Οι φωνές της Ελλάδας: Διονύσης Σαββόπουλος (εικόνες – video)

Οι φωνές της Ελλάδας σε μια Ελλάδα χωρίς φωνήΤο altsantiri.gr συνεχίζει το μεγάλο αφιέρωμα στις διαχρονικές φωνές της ΕλλάδαςΟ Διονύσης Σαββόπουλος δημιούργησε «σχολή» στο τραγούδι με τον ευρηματικό και ανατρεπτικό του στίχοΈγραψε τραγούδια με πολιτικό, ρομαντικό αλλά και σκωπτικό περιεχόμενοΤα τραγούδια του Σαββόπουλου προξενούσαν την οργή του Υπουργείου ΠροεδρίαςΗ σχέση του με τον Μάνο ΧατζηδάκιΕπίτιμος διδάκτορας του ΑΠΘ

Τραγουδοποιός που χαρακτήρισε τη γενιά του και έδωσε υπόσταση στην «κατηγορία» του. Δημιούργησε «σχολή» στο τραγούδι με τον ευρηματικό και ανατρεπτικό του στίχο καθώς και τους μουσικούς συγκερασμούς του. Έγραψε τραγούδια με πολιτικό, ρομαντικό αλλά και σκωπτικό περιεχόμενο.

Μέσα από εμπνευσμένες παραγωγές του ενσωμάτωσε με χαρισματικό τρόπο λαϊκούς καλλιτέχνες σε εργασίες που θεωρητικά ήταν έξω απ’ τα νερά τους καις στις οποίες τελικά μεγαλούργησαν όπως οι Σωτηρία Μπέλλου, Μιχάλης Μενιδιάτης, Μάκης Χριστοδουλόπουλος κ.ά. Ακόμα και σήμερα ο Διονύσης Σαββόπουλος εξακολουθεί να λειτουργεί ως πρότυπο για τους νεότερους που επιχειρούν να ακολουθήσουν αλλά και να στηριχτούν στα ανεξίτηλα χνάρια του.

Αυτοδίδακτος και ολιγογράφος εξέδωσε μέχρι στιγμής 14 κύκλους τραγουδιών σε δίσκους βινυλίου και ακτίνας. Εξέδωσε επίσης ζωντανές ηχογραφήσεις 5 ηχογραφήσεων και εμφανίσεών του. Όλοι οι δίσκοι του κυκλοφορούν και στο εξωτερικό, παντού όπου υπάρχει ελληνισμός.

Ταξίδεψε πολύ και έγραψε μουσική για τα θέατρα της Αθήνας, για την Επίδαυρο αλλά και για τον κινηματογράφο όπου κέρδισε βραβείο μουσικής για το Happy Day το 1976 αλλά αρνήθηκε να το παραλάβει. Παρουσίασε στη δισκογραφία, ως μουσικός παραγωγός, νεότερους και πρωτοεμφανιζόμενους συναδέλφους του. Εξέδωσε 5 βιβλία με στίχους, παρτιτούρες και κείμενά του. Τον Δεκέμβριου του 2003 κυκλοφόρησε την επιτομή του συνόλου των στίχων του, καθώς και 2 βιβλία αφιερωμένα στη ζωή και το έργο του από τον Κώστα Μπλιάτκα και τον Δημήτρη Καράμπελα. Είχε κατά καιρούς δικές του σειρές εκπομπών, τόσο στην τηλεόραση όσο και στο ραδιόφωνο. Μία από αυτές ήταν και το «Ζήτω το ελληνικό τραγούδι».

Η μετάβαση στην Αθήνα με… οτοστόπ

Γεvvήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 2 Δεκεμβρίου 1944. Το 1963 κατέβηκε στην Αθήνα με οτοστόπ και εγκατέλειψε τη Νομική Σχολή Θεσσαλονίκης προκειμένου να ασχοληθεί με το τραγούδι.

Άρχισε την καριέρα του το 1964, με εμφανίσεις σε νυχτερινά κέντρα. Κατά τη διάρκεια της χούντας φυλακίστηκε δύο φορές, τον Αύγουστο και το Σεπτέμβριο του 1967.

