«Συνοικία το όνειρο» – Οι άγνωστες πτυχές της θρυλικής ελληνικής ταινίας (εικόνες – video)

Γιατί λογοκρίθηκεΤα γυρίσματαΟι συντελεστές

Επιμέλεια: Αντώνης Ρηγόπουλος

Η «Συνοικία το Όνειρο», μια από τις σημαντικότερες ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου γυρισμένη το 1961 στα Πετράλωνα, ήταν η πρώτη σκηνοθετική προσπάθεια του μεγάλου ηθοποιού Αλέκου Αλεξανδράκη.

Η ταινία λογοκρίθηκε από την κυβέρνηση της ΕΡΕ, ο Αλεξανδράκης καταστράφηκε οικονομικά, όμως τελικά η αξία της αναγνωρίστηκε.

Η απόφαση του Αλεξανδράκη και τα γυρίσματα

Τη δεκαετία του 1960 η Ελλάδα

ακόμη προσπαθούσε να συνέλθει και να επουλώσει τις βαθιές οικονομικές και κοινωνικές πληγές που άφησαν πίσω τους ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και ο εμφύλιος που ακολούθησε.

Η μεταπολεμική φτώχεια ήταν ακόμη το βασικό χαρακτηριστικό της Ελλάδας και οι τότε κυβερνήσεις επιδίωκαν σχεδόν να επιβάλλουν μια αίσθηση ευμάρειας που καμία σχέση δεν είχε με την πραγματικότητα, σε μια προσπάθεια να εμποδίσουν την άνοδο της ΕΔΑ.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες ο Αλεξανδράκης αποφάσισε να γυρίσει μια ταινία στην οποία να προβάλλεται η ωμή δύσκολη πραγματικότητα που ζούσαν οι Έλληνες.

Ο Αλεξανδράκης πίστεψε τόσο πολύ σε αυτή την ταινία που χρησιμοποίησε για την παραγωγή της το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων που είχε βγάλει ως ηθοποιός. Η παραγωγή ήταν εξαιρετικά ακριβή καθώς ο Αλεξανδράκης, αντίθετα με τη σκηνοθετική τάση της εποχής του, επέλεξε να κάνει πολλά εξωτερικά γυρίσματα, το κόστος των οποίων ήταν αυξημένο.

Το σενάριο της ταινίας συνυπέγραφαν ο Κώστας Κοτζιάς, μαζί με τον μεγάλο ποιητή και λογοτέχνη Τάσο Λειβαδίτη. Τη μουσική έγραψε ο Μίκης Θεοδωράκης και στην ταινία ακούγονται μεταξύ άλλων τα πασίγνωστα τραγούδια «Βρέχει στη φτωχογειτονιά», «Μάνα», «Διάλογοι» και το ορχηστρικό «Χαρταετοί».

Στην ταινία συμπρωταγωνιστούσαν, μαζί με τον Αλεξανδράκη, η πρώην σύζυγός του Αλίκη Γεωργούλη, ο μεγάλος Μάνος Κατράκης και η Σαπφώ Νοταρά.

Από τις συνεργασίες και μόνο (Λειβαδίτης, Θεοδωράκης, Κατράκης) ήταν σαφές ότι ο Αλεξανδράκης θα έκανε μια ταινία με σαφές κοινωνικό πρόσημο. Άλλωστε ακόμα και η περιοχή που επέλεξε για να γυρίσει την ταινία του είχε τη σημασία της. Ήταν η περιοχή του Ασυρμάτου, στα Άνω Πετράλωνα. Μια περιοχή με εξαιρετικά μεγάλη φτώχεια, παρά το γεγονός ότι βρισκόταν λίγα μέτρα από τον Παρθενώνα, αλλά και μια περιοχή που κατά τη διάρκεια της Κατοχής αλλά και των πρώτων φάσεων του Εμφυλίου (Δεκεμβριανά), αποτέλεσε το «σκηνικό» σημαντικών εξελίξεων και μαχών.

«Αυτή την ταινία τη θυμάμαι με πολλή συγκίνηση παρόλο που ήταν τρομερές οι δυσκολίες. Όταν έκανα τη Συνοικία το Όνειρο πίστευα ότι πια άρχιζε η πραγματική μου καριέρα πίσω από τη μηχανή. Ότι πια θα έκανα τη σκηνοθετική δουλειά», ανέφερε σε συνέντευξή του ο Αλεξανδράκης.

Αποθέωση στη Σοβιετική Ένωση, ωμή λογοκρισία στην Ελλάδα

Όταν ο Αλεξανδράκης «έβγαλε» την ταινία του, στην εξουσία βρισκόταν η ΕΡΕ και πρωθυπουργός ήταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Η λογοκρισία εκείνη την εποχή κάθε άλλο παρά περιορισμένη ήταν.

