Η νέα γονική άδεια και η θωράκιση της

To σχέδιο νόμου που πρόκειται να ψηφιστεί το επόμενο διάστημα, εισάγει νέες ρυθμίσεις για την «γονική άδεια», ενσωματώνοντας στο εθνικό δίκαιο την ευρωπαϊκή Οδηγία 2019/1158, η οποία στοχεύει στην εξισορρόπηση της επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής των εργαζόμενων.

Η άδεια αυτή είναι αυτοτελής και διακριτή τόσο από την άδεια πατρότητας του ίδιου νόμου, όσο και από την άδεια μητρότητας της Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. 2000-2001.

Σύμφωνα, λοιπόν, με το άρθρο 28 του σ/ν, κάθε εργαζόμενος ή εργαζόμενη που έχει συμπληρώσει 1 χρόνο εργασίας στον ίδιο εργοδότη και είτε

α) είναι βιολογικός ή θετός γονέας,

είτε

β) του έχει ανατεθεί η άσκηση γονικής μέριμνας τέκνου κατ’ άρθρο 1532 του ΑΚ, δικαιούται άδεια 4 μηνών, αρκεί το παιδί να μην έχει συμπληρώσει το 8ο έτος της ηλικίας του. Η άδεια χορηγείται είτε ενιαία είτε τμηματικά, κατ’ επιλογή του εργαζόμενου.

Πολύ σημαντική αλλαγή σε σχέση με το προηγούμενο καθεστώς είναι ότι πλέον ο εργαζόμενος που λαμβάνει γονική άδεια δικαιούται επίδομα γονικής άδειας για τους 2 πρώτους μήνες, το οποίο χορηγεί ο Ο.Α.Ε.Δ..

Το ύψος αυτού υπολογίζεται με βάση τον εκάστοτε ισχύοντα νομοθετημένο κατώτατο μισθό και τα δώρα εορτών που αναλογούν σε αυτόν.

Γονείς με περισσότερα του ενός παιδιά:

Ο μισθωτός που έχει περισσότερα του ενός παιδιά, δικαιούται να λάβει ολόκληρη την τετράμηνη άδεια για κάθε ένα από αυτά, αρκεί να έχει μεσολαβήσει διάστημα ενός έτους από την μια άδεια στην άλλη. Με άλλα λόγια απαγορεύεται η συνεχόμενη, χωρίς διακοπή, λήψη γονικών αδειών.

Ειδικώς για γονείς διδύμων, τριδύμων ή και περισσότερων τέκνων (πολυδύμων ) προβλέπεται ότι μπορούν να λάβουν τους 4 μήνες άδειας για κάθε ένα παιδί ξεχωριστά, είτε συνεχόμενα, είτε διακεκομμένα.

Έτσι, για παράδειγμα, μια μητέρα διδύμων μπορεί να πάρει άδεια είτε για 8 μήνες συνεχόμενα, είτε για 6 μήνες στην αρχή και 2 αργότερα είτε κάποιον άλλο συνδυασμό, εφόσον δεν υπερβαίνει το όριο των 8 μηνών. Οι γονείς αυτοί λαμβάνουν επιπλέον επίδομα από τον Ο.Α.Ε.Δ., όμως μόνο για 2 μήνες ανεξάρτητα από τον αριθμό των συγχρόνως γεννηθέντων παιδιών.

Γονείς-συνάδελφοι και γονείς «μόνοι»

Στην περίπτωση όπου δύο γονείς απασχολούνται στον ίδιο εργοδότη, οφείλουν να ζητήσουν την άδεια με κοινή δήλωση, η οποία θα προσδιορίζει ποιος θα κάνει χρήση του δικαιώματος πρώτος και για πόσο χρονικό διάστημα. Αυτό ισχύει ανεξάρτητα από το αν αυτοί είναι παντρεμένοι ή όχι.

Από την άλλη, ο γονέας, που έχει και ασκεί μόνος τη γονική μέριμνα (όπως στις περιπτώσεις της χηρείας ή της μη αναγνώρισης τέκνου) , δικαιούται να λάβει τη γονική άδεια και το επίδομα εις διπλούν.

Κανονικός τρόπος χορήγησης της άδειας

Ο εργαζόμενος που επιθυμεί να λάβει άδεια, υποβάλλει -εγγράφως ή ηλεκτρονικά- την αίτηση 1 μήνα τουλάχιστον πριν την έναρξη αυτής, εκτός αν έκτακτοι λόγοι δικαιολογούν την έναρξη αυτής πιο άμεσα. Ο εργοδότης οφείλει, κατόπιν διαβούλευσης με τον μισθωτό, να απαντήσει στην αίτησή του το συντομότερο δυνατόν, με απώτατο όριο τον 1 μήνα.

Ο εργοδότης δεν δικαιούται να αρνηθεί την χορήγηση της άδειας ή να αγνοήσει το αίτημα. Αν συμβεί αυτό, τότε, εκτός από τις διοικητικές και ποινικές κυρώσεις του άρθρου 24 ν. 3996/2011, θεωρείται ότι επήλθε μονομερής βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας.

Και τούτο, διότι, ο εργαζόμενος θα αποστερηθεί ενός νόμιμου δικαιώματός του, που βρίσκει ευθεία κατοχύρωση στο νόμο και στο ενωσιακό δίκαιο. Αποτέλεσμα αυτού, εκτιμάται ότι μεταβάλλονται παρά το νόμο, προς το χειρότερο και το δυσμενέστερο οι όροι παροχής των υπηρεσιών του μισθωτού γονέα.

