WWF σε Dnews: Το δύσκολο μονοπάτι της βιώσιμης ανάπτυξης

Τις πρώτες μέρες του πρώτου lockdown, την άνοιξη του 2020, μάθαμε πως δελφίνια επισκέφθηκαν ξανά λιμάνια μετά από πολλά χρόνια, είδαμε πόλεις της Κίνας με αδιανόητη διαύγεια που δεν είχε καμία σχέση με τα συνηθισμένα εδώ και δεκαετίες υψηλά επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης της περιοχής.

Όταν πάγωσαν όλα, το περιβάλλον έδειξε σημάδια ανάκαμψης και την ίδια στιγμή, όλοι μας, μαζί με εκατομμύρια άλλους συμπολίτες μας απ’ όλο τον κόσμο, ήρθαμε αντιμέτωποι

με μια ρητορική μάλλον ερώτηση: «Μα πόσο κακό προξενούμε τελικά στον πλανήτη;»

Τα αποτελέσματα του πρώτου lockdown έχουν μελετηθεί επαρκώς και έχουμε μερικά ενδιαφέροντα ευρήματα στα χέρια μας. Το πιο χαρακτηριστικό απ’ όλα είναι στην ΕΕ διαπιστώθηκε μεγάλη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του αζώτου, μείωση της ενεργειακής ζήτησης και άρα μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Ωστόσο, μαζί με αυτές τις θετικές εξελίξεις, δεν άργησαν να κάνουν την εμφάνισή τους και οι πρώτες αρνητικές περιβαλλοντικές συνέπειες, με τη σημαντικότερη εξ αυτών να είναι η ραγδαία αύξηση των υγειονομικών αποβλήτων. Δισεκατομμύρια μάσκες και γάντια μιας χρήσης χρησιμοποιούνται και σε μεγάλο βαθμό καταλήγουν ανεξέλεγκτα ως απορρίμματα στο φυσικό περιβάλλον.

Όλες οι παραπάνω παρενέργειες, θετικές και αρνητικές, που προκάλεσε η πανδημία στο περιβάλλον έχουν έναν κοινό παρονομαστή: τη μείωση της οικονομικής δραστηριότητας σε παγκόσμιο επίπεδο ως απόρροια των μέτρων περιορισμού της εξάπλωσης του κορονοϊού. Κατά την πρώτη φάση της πανδημίας, το ΑΕΠ κατρακύλησε στις περισσότερες χώρες του πλανήτη.

Όμως ο κορονοϊός δεν θα μπορούσε να κυριαρχεί για πάντα. Πριν προλάβουμε να γιατρέψουμε τις πληγές που μας άφησε η πανδημία, μια νέα τεράστια εξέλιξη συγκλόνισε τον κόσμο και ταρακούνησε για μια ακόμη φορά, τα θεμέλια αυτού που συνηθίζαμε να ονομάζουμε «κανονικότητα». Η εισβολή στην Ουκρανία και ο συνεχιζόμενος πόλεμος δεν φέρνει μόνο χιλιάδες νεκρούς, εκτοπισμένους και εγκλωβισμένους. Ξαναφέρνει την παγκόσμια οικονομία και το παγκόσμιο περιβάλλον στα όρια των αντοχών τους.

Η ΕΕ και πολλές άλλες περιοχές ανά τον κόσμο εξαρτώνται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τα ορυκτά καύσιμα που εξάγει η Ρωσία. Η ενεργειακή επισφάλεια, σε συνδυασμό με την παθογένεια των «χρηματιστηρίων ενέργειας», οδήγησε σε συντριπτική αύξηση του κόστους της ενέργειας. Κι αυτό είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Αυτό που ακόμα δεν έχουμε συνειδητοποιήσει είναι πως ειδικά ο πόλεμος στην Ουκρανία απειλεί τον πλανήτη με μια μεγάλη επισιτιστική κρίση, δείχνοντας τα όρια (και κυρίως, τα λάθη) του σύγχρονου παγκόσμιου διατροφικού συστήματος.

Η Ουκρανία και η Ρωσία καλύπτουν ένα τεράστιο κομμάτι των διατροφικών αναγκών του πλανήτη. Ενδεικτικά, να αναφέρουμε πως στο σιτάρι, η Ρωσία είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας και η Ουκρανία κατέχει την πέμπτη θέση. Αντίστοιχα, στο καλαμπόκι, η Ουκρανία είναι ο 3ος μεγαλύτερος εξαγωγέας και η Ρωσία έχει την έκτη θέση. Παρόμοια είναι η εικόνα που ισχύει και για τις παγκόσμιες εξαγωγές άλλων βασικών πρώτων υλών, όπως το ηλιέλαιο και το κριθάρι. Ακόμα και στα λιπάσματα, η Ρωσία είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας αζωτούχων λιπασμάτων και 2η στις εξαγωγές φωσφορικών λιπασμάτων.

Επιπλέον, ένα μεγάλο μέρος του πλανήτη εξαρτάται άμεσα από τα δημητριακά που παράγουν και εξάγουν οι δυο χώρες. Ερυθραία, Καζακστάν, Μογγολία, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Γεωργία, Σομαλία, Σεϋχέλλες, Λευκορωσία, Κιργιστάν, Τουρκία, Δημοκρατία του Κογκό, Φινλανδία, Λίβανος, Μαδαγασκάρη, Αίγυπτος, Μπενίν, Αλβανία, Κογκό, Τανζανία, Λιβύη, Πακιστάν, Λιβερία, Ρουάντα, Ναμίμπια, Σενεγάλη, Μαυριτανία είναι οι χώρες που το 50% και πάνω των εισαγωγών τους σε σιτάρι προέρχεται από Ρωσία και Ουκρανία (στην Ελλάδα το ποσοστό αυτό είναι σχεδόν 25%, περίπου 20% από Ρωσία και 5% από Ουκρανία).

