Δημήτρης Κατσαντώνης: Προγραμματική συζήτηση μεταξύ των προοδευτικών δυνάμεων και κοινές κοινοβουλευτικές πρωτοβουλίες

Αν εξαιρέσουμε ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ (και σε μικρότερο βαθμό τη Νέα Αριστερά), όπου θεωρητικά μπορεί κάποια στιγμή να υπάρξει βάση συνεννόησης, άλλοι φορείς όπως η Πλεύση Ελευθερίας ή το ΜΕΡΑ 25 δύσκολα μπορούν να συμπράξουν σε κάτι ουσιαστικό και μακροπρόθεσμο. Υπάρχουν πολύ μεγάλες διαφορές.

Ο Δημήτρης Κατσαντώνης είναι Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρείας δημοσκοπήσεων

To the point και συγγραφέας (πρόσφατα ολοκλήρωσε μια τριλογία πολιτικού μυθιστορήματος για την Μεταπολίτευση). Ασχολείται με την υπόθεση της σοσιαλδημοκρατίας από τα φοιτητικά του χρόνια και εξακολουθεί να ενδιαφέρεται για την προοπτική της. Δεν θεωρεί πιθανή τη συνεργασία ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ πριν από τις εκλογές και εξηγεί γιατί. Προτείνει προγραμματική συζήτηση μεταξύ των προοδευτικών κομμάτων και κοινές κοινοβουλευτικές πρωτοβουλίες, ενώ έχει άποψη για το πώς το ΠΑΣΟΚ μπορεί να πετύχει μια δημοσκοπική επανεκκίνηση.

-Ποια είναι η εκτίμησή σας για τις πολιτικές εξελίξεις; Είναι αμετάκλητη η πορεία προς πολυκομματικές κυβερνήσεις;

Στην πολιτική δεν υπάρχει τίποτα αμετάκλητο ή νομοτελειακό. Ιδιαίτερα μια τέτοια περίοδο ρευστότητας και διαρκούς αναπροσανατολισμού μεγάλης μερίδας του εκλογικού σώματος.

Είναι βέβαια αλήθεια ότι η τραγωδία των Τεμπών σηματοδότησε ένα σημείο καμπής για τις πολιτικές εξελίξεις: σήμανε τη λήξη της πολιτικής ηγεμονίας της ΝΔ που είχε οικοδομήσει από το 2017 περίπου (μιας ηγεμονίας ξοδεμένης κάπως ασυλλόγιστα κι όχι τόσο παραγωγικά), στοιχείο που αναντίρρητα θα επιδράσει και στην εκλογική της επίδοση η οποία φαίνεται πως θα είναι σημαντικά φτωχότερη από αυτή του 2023 και ίσως και των πρόσφατων ευρωεκλογών. Παράλληλα, αυτό δε σημαίνει ότι κάποιος άλλος έχει κατοχυρώσει μια νέα πολιτική ηγεμονία.

Ελλείψει λοιπόν κατευθύνουσας πολιτικής δύναμης, οδηγούμαστε σε φυγόκεντρες δυνάμεις προς διάφορες πλευρές του πολιτικού φάσματος, με κερδισμένους προς το παρόν όσους και όσες δηλώνουν «αντισυστημικοί».

Συνεπώς, διαφαίνεται ένας εκλογικός κατακερματισμός που εκ των πραγμάτων δεν θα αποδώσει μία αυτοδύναμη κυβέρνηση.

Άρα, οι μη μονοκομματικές κυβερνήσεις φαίνεται πως θα μας προκύψουν όχι ως κοινωνικό αίτημα αλλά για τον ακριβώς αντίθετο λόγο: από την απουσία κυρίαρχου μέσα στην κοινωνία θετικού αιτήματος.

-Φαίνεται ότι, σταδιακά, στρέφεται και η κοινή γνώμη υπέρ των κυβερνήσεων συνεργασίας. Έτσι είναι;

Ναι, υπάρχουν ενδείξεις από τις μετρήσεις της κοινής γνώμης ότι οι αυτοδύναμες κυβερνήσεις δεν εμπνέουν πλέον, τουλάχιστον όσο ενέπνεαν κατά το πρόσφατο παρελθόν.

Όμως, όπως είπα προηγουμένως είναι περισσότερο μια αναγνώριση εκ μέρους των πολιτών μιας πολιτικής πραγματικότητας (κανένα κόμμα δεν φαίνεται να αποσπά ποσοστά αυτοδυναμίας) και μια δήλωση τους πως δεν εμπιστεύονται κανέναν για αποκλειστικό κυβερνήτη και λιγότερο ένα συγκροτημένο και αυθύπαρκτο αίτημα για αλλαγή του μοντέλου διακυβέρνησης, ώστε αυτό να καταστεί πιο πλουραλιστικό και με ευρύτερη κοινωνική αναφορά. Βέβαια, ένα τέτοιο μοντέλο διακυβέρνησης συνεπάγεται και πολλές άλλες, απολύτως αναγκαίες, αλλαγές στο πολιτικό μας σύστημα για τις οποίες όμως δυστυχώς διεξάγεται ελάχιστη δημόσια συζήτηση.