«Όταν ήμουν νέος, με έβαλαν φυλακή για πολιτικούς λόγους. Έχω μείνει σε ένα κελί για πάρα πολύ καιρό. Μπορεί βέβαια να ήμουν στενεμένος, αλλά ένα φως μέσα μου έγραφε τραγούδια. Το τραγούδι «Δημοσθένους λέξις» γράφτηκε εκεί. Μάλιστα ο πρώτος τίτλος του τραγουδιού ήταν «Εμβατήριο για μετέωρο φυλακισμένο». Ανακάτεψα εκ των υστέρων τον Δημοσθένη για να ξεγελάσω τη λογοκρισία. Τους δούλεψα κανονικά! Δεν με επηρέασε η στενότης ή ο περιορισμός. Πετούσα μέσα μου», λέει στο περιοδικό Εγώ ενώ καταλήγει αποκαλύπτοντας αν έχει υπάρξει ποτέ παρελθοντολάγνος. «Πάντα έφερνα εκείνο που συνέβη τότε και το ζούσα στο τώρα. Δεν πήγαινα στο παρελθόν. Έφερνα το παρελθόν στον παρόντα χρόνο», έχει πει ο ίδιος.

Το 1976 μετά από παραγγελία του Θεάτρου Τέχνης, ο Σαββόπουλος ξεκίνησε να γράφει την μουσική για τους Αχαρνής του Αριστοφάνη, μεταφράζοντας ο ίδιος ελεύθερα τα σημεία που θα μελοποιούσε. Διαφώνησαν όμως γύρω από την μετάφραση – απόδοση και ο Σαββόπουλος παρουσίασε σε δική του παράσταση τους Αχαρνής με τίτλο «Ο Αριστοφάνης που γύρισε από τα θυμαράκια» σε υπόγειο της Πλάκας. Μαζί με τον Σαββόπουλο τραγουδούσαν οι Σάκης Μπουλάς, Νίκος Παπάζογλου, Μανώλης Ρασούλης, Μελίνα Τανάγρη, Νίκος Ζιώγαλας, Βαγγέλης Ξύδης, Κώστας Γεωργίου και Ηλίας Λιούγκος. Ο τελευταίος γνωρίζει στον Ρασούλη τον γείτονά του Νίκο Ξυδάκη. Τα «μπετά» για την «Εκδίκηση της γυφτιάς» έχουν αρχίσει να ρίχνονται…

Στις 19 Σεπτεμβρίου 1983, γιορτάζοντας τα 20 του χρόνια στο ελληνικό τραγούδι βάφτισε το Ολυμπιακό Στάδιο σε συναυλιακό χώρο. Η συναυλία αποτελούσε την κορύφωση της περιοδείας «20 χρόνια δρόμος» που ξεκίνησε τον Ιούνιο και αποτυπώθηκε λίγο αργότερα και δισκογραφικά. 80.000 κόσμος γεύτηκε τραγούδια κι ερμηνείες, απρόσμενες εκπλήξεις, εξαιρετικές συμμετοχές, ακροβάτες, ζογκλέρ και στο τέλος παρακολούθησε και καταχειροκρότησε το Σαββόπουλο σε ένα μεγαλειώδες φινάλε να χάνεται μέσα σε αερόστατο στους ουρανούς.

Το 1983 κυκλοφόρησαν τα «Τραπεζάκια έξω». Θα έλεγε κανείς ότι ηχοχρωματικά είναι ίσως ο «λαϊκότερος» δίσκος του Σαββόπουλου. Τα νοήματα όμως παραμένουν μεστά, αλληγορικά και ανατρεπτικά γοητευτικά. Παλλαϊκή υπήρξε και η υποδοχή του κόσμου με αποτέλεσμα το άλμπουμ αυτό να αγαπηθεί στο σύνολό του, με τραγούδια που έμειναν διαχρονικά. Προμετωπίδα του το περίφημο «Ας κρατήσουν οι χοροί». Ακόμη κι ο ίδιος ο Σαββόπουλος συνομιλώντας με τον υπογράφοντα δηλώνει την έκπληξή του: «Ένα τραγούδι μακρύ, χωρίς ρεφραίν, με πολλά δύσκολα λόγια»…

Το 1997 ο Διονύσης Σαββόπουλος φιλοξένησε με το δικό του ξεχωριστό τρόπο τους φίλους και συνοδοιπόρους απ’ την παγκόσμια μουσική σκηνή. Έχοντας μαζί του το Βασίλη Παπακωνσταντίνου, τον Ορφέα Περίδη, τον Αργύρη Μπακιρτζή και τον Αλκίνοο Ιωαννίδη, υποδέχθηκε μεταξύ άλλων στο «Ξενοδοχείο» του, το Lucio Dalla, το Nick Cave, τον Ian Anderson, το Van Morrison, το Steve Winwood και φυσικά το Lou Reed. Ήταν πραγματικά μια Υπέροχη Μέρα.

