Όταν ο Θάνατος φοράει τα αυτιά του Μίκυ Μάους (εικόνες – video)

Από τότε που πυροβολήθηκε η μαμά του Μπάμπι, το σινεμά διδάσκει στα νεότερα μέλη του κοινού τους για τη θνητότητα.

Λέγεται ότι ο Walt Disney δεν άντεχε τις κηδείες. Όποτε ήταν δυνατό, απέφευγε να πηγαίνει. Στις περιπτώσεις που δεν μπορούσε να αποφύγει, η διάθεσή του χαλούσε για πολλές ώρες μετά την κηδεία. Απεχθανόταν την ίδια την πραγματικότητα της θνητότητας. Πριν πεθάνει, το 1966, είχε

πει στην κόρη του Νταϊάν ότι ήθελε να ταφεί χωρίς κάποια μεγάλη κηδεία. Επέμενε ότι θα ήθελε να τον θυμούνται όπως ήταν στη ζωή, δίνοντας έτσι τροφή στον μετέπειτα αστικό μύθο που «έζησε» για περισσότερα από 50 χρόνια σχετικά με την υποτιθέμενη «βαθιά κατάψυξή του» μετά τον θάνατό του.

O Walt Disney σχεδιάζοντας τον Bambi

Το περίεργο είναι όμως ότι τόσες πολλές ταινίες του είχαν τόσο μεγάλη σχέση με τον θάνατο. Για πολλές γενιές στις παιδικές ταινίες, ιδιαίτερα της Disney, έχουν «πει» στα παιδιά τα πιο άσχημα νέα που θα μπορούσαν να ακούσουν. Ο πυροβολισμός του κυνηγού που άφησε τον Μπάμπι ορφανό «ηχεί» ακόμη. Και μερικές πιο πρόσφατες προσθήκες στο «νεκροταφείο» του Ντίσνεϋ θα ήταν ο «ευγενής» Μουφάσα που δολοφονήθηκε στο Lion King, η Έλι Φρέντρικσεν που έχασε τη ζωή της στο Up και το βασιλικό ζεύγος, ο πνιγμός του οποίου «ξεκινάει» το Frozen.

Coco, η νέα προσθήκη στα «αληθινά» animation

Πλέον στη λίστα των ταινιών που διδάσκουν μπαίνει και το Coco, ένα όμορφο animation που βασίζεται στη μεξικανική παράδοση της Día de Muertos (Ημέρα των Νεκρών). Μια ταινία που βασίζεται αποκλειστικά στο θέμα του θανάτου, έχει κάνει τα μικρά παιδιά στις ΗΠΑ και σε άλλες χώρες όπου έχει προβληθεί η ταινία να ενθουσιαστούν.

Ο ήρωας είναι ο Μιγκέλ, ένα γλυκό 12χρονο αγόρι που τσακώνεται με την οικογένειά του βρίσκεται εγκλωβισμένος στη Γη των Νεκρών, έναν κόσμο που κατοικείται από… χαρούμενους σκελετούς.

Όμως κάτω από την ανέμελη ατμόσφαιρα των σκελετών, υπάρχει μια σκιά. Ο Μιγκέλ θα ανακαλύψει ότι οι νεκροί μπορούν να απολαμβάνουν τη ζωή μετά θάνατον μόνο υπό τον όρο ότι παραμένουν στη μνήμη των ζωντανών. Όταν λοιπόν στην ταινία εμφανίζεται ένας «ζωντανός» χαρακτήρας που υποφέρει από καλπάζουσα άνοια, ο ήρωας θα ανακαλύψει κάτι που λέγεται «οριστικός θάνατος».

Αν και η ταινία προορίζεται για παιδιά, είναι έτσι σχεδιασμένη που οι ενήλικες που θα τη δουν θα νιώσουν σίγουρα ένα ρίγος, βλέποντας στην οθόνη τον θάνατο όπως όλοι τον φοβόμαστε.

Ο Μπάμπι να αφήνει το στίγμα του 76 χρόνια μετά

Πάντως τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι και χειρότερα. Η σύνδεση με τις παλαιότερες σκοτεινές αφηγήσεις του Ντίσνεϋ θα ήταν ακόμα χειρότερη αν είχε γυριστεί η ταινία με το αρχικό σενάριο, κατά το οποίο η ταινία θα ξεκινούσε με τον θάνατο της μητέρας του Μιγκέλ. Μια εκδοχή που θα μπορούσε να λέγεται και «Ο ενισχυμένος Μπάμπι».