-Η δημοσκοπική εκτίναξη της Πλεύσης Ελευθερίας είναι συγκυριακή, κατά τη γνώμη σας; Ή μπορεί να έχει μεγαλύτερο βάθος και προοπτική;

Ο σχεδόν τριπλασιασμός των ποσοστών της Πλεύσης Ελευθερίας οφείλεται στη συγκυρία της διαμαρτυρίας των πολιτών για την υπόθεση των Τεμπών. Σίγουρα δεν οφείλεται σε κάποια κυβερνητική πρόταση ή σε ένα πολιτικό πρόγραμμα – γεγονός που το αναγνωρίζει και η κυρία Κωνσταντοπούλου.

Για να μη μείνει μια συγκυριακή εκδήλωση του θυμικού των πολιτών και να αποκτήσει σταθερά χαρακτηριστικά διακριτού πολιτικού ρεύματος πρέπει να συνδεθεί με πολιτικά αιτήματα, προτεραιότητες και επεξεργασμένες λύσεις που εκφράζουν συγκεκριμένες κοινωνικές ανάγκες. Αυτή τη στιγμή η Πλεύση Ελευθερίας απέχει πολύ απ΄αυτό και προς το παρόν δεν δείχνει να έχει και ιδιαίτερο ενδιαφέρον να ανταποκριθεί σε κάτι τέτοιο.

Αλλά στην πολιτική ποτέ μη λες ποτέ.

-Η αδυναμία του ΠΑΣΟΚ να αναδειχθεί ως κυρίαρχη πολιτική δύναμη, πυροδοτεί διεργασίες και σενάρια για συνεργασία προοδευτικών κομμάτων. Πώς βλέπετε μια τέτοια προοπτική;

Αδύναμη, όχι πολύ πιθανή. Κι αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι πέραν της καχυποψίας λόγω του παρελθόντος, δηλαδή της μνημονιακής περιόδου, μεταξύ ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ υπάρχει απουσία διαλόγου για ένα ουσιαστικό πρόγραμμα διακυβέρνησης. Αντίθετα, συχνά βλέπουμε ένα παιχνίδι ευθυνών: ποιος θα φορτώσει στον άλλον την απροθυμία συνεργασίας (ενώ στην πραγματικότητα ο εγκαλών είναι εξίσου απρόθυμος…).

Επίσης, τέτοιου είδους συνεργασίες δεν γίνονται υπό την πίεση των γεγονότων, των δημοσκοπήσεων, της συγκυρίας κλπ. Απαιτούν ιστορικό χρόνο και πολιτική ώσμωση στις βάσεις των κομμάτων.

-Ποια κόμματα του προοδευτικού χώρου θα μπορούσαν να συνεννοηθούν για μια κοινή προσπάθεια απέναντι στη ΝΔ;

Αν εξαιρέσουμε ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ (και σε μικρότερο βαθμό τη Νέα Αριστερά), όπου θεωρητικά μπορεί κάποια στιγμή να υπάρξει βάση συνεννόησης, άλλοι φορείς όπως η Πλεύση Ελευθερίας ή το ΜΕΡΑ 25 δύσκολα μπορούν να συμπράξουν σε κάτι ουσιαστικό και μακροπρόθεσμο. Υπάρχουν πολύ μεγάλες διαφορές.

- Θα είχε νόημα η δημιουργία ενός συμμαχικού σχήματος με προοδευτικό στίγμα ακόμη και πριν από τις εκλογές;

Όπως εξήγησα στις προηγούμενες ερωτήσεις είμαστε σε πολύ πρώιμο στάδιο για κάτι τέτοιο. Ίσως μάλιστα αν επιχειρηθεί να «εκβιαστούν» οι εξελίξεις, να γυρίσει και μπούμερανγκ. Σήμερα, το καλύτερο που έχουν να κάνουν οι σημαντικότεροι παίκτες του «προοδευτικού τόξου» είναι να δουλέψουν τις προγραμματικές τους προτάσεις (για να διαπιστώσουν ενδεχόμενες συγκλίσεις και συμπτώσεις) και να κάνουν σημείο προς σημείο συνεργασίες και στη Βουλή ενδεχομένως αλλά κυρίως μέσα στην κοινωνία. Με μια κουβέντα, να δημιουργήσουν την απτή εναλλακτική λύση απέναντι στα κυβερνητικά πεπραγμένα.

