Το ΑΕΠ ανακάμπτει, οι επενδύσεις όχι: Πού «κολλάει» η ανάπτυξη

Παρά τις δεκάδες δισ. ευρώ από το ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάκαμψης, και την ενίσχυση της οικοδομικής δραστηριότητας, ο ακαθάριστος σχηματισμός κεφαλαίου εξακολουθεί να υπολείπεται τουλάχιστον κατά 35% σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2009.

Το θεσμικό περιβάλλον στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται ασταθές, με συχνές αλλαγές στη νομοθεσία που εντείνουν την αβεβαιότητα, ενώ η εκτεταμένη διαφθορά υπονομεύει την εμπιστοσύνη των επενδυτών. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η ελληνική οικονομία ετοιμάζεται, έπειτα από 15 χρόνια, να ανακτήσει σε ονομαστικούς

Το 2025 αναμένεται να είναι η πρώτη χρονιά κατά την οποία το ΑΕΠ της χώρας θα ξεπεράσει τα 240 δισ. ευρώ, ξεπερνώντας το επίπεδο του 2009. Η Ελλάδα, έτσι, θα πάψει να αποτελεί τη μοναδική εξαίρεση στην Ευρώπη με χαμηλότερο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν απ’ ό,τι στην προ μνημονίων περίοδο.

Ωστόσο, η επιφάνεια της ανάκαμψης κρύβει βαθύτερα διαρθρωτικά προβλήματα. Το μεγάλο στοίχημα της χώρας, οι επενδύσεις, παραμένει ανοικτό. Παρά τις δεκάδες δισ. ευρώ από το ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάκαμψης, και την ενίσχυση της οικοδομικής δραστηριότητας, ο ακαθάριστος σχηματισμός κεφαλαίου εξακολουθεί να υπολείπεται τουλάχιστον κατά 35% σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2009. Οι επενδύσεις σε κατοικίες, που προ κρίσης αντιπροσώπευαν σημαντικό ποσοστό, δεν έχουν επιστρέψει.

Το 2024, οι επενδύσεις σε τρέχουσες τιμές έφτασαν τα 36,3 δισ. ευρώ, από 34,18 δισ. το 2023. Παρά την αύξηση, το χάσμα από τα 48 δισ. του 2009 και τα 55,6 δισ. του 2008 παραμένει ευρύ. Οι επενδύσεις αντιστοιχούν μόλις στο 13,5% του ΑΕΠ, έναντι 19,5% στην Ε.Ε., ενώ οι καθαρά επιχειρηματικές επενδύσεις ήταν στο 7,7% του ΑΕΠ το 2023 — το χαμηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη.

Αντίθετα, οι δημόσιες επενδύσεις ενισχύθηκαν, φτάνοντας στο 3,9% του ΑΕΠ, υπερβαίνοντας τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Ωστόσο, οι πόροι αυτοί δεν έχουν καταφέρει να κινητοποιήσουν αντίστοιχα ισχυρή ιδιωτική συμμετοχή. Οι επενδύσεις επικεντρώνονται κυρίως στην αντικατάσταση κεφαλαίου (56% των επιχειρήσεων), ενώ μόλις το 22% στοχεύει σε επέκταση.

Ανησυχία προκαλούν και τα στοιχεία για το πρώτο τρίμηνο του 2025, καθώς καταγράφηκε πτώση επενδύσεων κατά 3,2% σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους. Αυτό εντείνει τις επιφυλάξεις για την κυβερνητική πρόβλεψη περί αύξησης 8,4% των επενδύσεων το τρέχον έτος, ενώ και οι εκτιμήσεις των προηγούμενων ετών αποδείχθηκαν υπεραισιόδοξες.

Η έκθεση της Κομισιόν αποδίδει την επενδυτική υστέρηση σε μια σειρά από χρόνια προβλήματα: ασταθές νομοθετικό περιβάλλον, βαρύ και ατελές σύστημα αδειοδοτήσεων, υψηλό κόστος ενέργειας, έλλειψη εργατικού δυναμικού και περιορισμένη πρόσβαση στη χρηματοδότηση — ειδικά για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Το φορολογικό πλαίσιο παραμένει περίπλοκο και το κενό ΦΠΑ διατηρείται στο 13,7%, διπλάσιο από τον μέσο όρο της Ε.Ε.

Ιδιαίτερα βαρύνουσα είναι η παράμετρος της διαφθοράς: το 97% των επιχειρήσεων στην Ελλάδα θεωρεί ότι η διαφθορά είναι διαδεδομένη και το 70% την αναγνωρίζει ως εμπόδιο για την επιχειρηματική δραστηριότητα, έναντι 64% και 36% αντίστοιχα στην Ε.Ε. Η εμπιστοσύνη στο θεσμικό πλαίσιο –στη δικαιοσύνη, στη διοίκηση, στους κανόνες του παιχνιδιού– παραμένει περιορισμένη. Η απονομή δικαιοσύνης είναι βραδεία, με 771 ημέρες κατά μέσο όρο για την επίλυση αστικών και εμπορικών διαφορών, ενώ οι συνεχείς αλλαγές στη νομοθεσία προσθέτουν στην ανασφάλεια.

Ακόμη και στο πεδίο των δημόσιων έργων, η αποτελεσματικότητα αμφισβητείται: το 55% των διαγωνισμών προσελκύει μία μόνο προσφορά και στο 85% των περιπτώσεων μοναδικό κριτήριο είναι η τιμή, όχι η ποιότητα. Η έλλειψη συντονισμού μεταξύ των φορέων μειώνει την ταχύτητα απορρόφησης των ευρωπαϊκών κονδυλίων.

Η Κομισιόν τονίζει την ανάγκη επαναπροσανατολισμού των επενδύσεων σε παραγωγικούς τομείς –όχι μόνο σε τουρισμό και εστίαση– και επισημαίνει πως η μικρομεσαία δομή της ελληνικής επιχειρηματικότητας αποτελεί εμπόδιο για την αύξηση της παραγωγικότητας, η οποία είναι σήμερα η χαμηλότερη στην ΕΕ στο 56,2% του ευρωπαϊκού μέσου όρου.