Ρομέν Γαβράς: Τα βίντεο κλιπ, η πολιτική κι ο δικός του "Σημαδεμένος"

Ο Ρομέν Γαβράς κουβαλά βαρύ επίθετο, με μεγάλη κινηματογραφική ιστορία πίσω του, κι αυτό κάνει ακόμα πιο ενδιαφέρουσα την καριέρα του, καθώς χαράζει μια δική του διαδρομή.

To κινηματογραφικό του ντεμπούτο έγινε πριν 8 χρόνια με το εντελώς ξεχωριστό road movie δράμα “Θα Έρθει η Μέρα και για Εμάς” όμως εκεί που έχει πραγματικά καταφέρει να δημιουργήσει κάτι σαν θρύλο, είναι στο χώρο των μουσικών

βίντεο. Ο Γαβράς έχει σκηνοθετήσει μερικά από τα πιο πολύσυζητημένα και επιδραστικά βίντεο της τελευταίας δεκαετίας, όπως το ‘Born Free’ της Μ.Ι.Α. που είχε σηκώσει θύελλα αντιδράσεων ή το ‘Stress’ των Justice το οποίο απεικονίζει τη βία με έναν τέτοιο εκτός πλαισίου τρόπου που ταρακούνησε θεατές κάθε πολιτικής πεποίθησης.

8 χρόνια ανάμεσα σε ταινίες είναι πολλά, όμως τώρα ο Γαβράς τα κατάφερε, και επέστρεψε με το γκανγκστερικό, εντελώς ποπ φιλμ του, “Ο Κόσμος Σου Ανήκει” για το οποίο μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα στις κριτικές ταινιών της εβδομάδας. Είναι μια από τις επιλογές μας, όπως ήταν κι από τις ταινίες που αγαπήθηκαν από πολύ κόσμο στο Φεστιβάλ Καννών όπου προβλήθηκε πέρσι την άνοιξη, σηματοδοτώντας την επιτυχημένη επιστροφή του Ρομέν στο σινεμά.

Τι συνδέει όμως τα μουσικά βίντεο με τις μεγάλου μήκους ταινίες του; Για ποιο λόγο καθυστέρησε τόσο πολύ να γυρίσει το δεύτερο φιλμ του; Τι θα συνέβαινε στην "παλαβή και πανάκριβη" χαμένη ταινία του που δεν γύρισε ποτέ; Πώς εισχωρεί η πολιτική της εικόνας στο σινεμά του και πώς στα μουσικά κλιπ του; Και γιατί δεν θα ψήφιζε κανέναν στις πρόσφατες Αμερικάνικες εκλογές;

Ο Ρομέν Γαβράς μας μίλησε για όλα αυτά λίγο μετά την πρεμιέρα της ταινίας του στο πλαίσιο του 59ου Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, όπου βρέθηκε ως καλεσμένος.

Γιατί σου πήρε τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα να κάνεις την ταινία;

Κάνω πολλά πράγματα, μουσικά βίντεο, διαφημιστικά, και είχα και μια ταινία που ετοίμαζα που πήρε πάρα πολύ καιρό να γραφτεί και ήταν τελικά πολύ ακριβή, δεν καταφέραμε να στηθεί. Είναι δύσκολο να κάνεις ταινίες έτσι κι αλλιώς αλλά η ταινία που ήθελα να κάνω μετά το ντεμπούτο μου ήταν πολύ φιλόδοξη, μπατζετικά. Διαφορετική ταινία. Οπότε είναι αυτό αλλά και το ότι μου αρέσει να γυρίζω μουσικά βίντεο και μικρότερα πρότζεκτ γενικά.

Ήθελα να μιλήσουμε για τα βίντεο κλίπ σου. Πολιτικά έχουν ενδιαφέρον γιατί παρουσιάζουν κάποιες καταστάσεις με πολύ ωμό τρόπο, βίαιο ακόμα. Πώς τα προσεγγίζεις; Συχνά τα μουσικά βίντεο τα σκέφτονται πολλοί με εντελώς διαφορετικούς όρους.