Οι λογοκριτές, με πρόσχημα το ότι η ταινία «πρόβαλλε πολλή φτώχεια», γεγονός που πήγαινε κόντρα στην προσπάθεια της κυβέρνησης να προβάλλει μια ωραιοποιημένη εικόνα της Ελλάδας για να προσελκύσει τουρισμό και επενδύσεις.

Η κυβέρνηση επέτρεψε την προβολή της ταινίας χάρη στην παρέμβαση της δημοσιογράφου και εκδότριας Ελένης Βλάχου στον Καραμανλή, αλλά τα κοψίματα της επιτροπής λογοκρισίας ήταν τόσο εκτεταμένα που έκαναν την ταινία ήταν «αγνώριστη». «Από τη στιγμή που κόπηκε, δεν με αφορά», δήλωσε ο Αλεξανδράκης, αποκηρύσσοντας την λογοκριμένη εκδοχή της.

Δείτε από το 20:17 το απόσπασμα της εκπομπής «Μηχανή του Χρόνου» που αναφέρεται στην ταινία «Συνοικία το Όνειρο»

Μάλιστα, οι υπεύθυνοι της Ασφάλειας κάλεσαν τον Αλεξανδράκη να παρακολουθήσει την καύση των πρωτότυπων αντιγράφων της ταινίας, με τον σκηνοθέτη, φυσικά να αρνείται να παραβρεθεί. Όταν πια η λογοκριμένη «κόπια» έκανε πρεμιέρα στο σινεμά «Ράδιο Σίτυ», η αστυνομία διέκοψε την προβολή κατεβάζοντας το ρεύμα και προβαίνοντας σε συλλήψεις θεατών.

Πάντως, παρά τα προβλήματα, η ταινία αποκόμισε θετικές κριτικές, ενώ στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης η ταινία κέρδισε το βραβείο Καλύτερης Φωτογραφίας και ο Μάνος Κατράκης το βραβείο Β’ Ανδρικού Ρόλου.

Η πορεία της ταινίας όμως ήταν ακριβώς αντίστροφη στο εξωτερικό. Η πρώην σύζυγος του Αλέκου Αλεξανδράκη, και συμπρωταγωνίστρια στη συγκεκριμένη ταινία, Αλίκη Γεωργούλη, αφηγείται στην εκπομπή «Πρόσωπα Θεάτρου»: «Μας φώναξαν στη Μόσχα να πάμε στην τηλεόραση. Εκεί βλέπουμε ότι η υπ. Πολιτισμού θα διηύθυνε μια συζήτηση όπου έπαιρναν μέρος ο Αλεξανδράκης, εγώ, ο Henri Langlois, o Visconti και ο Fellini».

«Κέρδη ήταν τα ατελείωτα ταξίδια μας και οι γνωριμίες. Φιλίες που άνοιξαν και πυρκαγιές… Μόσχα, Πράγα, Κίεβο, Βουδαπέστη, Βουκουρέστι, Σόφια, Βερολίνο, Κούβα» αναφέρει στην αυτοβιογραφία της η Αλίκη Γεωργούλη.

Ανάμεσα στις εφημερίδες που επαίνεσαν τη «Συνοικία το Όνειρο» ήταν και η αμερικανική “Herald Tribune“.

Η οικονομική καταστροφή του Αλεξανδράκη

«Για να φτάσω να την κάνω δούλεψα αρκετές ταινίες και μάζευα τα λεφτά γιατί είχα και μια μεγάλη συμμετοχή στην παραγωγή, γιατί αλλιώς κανένας δεν δεχόταν να την κάνει», αναφέρει ο ίδιος ο Αλεξανδράκης.

Σύμφωνα με όσα έγιναν αργότερα γνωστά, ο Αλεξανδράκης χρησιμοποίησε όλα τα χρήματα που έπαιρνε από τις ταινίες του Φίνου, ο Κοτζιάς έβαλε υποθήκη το σπίτι του και η Γεωργούλη δανείστηκε χρήματα από τους φίλους της.

Σύμφωνα και πάλι με την αυτοβιογραφία της Γεωργούλη, το κόστος για τα γυρίσματα της Συνοικίας το Όνειρο «ήταν 1.472.000 δραχμές, σχεδόν τα διπλά απ’ όσο κόστιζαν τότε οι ταινίες της Βουγιουκλάκη».

«Ήταν μια γνήσια λαϊκή, όχι λαϊκίστικη, ελληνική ταινία» λέει για τη Συνοικία το Όνειρο ο ηθοποιός Στέφανος Ληναίος.

Πηγές: Μηχανή του Χρόνου, Wikipedia, zo2.gr, newsbeast