Όμως όσο καλά και αν νομίζουμε ότι γνωρίζουμε τον Μπάμπι, μια ακόμα προβολή τώρα μπορεί να λειτουργήσει σαν ισχυρή υπενθύμιση της απίστευτης ωμότητάς του. Βλέπει κανείς το όμορφο δάσος, τον δεσμό αγάπης μεταξύ της μητέρας και του μικρού ελαφιού, και ξαφνικά ο κυνηγός, η βία, η απώλεια και η απόλυτη εγκατάλειψη στον ψυχρό κόσμο. Είναι λοιπόν απόλυτα λογικό το ότι οι περισσότεροι ενήλικες «σφίγγονται» με κάθε αναφορά στην ταινία.

Άλλωστε δεν μπορεί να είναι τυχαίο ότι ο μετρ της λογοτεχνίας τρόμου Στίβεν Κίνγκ, παραδέχεται ότι η σχέση του με τον τρόμο ανιχνεύεται ακριβώς σε αυτή την ταινία κινουμένων σχεδίων παραγωγής του 1942.

Το επίπεδο του σοκ που φέρνει ο Μπάμπι στους θεατές είναι πρωτόγνωρο. Αναλυτές εκτιμούν ότι η μοναδική σκηνή στο Χόλιγουντ που έχει επηρεάσει σε τέτοιο βαθμό μέσω της βίας είναι η σκηνή της δολοφονίας στο ντους, στην ταινία Ψυχώ. Και όπως ακριβώς μετά την κυκλοφορία του Ψυχώ η παραγωγή ταινιών τρόμο διαχωρίστηκαν σε «προ-Ψυχώ» και «μετά-Ψυχώ», έτσι και ο θάνατος της μαμάς του Μπάμπι μεταμόρφωσε το σινεμά. Η ταινία εξήγησε στα παιδιά εκείνης αλλά και των μελλοντικών γενιών την έννοια της θνητότητας. Ο θάνατος ήταν πλέον μέρος των παιδικών ταινιών.

Οι εισπράξεις της ταινίας πάντως δεν τα πήγαν καλά. Η ταινία κυκλοφόρησε μόλις λίγες εβδομάδες μετά την είσοδο των ΗΠΑ στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και προκάλεσε ακόμα μεγαλύτερη ανησυχία στα παιδιά των αμερικανών στρατιωτών. Ωστόσο, αν και κανείς θα περίμενε μετά από αυτό ο Walt Disney να κάνει ένα βήμα πίσω από τις ταινίες των «σκληρών αληθειών», το 1957 γύρισε το Old Yeller (ελληνικός τίτλος «Ο φίλος μου και εγώ»), που έμοιαζε να προσπαθεί να ανταγωνιστεί το Μπάμπι σε σκληρότητα.

Η Disney κάνει τη «βρώμικη» δουλειά για τους γονείς

Στην πραγματικότητα η μεξικανική κουλτούρα η ημέρα των Νεκρών προϋπάρχει κατά εκατοντάδες χρόνια της ταινίας Coco. Όμως στη Δύση, δεν υπάρχει κάποιος τόσο θετικός εορτασμός του ρόλου του θανάτου στις ζωές μας. Σαν κοινωνία, είμαστε όλοι όπως ο Walt Disney: αποφεύγουμε τις κηδείες και προσπαθούμε να κρατάμε την ιδέα του θανάτου «μακριά από μας». Το μόνο πράγμα που μισούμε περισσότερο από τον ίδιο τον θάνατο είναι το να πρέπει να μιλήσουμε για αυτόν.

Και εδώ έρχεται ο Μπάμπι, ο Σίμπα, ο Νέμο και τόσοι άλλοι ήρωες. Στην πραγματικότητα, για δεκαετίες, υπάρχει μεταξύ των γονέων και των κινουμένων σχεδίων μια άρρητη συμφωνία. Να εξηγούν εκείνα στα παιδιά τι είναι ο θάνατος. Άλλωστε ποτέ δεν υπάρχει η κατάλληλη αφορμή για να πεις σε ένα παιδί ότι από τη μια στιγμή στην άλλη, ένα αγαπημένο του πρόσωπο μπορεί να εξαφανιστεί για πάντα. Και όχι μόνο αυτό, αλλά ότι αυτή η στιγμή θα έρθει και για το ίδιο κάποια μέρα.

Κάπως έτσι καταλήγουμε στα δακρυσμένα και γουρλωμένα ματάκια μέσα στις κινηματογραφικές αίθουσες. Όμως η δουλειά για την οποία «προσλάβαμε» την Disney έχει ήδη γίνει. Και όχι μόνο αυτό, αλλά η ιδέα της θνητότητας έχει «μπει» στο μυαλό των παιδιών ενώ ταυτόχρονα, η ταινία είχε happy end.

Πηγή: The Guardian
Επιμέλεια: Αντώνης Ρηγόπουλος