Όταν ξεκινούσα να γυρίζω μουσικά βίντεο ήταν ένα μέσο που απλά δε συνέβαινε πια. Η χρυσή εποχή των ‘90s είχε περάσει και στα τέλη των ‘00s όταν έκανα τα πρώτα μου βίντεο ήταν λίγο νεκρή η κατάσταση. Είχε ενδιαφέρον για μένα το να χρησιμοποιήσω τη γραμματική των μουσικών βίντεο, χωρίς πολλές εξηγήσεις, και να φτιάξω κάτι που θα φέρει ανθρώπους αντιμέτωπους με θεματικές που δε συναντάς συνήθως σε αυτό το…

Επειδή στα βίντεο κλιπ δεν υπάρχει κάποιο αφηγηματικό πλαίσιο.

Ναι! Δεν υπάρχει πλαίσιο, και γι’αυτό έχουν ενδιαφέρον. Νομίζω αν βάλεις αυτές τις εικόνες σε αφηγηματικό πλαίσιο ή τις εξηγήσεις, δεν έχουν ενδιαφέρον. Έχουν ενδιαφέρον επειδή είναι εκτός πλαισίου και πρέπει να σκεφτείς τα πάντα εσύ, πρέπει να δεις κάτι τόσο έντονο και μετά να βγάλεις δικό σου νόημα. Εγώ πάντως σίγουρα δε μπορώ να βγάλω νόημα.

Ποια είναι η επιπλέον πρόκληση του σινεμά λοιπόν; Ο “Κόσμος” διαθέτει πολιτικά στοιχεία αλλά βρίσκονται περισσότερο στο background.

Ναι, επειδή το φιλμ απαιτεί διαφορετική προσέγγιση, οδηγείται περισσότερο από την ιστορία. Και όσο αφορά τα πολιτικά έντονα στοιχεία σε μια ταινία, αν είναι πολύ εμφανή μπροστά στην κάμερα είτε προσπαθείς να ευχαριστήσεις ένα κοινό που ήδη συμφωνεί μαζί σου-- αλλά εδώ η ιδέα ήταν να κάνουμε ένα ποπ φιλμ που είναι προσβάσιμο και το κοινό μπορεί να το προσεγγίσει, μια heist movie γκανγκστερική, προσβάσιμη, και μετά να ανατρέψουμε τα στοιχεία, να κάνουμε τον ανταγωνιστή όχι ακριβώς κακό. Δεν θέλουμε να αναπαράγουμε τα πράγματα που βλέπουμε στις ειδήσεις, κυριολεκτικά δεν έχω ισχυρή άποψη, βρίσκομαι σε μια νοητική ομίχλη. Νομίζω αν σήμερα νομίζεις πως ξέρεις πραγματικά τι πάει λάθος στον κόσμο, τότε είσαι στα αλήθεια… θέλω να πω, είναι πραγματικά δύσκολο να ξέρεις τι έχει πάει στραβά. Προσπαθώ να φτιάξω κάτι με το οποίο διασκεδάζω οπτικά, και προσπαθώ στην πορεία να καταλάβω.

Αυτό που αναφέρεις, είναι μια πολιτικά περίπλοκη εποχή αλλά συχνά νιώθεις πως τα πάντα πάνε να χωριστούν σε άσπρο και μαύρο.

