίθρια θέατρα και καφωδεία

Τι έκανε λοιπόν ο Χ. Τρικούπης, ο οποίος ήταν πρωθυπουργός αλλά διατηρούσε και το χαρτοφυλάκιο του υπουργού Οικονομικών; Χρησιμοποίησε το νομοθετικό οπλοστάσιο που είχε προετοιμάσει την προηγούμενη δεκαετία για να αντιμετωπίσει ριζικά την κατάσταση.

Υποχρέωσε τους διευθυντές ή τους εργολάβους των άφρακτων θεάτρων ή των ωδικών καφενείων, ανεξαρτήτως αν είχαν υπόστεγα ή όχι, να κόβουν δεκάλεπτα ένσημα εισιτήρια ανάλογα με τον αριθμό των θεατών που μπορούσαν να καθίσουν στα εκτεθειμένα καθίσματα.

Αν ο καταστηματάρχης εισέπραττε ποσόν περισσότερο της δραχμής, έπρεπε να είναι ανάλογου ποσού και το ένσημο εισιτήριο.

Εν ολίγοις, υπήγαγε τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος στο καθεστώς που ίσχυε για τα θέατρα! Αλλά ποιος θα φρόντιζε να κοπούν τα εισιτήρια; Την εργασία αυτή ανελάμβαναν δημόσιοι υπάλληλοι, υπαξιωματικοί ή χωροφύλακες, οι οποίοι φρόντιζαν να ρίχνονται τα εισιτήρια σε ειδικό κουτί και να συντάσσουν διπλό πρωτόκολλο. Το ένα αντίγραφο κρατούσε ο επιχειρηματίας και το άλλο παραδιδόταν στην Εφορία μαζί με το κουτί στο οποίο είχαν ριχτεί τα εισιτήρια.

Αλλά τι συνέβαινε σε περίπτωση που κατά τη διάρκεια της ημέρας ή της νύχτας τα προσδιορισμένα από το κράτος όργανα ανακάλυπταν πως δεν είχαν κοπεί τα προβλεπόμενα ένσημα εισιτήρια για την πληρωμή του φόρου; Τότε ο υπεύθυνος τιμωρούνταν από τον αρμόδιο ταμία καταβάλλοντας πολλαπλάσιους φόρους, από 100-200 δραχμές, ενώ έκλεινε και το κατάστημα!

Όπως ήταν φυσικό, υπήρξαν σφοδρές αντιδράσεις, ιδιαιτέρως από τους ιδιοκτήτες των ωδικών καφενείων και τους βλάμηδες που τους προστάτευαν.

Έβρισκαν πολλούς τρόπους για να παρεμποδίσουν το έργο των ελεγκτών. Έφτασαν να τους ρίχνουν ως… δόλωμα «γύναια εβδόμης τάξεως» που εργάζονταν στα καφωδεία, όπως έγραψε ο Θ. Βελλιανίτης. Εν τέλει, όμως, κατόρθωσαν να εισπράττουν τους φόρους, ενώ στοιχεία του συστήματος εκείνου ανιχνεύονται έως σήμερα στον φόρο των θεαμάτων επί των εισιτηρίων των κινηματογράφων! »
[Πηγή: Όταν ο Χαρίλαος Τρικούπης εξαπέλυε θερινό φοροκυνηγητό στις διασκεδάσεις.Πως αντιμετώπισε το πρόβλημα της φοροδιαφυγής ο Μεσολογγίτης Πρωθυπουργός (07/08/2019 ) Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς
https://www.taathinaika.gr/otan-o-charilaos-trikoupis-eksapelye-therino-forokynigito-stis-diaskedaseis/ ]

●●●

[ 1880 ] Ο φόρος επί αρωτριώντων ζώων

Το 1880 καταργήθηκε ο φόρος της δεκάτης [ ο φόρος αυτός, σε συνδυασμό με το ενοίκιο που όφειλαν οι καλλιεργητές των Eθνικών Γαιών στο κράτος-ιδιοκτήτη συνέθεταν μια επιβάρυνση σχεδόν 25% ( 10% και 15% ) επί της ακαθάριστης παραγωγής ] στα σιτηρά, όχι όμως και στην ελαιοπαραγωγή και αντικαταστάθηκε από τον «φόρο επί των αροτριώντων κτηνών» Νόμος 810 ( ΕτΚ αρ. 34 – 16/4/1880 ) . Ο Φόρος αυτός επιβάρυνε αποκλειστικά και μόνο τους κατόχους των ζώων, που εργάζονταν, για την αροτρίωση της γης. …..

●●●

[1899] Η φορολογία των Σκύλων

[ Κονκάρδα « φορολογικά ενήμερου » σκύλου στην αλλοδαπή, το 1900 ]
( Πηγή : History of Dog Licensing http://www.vacs.ca/dog-licencing/history-dog-licensing)

Με τον νόμο ,ΒΦΟΘ’ « περί φορολογίας των ζώων » , ( ΕτΚ αρ. 107 – 10/6/1899 ) , επιβλήθηκε φόρος και στους σκύλους, ως εξής :

[ Σημειώνεται ότι η εφημερίδα την εποχή εκείνη, ετιμάτο 5 λεπτά ]

Ο νόμος αποδείχτηκε προβληματικός, δεδομένου ότι ήταν δυσχερής η διάκριση των σκύλων σε διάφορες κατηγορίες (πολυτελείας, ποιμενικούς,