- Θα μπορούσε ο Αλέξης Τσίπρας να είναι ένα πρωταγωνιστικό πρόσωπο για την ανασύνθεση του προοδευτικού χώρου;

Αυτή τη στιγμή φαίνεται πως όχι. Κουβαλά, τουλάχιστον ακόμη, πολύ συγκρουσιακό φορτίο.

- Γιατί, κατά τη γνώμη σας, ο Ν. Ανδρουλάκης δεν μπόρεσε να οδηγήσει το ΠΑΣΟΚ σε μια αμετάκλητα ανοδική πορεία;

Οι αυξομειώσεις των δημοσκοπικών ποσοστών είναι κάτι σύνηθες - κι αυτό ασφαλώς αφορά όλα τα κόμματα. Ιδιαίτερα σε μία περίοδο όπου υπάρχει έξαρση του θυμικού των πολιτών λόγω της τραγωδίας των Τεμπών. Όλοι έχουμε συγκλονιστεί από αυτό που συνέβη και δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι το έθνος βιώνει μία περίοδο πένθους. Ένα πένθος που σε σημαντική μερίδα της κοινής γνώμης έχει γίνει θυμός λόγω πολλών αναπάντητων ερωτημάτων. Αυτό νομίζω είχε υποτιμηθεί από κυβερνητικής πλευράς.

Έχω την αίσθηση ότι η στρατηγική του ΠΑΣΟΚ είναι να κεφαλαιοποιήσει σε κατοπινό χρόνο, πιο κοντά στην εκλογική συγκυρία, το όφελος από αυτό που η ηγεσία του αποκαλεί σκληρή αλλά θεσμική και χωρίς τοξικότητα αντιπολίτευση.

Θα ήταν ασφαλώς σφάλμα να περιμένει κανείς αυτή την «ωρίμανση» ως νομοτελειακή εξέλιξη. Θεωρώ ότι αν το ΠΑΣΟΚ ανοίξει άμεσα την ατζέντα της αντιπολίτευσης του (ακρίβεια και ολιγοπώλια, εργασιακή και κοινωνική ασφάλεια, δηλαδή πρόταση για καλύτερη Παιδεία και Υγεία αλλά και βελτίωση των εργασιακών σχέσεων, αλλαγές στο πολιτικό σύστημα, στήριξη μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων οι οποίες βιώνουν μία δύσκολη περίοδο) θα μπορούσε να κάνει μία δημοσκοπική επανεκκίνηση.

- Είναι μη αναστρέψιμη η ενίσχυση της ακροδεξιάς στην Ευρώπη και εδώ; Γιατί υπάρχει τέτοια δυναμική δεξιά της ΝΔ;

Η Ευρώπη βρίσκεται στο μεταίχμιο όπου από τη μία πλευρά τα εθνικά κράτη έχουν αδυνατίσει λόγω της παγκοσμιοποίησης αλλά από την άλλη, η Ε.Ε. ως πολιτική οντότητα δεν έχει δυναμώσει. Αυτό το χάσμα δυνατοτήτων, αυτή η έλλειψη εγγυητή της ομαλής λειτουργίας του συστήματος δημιουργεί αβεβαιότητες και κοινωνικές ανησυχίες οι οποίες, όπως έχει αποδειχθεί ιστορικά, οδηγούν προς αυταρχικές και ακροδεξιές «λύσεις».

Βέβαια στην Ευρώπη είναι το μεταναστευτικό που δημιουργεί την πλατφόρμα της «ακροδεξιάς αμφισβήτησης του συστήματος» ενώ στη χώρα μας το θέμα αυτό έχει σχετικά υποχωρήσει αλλά έχουν ενισχυθεί άλλα θέματα ταυτότητας από ένα αμάλγαμα θρησκευτικών ίσως και εθνικών ευαισθησιών. Η γνώμη μου είναι ότι η κυβερνητική πλευρά , κάπως ανέμελα υπό τη μέθη του 41%, έριξε λάδι στη φωτιά – την οποία προσπαθεί αλλά δεν μπορεί να σβήσει.

Η δυναμική στην οποία αναφέρεστε, σε Ευρώπη και Ελλάδα, δεν είναι θνησιγενές φαινόμενο. Απέχει – ακόμα - από το να είναι ένα σαρωτικό , ισχυρά πλειοψηφικό ρεύμα , όπως στη δεκαετία του 1930, αλλά σίγουρα επηρεάζει δυσμενώς τις κοινωνικές και πολιτικές ατζέντες στη χώρα μας και στην ήπειρο μας.

Οι πολιτικές ηγεσίες άργησαν να αντιδράσουν. Τώρα, κυρίως στην Ευρώπη, δείχνουν να τρέχουν. Κανείς δε ξέρει αν θα προλάβουν…

#ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ_ΣΥΜΜΑΧΙΑ #ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ_ΠΡΟΤΑΣΗ_ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