Ναι, αλλά πραγματικά δεν είναι έτσι. Έβλεπα τις ειδήσεις σήμερα το πρωί, έχουν εκλογές σήμερα στην Αμερική και η αφήγηση είναι πως, ξέρεις, οι Ρεπουμπλικάνοι είναι κακοί και οι Δημοκρατικοί είναι καλοί, εγώ… δηλαδή οι Ρεπουμπλικάνοι προφανώς είναι κακοί, αλλά δε νομίζω πως οι Δημοκρατικοί είναι καλοί. Καθόλου. Καθόλου! Αν ήμουν εκεί δεν θα ψήφιζα. Όλοι οι διάσημοι αστέρες λένε ψηφίστε, ψηφίστε, ψηφίστε. Ψηφίστε για ποιον; Δεν θα ψηφίσω για τους Δημοκρατικούς, αυτή η αφήγηση των καλών, σοσιαλιστών Δημοκρατικών εναντίον του τραμπισμού… δεν το καταλαβαίνω, εγώ βλέπω μόνο γκρίζα περιοχή.

Στην ταινία σου υπάρχει όλη αυτή η αναφορά στον “Σημαδεμένο” αλλά έχει ενδιαφέρον ότι ο τόνος είναι πιο γλυκός, ο πρωταγωνιστής είναι πιο καλός…

Ναι, ναι! Ο “Σημαδεμένος” είναι το αντίθετο, θέλει τον κόσμο, ο δικός μας θέλει μια νορμάλ, ήρεμη ζωή, πολύ απλή. Σε όλες αυτές τις ταινίες οι συμμορίες είναι μυστηριώδεις, και πολύ αντρίκειες και μπλα μπλα μπλα, ξέρεις. Εδώ είναι αυτό που βλέπω γύρω μου και στη Γαλλία, άντρες πιο εύθραυστους, με εύθραυστα εγώ, και δυνατές γυναίκες. Η μητέρα αυτό εκπροσωπεί. Οι έμποροι πάντα έχουν πολύ δυνατές μανάδες.

Κι η ιδέα δεν ήταν να πούμε ότι οι γυναίκες είναι καλύτερες. Οι γυναίκες στην ταινία είναι πιο δυνατές και πιο κακές. Ακόμα περισσότερο δηλαδή. Σε αυτό τον κόσμο οι άντρες είναι αδύναμοι και οι γυναίκες δυνατές. Είναι διασκεδαστικό να παίζουμε με την εικονογραφία αυτού του φιλμικού είδους και να την γαμ...με λιγάκι.

Στο ρόλο της μητέρας έχεις την Ιζαμπέλ Ατζανί, πώς ήταν αυτή η συνεργασία;

Είναι σπουδαία, τα έπιασε όλα πάρα πολύ γρήγορα. Δούλεψα μαζί της και με άλλους ηθοποιούς για να βρούμε τον τόνο της ταινίας, επειδή είναι λίγο πάνω από τον ρεαλισμό, είναι αστεία αλλά έχει και ένταση. Είναι σπουδαίο που ήταν πολύ διαθέσιμη και εντελώς άφοβη, έβαλε τον εαυτό της σε κίνδυνο, έκανε πράγματα που δεν είχε ξανακάνει ποτέ. Ήταν τέλεια η συνεργασία μαζί της.

Αφού εγκαταλείφθηκε το ενδιάμεσο εκείνο πρότζεκτ σου επειδή ήταν ακριβό, αυτό εδώ πότε προέκυψε;

Πριν 2 χρόνια όταν αρχίσαμε με τους σεναριογράφους μου να εξερευνούμε, αρχίσαμε να μιλάμε με κόσμο που είχε τέτοιες εμπειρίες, μαζεύαμε ιστορίες. Επειδή ήθελα να κάνω μια ταινία σε αυτό τον κόσμο, μαζέψαμε πολλές ιστορίες, αλλά δε μπορούσαμε να βρούμε μια οπτική γωνία. Και κάποια στιγμή είδα σε μια δίκη, είδα έναν γιο και μια μητέρα μαζί, και παρατήρησα ομοιότητες ανάμεσα σε εμένα και τη μητέρα μου, αλλά προφανώς μεταφερμένα σε έναν διαφορετικό κόσμο. Ακολούθησα αυτό τον ιστό και μετά από εκείνο το σημείο έγινε πολύ εύκολο να γραφτεί και να ολοκληρωθεί η ταινία.