Ως αποτέλεσμα, η παγκόσμια διατροφική αλυσίδα δέχεται μεγάλους κραδασμούς, σε μια εξαιρετικά δυσμενή συγκυρία. Ήδη το 2021 οι τιμές σε σιτάρι και κριθάρι αυξήθηκαν κατά 31% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, ενώ η τιμή του ηλιέλαιου ανέβηκε κατά σχεδόν 60%. Τώρα, από την έναρξη της εισβολής έως σήμερα, οι NewYorkTimes αναφέρουν πως οι τιμές σιταριού αυξήθηκαν άλλο ένα 21%, ενώ η αύξηση στις τιμές κάποιων λιπασμάτων ξεπέρασε το 40%.

Τι μπορούμε να κάνουμε απέναντι σε αυτή την τρέλα; Σαν πολίτες, πέρα από το να αποφύγουμε τον πανικό, λίγα πράγματα. Αλλά οι κυβερνήσεις μπορούν να κάνουν πολλά περισσότερα. Καταρχάς, θα πρέπει να συντονιστούν για να αποφύγουν φαινόμενα κερδοσκοπίας, τα οποία ήδη έχουν κάνει την εμφάνισή τους στην αγορά. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, ο πόλεμος στην Ουκρανία θα πρέπει να ιδωθεί σαν ένα γεγονός που φανέρωσε τις πολλές διάσπαρτες ρωγμές του παγκόσμιου διατροφικού συστήματος.

Πιο συγκεκριμένα, η παγκόσμια κοινότητα πρέπει να κινητοποιηθεί άμεσα για να θέσει κανόνες στο παγκόσμιο εμπόριο τροφίμων, να δουλέψει στη δημιουργία σύντομων αλυσίδων παραγωγής και κατανάλωσης, ενισχύοντας την ‘διατροφική’ ανεξαρτησία των χωρών, να θέσει σε εφαρμογή προγράμματα για βιώσιμη παραγωγή τροφίμων με μείωση των λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων και ενσωμάτωση αγρο-οικολογικών πρακτικών, να δουλέψει συντονισμένα για τη μείωση της τεράστιας σπατάλης τροφίμων, καθώς εκτιμάται ότι σχεδόν το 37% των τροφών που παράγονται σε παγκόσμιο επίπεδο δεν καταναλώνονται, αλλά πετιούνται στα διάφορα στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας, και να στραφεί σε πιο υγιή διατροφικά μοντέλα που προωθούν τη μειωμένη κατανάλωση των ζωικών προϊόντων, καθώς κάτι τέτοιο εκτός από οφέλη σε υγεία και περιβάλλον θα συμβάλλει στη μείωση των τεράστιων ποσοτήτων δημητριακών που απαιτούνται για την παραγωγή ζωοτροφών.

Ο κόσμος αλλάζει ραγδαία. Μέσα σε αυτές τις κοσμογονικές αλλαγές που βιώνουμε, το μεγαλύτερο λάθος που μπορεί να συμβεί είναι να αγνοηθεί το περιβαλλοντικό πρόταγμα στις οικονομικές πολιτικές.

Η κλιματική κρίση εξακολουθεί να εξελίσσεται και να διογκώνεται. Το διατροφικό σύστημα έχει καταστεί μη βιώσιμο. Οι ζωονόσοι δεν πρόκειται να σταματήσουν να απειλούν την ανθρωπότητα, όσο δεν επαναπροσδιορίζεται η σχέση ανθρώπου και φύσης.

Σε ένα τέτοιο δυστοπικό πλαίσιο, απαιτούνται φιλόδοξες πολιτικές που θα αντιστρέψουν το κλίμα και θα περιλαμβάνουν μέτρα, όπως:

αποκατάσταση των φυσικών οικοσυστημάτων και εξάλειψη πρακτικών μη βιώσιμης εκμετάλλευσης φυσικών πόρων λήψη μέτρων για το εμπόριο άγριας ζωής ριζικό πράσινο μετασχηματισμό της ενέργειας εφαρμογή βέλτιστων διαθέσιμων τεχνικών στην βιομηχανική παραγωγή συγκράτηση της κατανάλωσης σε βιώσιμα επίπεδα δημιουργία ενός ανθεκτικού διατροφικού συστήματος

Αυτή είναι η διαδρομή που πρέπει να χαράξουμε, εάν θέλουμε να ζήσουμε εμείς, αλλά κυρίως οι επόμενες γενιές, σε έναν κόσμο βιώσιμο με ίσες ευκαιρίες προς όλους, όπου άνθρωπος και φύση θα συνυπάρχουν αρμονικά.

Ο Αχιλλέας Πληθάρας, είναι υπεύθυνος προγραμμάτων μείωσης αποτυπώματος, WWF Ελλάς

#ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ #WWF_ΕΛΛΑΣ #ΒΙΩΣΙΜΗ_ΑΝΑΠΤΥΞΗ #ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ_ΑΦΙΕΡΩΜΑ