Η διαπίστωση των παραπάνω, σημαίνει ότι ο εργαζόμενος θα διαθέτει τα εξής δικαιώματα:

α) είτε να συνεχίσει μεν να παρέχει τις υπηρεσίες στον εργοδότη του, πλην όμως διαμαρτυρόμενος για τη ανωτέρω παράνομη και βλαπτική μεταβολή που υφίσταται, να εγείρει παράλληλα αγωγή προκειμένου να αρθεί η παράνομη συμπεριφορά του εργοδότη του, και να αποζημιωθεί για τη υλική και ηθική βλάβη που υπέστη (πχ κάλυψη εξόδων για την πρόσληψη τρίτου προσώπου για φροντίδα του ανήλικου τέκνου, αποκατάσταση της σοβαρής στεναχώριας που επήλθε από τον αποχωρισμό του τέκνου από τη μητέρα του, καθώς από τη δυσανάλογη επιβάρυνση της οικογένειας κ.α.),

β) να καταγγείλει το γεγονός στην επιθεώρηση εργασίας, η οποία σε τέτοιες περιπτώσεις καλεί να παρασταθεί και να συντάξει σχετικό πόρισμα τον Συνήγορο του Πολίτη,

γ) να αποχωρήσει από την εργασία του, θεωρώντας ότι η σύμβαση εργασίας του καταγγέλθηκε από τον εργοδότη και εν συνεχεία να ασκήσει αγωγή για άκυρη και καταχρηστική απόλυση, ή αξιώνοντας την καταβολή αποζημίωσης απόλυσης και αποζημίωσης για αποκατάσταση της ηθικής του βλάβης.

Από την άλλη πλευρά, ο εργοδότης απαγορεύεται να αρνηθεί την χορήγηση της σχετικής άδειας στον εργαζόμενο, πλην όμως, δικαιούται να αναβάλει την έναρξη της άδειας εφόσον κρίνει ότι αυτό είναι αναγκαίο για να μη διαταραχθεί σοβαρά η εύρυθμη λειτουργία της επιχείρησης.

Το απώτατο όριο αναβολής που επιδέχεται η επίμαχη άδεια είναι οι 2 μήνες. Ο εργοδότης υποχρεούται να τεκμηριώσει εγγράφως στον εργαζόμενο τον λόγο της αναβολής και έχει τη δυνατότητα να προτείνει είτε εναλλακτικές λύσεις ως προς τον χρόνο χορήγησης είτε κάποιον ευέλικτο τρόπο χορήγησής της.

Ωστόσο, η αποδοχή ή μη των εναλλακτικών προτάσεων του εργοδότη εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια του εργαζόμενου. Αυτό σημαίνει ότι ο μισθωτός μπορεί να αρνηθεί την όποια πρόταση χωρίς ειδική αιτιολόγηση και μάλιστα απαγορεύεται να υποστεί εξαιτίας της άρνησής του αυτής οποιαδήποτε δυσμενή μεταχείριση.

Έτσι, αν ο εργαζόμενος απολυθεί λόγω της μη αποδοχής εναλλακτικής πρότασης άδειας, η απόλυση θα είναι άκυρη κατά άρθρο 48§1. Αν υποστεί οποιαδήποτε άλλη δυσμενή μεταχείριση, όπως για παράδειγμα τοποθέτηση σε κατώτερη βαθμίδα ή θέση εργασίας, τότε πάλι θα πρόκειται για μονομερή βλαπτική μεταβολή, με τις προαναφερθείσες συνέπειες.

Εναλλακτικοί/ Ευέλικτοι τρόποι χορήγησης της άδειας

Πέρα από τον «παραδοσιακό» τρόπο χορήγησης της άδειας, δηλαδή το να απουσιάζει ο εργαζόμενος εντελώς από την εργασία του κατά ένα χρονικό διάστημα, είτε για το σύνολο των 4 μηνών είτε για τμήμα αυτών, ο εργαζόμενος μπορεί να προτείνει να χορηγηθεί η άδεια με άλλους, πιο ευέλικτους τρόπους.

Οι εναλλακτικές αυτές μπορούν να πάρουν τη μορφή είτε μειωμένου ημερήσιου ωραρίου είτε ολόκληρων ημερών άδειας που κατανέμονται κατά κάποιον ορισμένο τρόπο σε εβδομαδιαία ή μηνιαία βάση ή μπορούν να συνίστανται σε οποιαδήποτε άλλη διαρρύθμιση του χρόνου εργασίας.

Φυσικά, ο όποιος εναλλακτικός τρόπος χορήγησης επιλέγεται από τον εργαζόμενο και δεν μπορεί ως σύνολο να υπολείπεται του 4μηνου ή του αντίστοιχου μεγαλύτερου διαστήματος για τους πολύδυμους. Άλλωστε οι διατάξεις περί αδειών γενικά θεωρούνται κανόνες αναγκαστικού δικαίου, έτσι ώστε να μην είναι δυνατό να παραιτηθεί ο μισθωτός από το δικαίωμά του σε αυτές.

Ο εργοδότης, αφού λάβει υπόψη του τόσο τις ανάγκες της επιχείρησης όσο και αυτές του μισθωτού, μπορεί είτε να δεχθεί τον προτεινόμενο εναλλακτικό τρόπο χορήγησης της γονικής άδειας, είτε να απορρίψει το σχετικό αίτημα, επιμένοντας στη χορήγηση της άδειας κατά συνεχόμενο διάστημα ή τμηματικά.

Επισημαίνεται ότι, σε περίπτωση απόρριψης, ο εργοδότης οφείλει να τεκμηριώσει γραπτώς τους λόγους για τους οποίους οι ανάγκες της επιχείρησης δεν του επιτρέπουν να ικανοποιήσει το ανωτέρω αίτημα του εργαζόμενου για λήψη εναλλακτικού/ευέλικτου τρόπου χορήγησης της άδειας.