Ήταν δύσκολο να βρω τα χρήματα αλλά είχαμε μεγάλα ονόματα μαζί μας που πάντα βοηθάει. Αλλά επίσης, όταν κάνω μουσικά βίντεο δεν έχω πολλά χρήματα, έτσι μαθαίνεις πως να κάνει κάτι μικρό να φαίνεται μεγάλο, μαθαίνεις πώς να κάνεις ένα φτηνό λουκ να μοιάζει σαν χρυσός. Χρησιμοποίησα αυτή μου τη γνώση για να κάνω αυτή την ταινία να μοιάζει μεγάλη, ναι.

Με τον Βενσάν Κασέλ έχετε φαντάζομαι πολλούς λόγους να θέλετε να συνεργαστείτε αλλά φαντάζομαι σίγουρα βοήθησε ότι έφερε και αναγνωρισιμότητα.

Ναι, ναι! Επίσης, ο Καρίμ Λεκλού, ο ηθοποιός που παίζει τον κεντρικό μου χαρακτήρα δεν είναι σούπερ γνωστός οπότε αν είχαμε τριγύρω του μεγαλύτερα ονόματα, και ήμουν τυχερός να έχουμε όλες τις πρώτες μου επιλογές, αλλά αυτός είναι ένας τρόπος να ξεγελάσεις κάπως το σύστημα. Αν πάρεις έναν διάσημο για πρωταγωνιστή δεν χρειάζεσαι τους άλλους να είναι διάσημοι, αλλά εγώ ήθελα αυτόν για πρωταγωνιστή οπότε χρειαζόμουν τους άλλους τριγύρω.

Γιατί τον ήθελες τόσο;

Έχει παίξει σε μερικές ταινίες που ήταν πραγματικά καλός. Απλά μου αρέσει το πρόσωπό τους. Όλη η νέα γενιά ηθοποιών στη Γαλλία είναι νέοι, λεπτοί, όμορφοι, αυτός για μένα φέρνει περισσότερα συναισθήματα από έναν παραδοσιακά όμορφο ηθοποιό. Δεν λέω πως είναι ωραίος αλλά δεν μοιάζει με τον τυπικό ανερχόμενο Γάλλο ηθοποιό.

Αναφέρθηκες στο πώς σε βοήθησαν τα μουσικά βίντεο να δουλέψεις σε αυτή την ταινία σε σχέση με το κόστος. Τι άλλα όπλα πιστεύεις σου έχει δώσει η εμπειρία σου σε αυτό τον τομέα;

Επειδή έχω γεννηθεί μέσα σε κινηματογραφική οικογένεια, από τη στιγμή της γέννησής μου βρισκόμουν δίπλα σε αυτό τον κόσμο, οπότε πάντα είχα αυτή τη βοήθεια. Το καλό τώρα με τα διαφημιστικά και τα μουσικά βίντεο είναι ότι ο κόσμος τα βλέπει πιο εύκολα χάρη στο ίντερνετ, μπορεί να προσκαλέσουν αληθινή αίσθηση. Υπάρχουν μουσικά βίντεο που άφησαν μεγαλύτερο πολιτιστικό αποτύπωμα από ό,τι πολλές ταινίες, οπότε για μένα δεν είναι καθόλου κατώτερο μέσο. Απλά διαφορετικό.

Τα διαφημιστικά είναι άλλο πράγμα, εκεί έχεις ΠΑΡΑ πολλά λεφτά για να κάνεις κάτι, αλλά μπορείς να παίξεις με παιχνίδια που δεν έχεις αλλιώς. Και μπορείς να πληρώσεις το συνεργείο σου. Αν είσαι ένας νέος σκηνοθέτης με ένα crew που σε ακολουθεί και δίνει πολύ κόπο σε μια ταινία ή σε ένα βίντεο, η διαφήμιση είναι ένας καλός τρόπος να τους πληρώσουν και να φτιάξεις πράγματα με μπάτζετ και να δοκιμάσεις διάφορα.

Μιλώντας για την αίσθηση που μπορεί να αφήσει ένα μουσικό βίντεο, εσύ έχεις κάνει πολλά που συζητήθηκαν και προκάλεσαν, ποια είναι η πιο έντονη αντίδραση που θυμάσαι;

Έχω πολλές αντιδράσεις. Κι όταν νεότεροι σκηνοθέτες τα βλέπουν και θέλουν να κάνουν ταινίες κι εκείνοι, είναι πολύ κολακευτικό. Πάντα είχα πολλές αντιδράσεις για τα μουσικά μου βίντεο. Ένα που είχα κάνει για τους Justice, το ‘Stress’ πριν 10 χρόνια, είχε πλάκα η αντίδραση στη Γαλλία, είχαμε γίνει εξώφυλλο στις εφημερίδες τότε, οι αριστερές εφημερίδες έλεγαν πως είναι ένας ρατιστής φασίστας και οι δεξιές έλεγαν πως ήμουν αναρχικός, κι εγώ ήμουν στη μέση και με μισούσαν όλοι! Αλλά ήξερα πραγματικά πως είχα κάνει κάτι ξεχωριστό, οπότε δεν μιλούσα τότε στον τύπο για κάποια χρόνια, και τώρα αυτό το βίντεο είναι μέρος της κουλτούρας στη Γαλλία. Αλλά ήταν αστείο να βρίσκομαι σε μια κατάσταση όλοι ΟΛΟΙ με μισούσαν σε όλο το φάσμα, αλλά ξέροντας πως είχα κάνει κάτι σωστό ήξερα πως κάποια στιγμή θα γύρναγε η κατάσταση. Αυτή ήταν μια αστεία αντίδραση, υποθέτω.

Πες μου και για το πρότζεκτ που εγκαταλείφθηκε, τι θα ήταν;

Η ταινία εκείνη λάμβανε χώρα στο Αφγανιστάν, οπότε πέρασα πολύ καιρό εκεί κάνοντας έρευνα και γράφοντας μαζί με τον Έβαν Ράιτ, που έγραψε το ‘Generation Kill’. Θα ήταν μια παλαβή πολεμική ταινία, κάτι σαν το “Dr. Strangelove” μπλεγμένο με ψυχεδέλεια, στο Αφγανιστάν. Η αφήγηση για τις πολεμικές ταινίες στην Αμερική είναι τόσο… είναι το “American Sniper”, κι αυτό θα ήταν στην άλλη άκρη του φάσματος.

Με τι τρόπο;

Ο κύριος χαρακτήρας θα ήταν τζάνκι και θα χανόταν στην απέναντι πλευρά, μαζί με τους αντιστασιακούς πολεμώντας εναντίον... σε αυτές τις ταινίες εκείνη την εποχή υπήρχε μία μόνο οπτική πάνω στον πόλεμο και η οπτική η δική μας δε θα ήταν καθόλου αποδεκτή. Δε θα ήταν αποδεκτή κι επίσης θα ήταν ένα παρανοϊκό φιλμ που θα κόστιζε υπερβολικά πολλά λεφτά.

Στο μέλλον τι σχεδιάζεις;

Δουλεύω ήδη πάνω σε κάτι αλλά είναι πολύ νωρίς για να μιλήσω για αυτό. Είμαι προληπτικός.

Ελπίζω να μην σου πάρει κι αυτό τόσα χρόνια.

Όχι, το υπόσχομαι!

*Η ταινία του Ρομέν Γαβρά, “Ο Κόσμος Σου Ανήκει”, προβάλλεται στις αίθουσες από την Weirdwave. Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του 59ου Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.