Όταν τα τραγούδια του Σαββόπουλου προξενούσαν την οργή του Υπουργείου Προεδρίας

Το 1979 ο ραδιοφωνικός παραγωγός του Τρίτου Προγράμματος, Γιώργος Μητρόπουλος, μαθητεύει ταυτόχρονα στη δισκογραφία, εργαζόμενος στη Lyra του Αλέκου Πατσιφά. Μια μέρα μπαίνει στο γραφείο του Πατσιφά η Κατερίνα Γεωργή, παραγωγός της ”Ρεζέρβας” του Διονύση Σαββόπουλου, φέρνοντας του ν’ακούσει τα master tapes, φρέσκα – φρέσκα από το στούντιο. Τότε κάθε καινούργιος δίσκος του Σαββόπουλου αποτελούσε καλλιτεχνικό γεγονός ύψιστης σημασίας, οπότε πετάγεται ο Μητρόπουλος και λέει του Πατσιφά: «Δεν μου κάνετε μια κόπια να παρουσιάσω ολόκληρο το δίσκο από την εκπομπή μου, ”Το ελληνικό τραγούδι στο Τρίτο”, αύριο 10 με 11 το πρωί;». «Καλή ιδέα», λέει ο Πατσιφάς και ύστερα από λίγο, πράγματι, ο νεαρός παραγωγός φεύγει από τη Lyra με ένα αντίγραφο των master tapes της ‘‘Ρεζέρβας”.

Γίνεται η εκπομπή την επόμενη, δεν παίζονται όλα τα τραγούδια λόγω διάρκειας (διπλό βινύλιο γαρ), ακούγονται όμως το ”Γεννήθηκα στη Σαλονίκη”, ο ”Πολιτευτής”, οι ”Εκλογές μαντινάδα” και βέβαια το έπος ”Μακρύ ζεϊμπέκικο για τον Νίκο”. Ύστερα ο Μητρόπουλος παίρνει το ηχητικό υλικό και αποχωρεί από το Ραδιομέγαρο, όπως συνέβαινε κάθε φορά που τελείωνε τη δουλειά του. Το ίδιο βράδυ του τηλεφωνεί ο Βασίλης Ριζιώτης, συνεργάτης του Χατζιδάκι στο Τρίτο: «Πάρε τη μηχανή σου και έλα από τον ”Μαγεμένο Αυλό”. Σε θέλει ο Μάνος…». Πράγματι, πηγαίνει και ο Χατζιδάκις τον ρωτάει:

«-Τι έπαιξες σήμερα στην εκπομπή σου;
– Τον καινούργιο δίσκο του Σαββόπουλου.
– Πως λέγεται; – ”Ρεζέρβα”.
– Έχει κι ένα τραγούδι για τον Κοεμτζή μέσα, δεν είναι έτσι;»
– Αμέσως μετά τη μετάδοση του τραγουδιού ”Μακρύ ζεϊμπέκικο για τον Νίκο”, τηλεφώνησε ο Τσαλδάρης του Υπουργείου Προεδρίας σε έξαλλη κατάσταση, απειλώντας θεούς και δαίμονες.

Η πρώτη σκέψη του ”ψαρωμένου” παραγωγού Μητρόπουλου, ήταν πως θα του κοβόταν η εκπομπή. Αλλά ο Χατζιδάκις μόνο αυτό δεν είχε στο μυαλό του! «Αύριο το πρωί θα ξαναπαίξεις το ”Μακρύ ζεϊμπέκικο για τον Νίκο”, αλλά θα πεις από πριν ότι, επειδή ο διευθυντής του σταθμού, κ. Μάνος Χατζιδάκις, δεν άκουσε τη χθεσινή εκπομπή, ζήτησε να μεταδοθεί ξανά το συγκεκριμένο κομμάτι προκειμένου να έχει ιδίαν γνώσιν του αδικήματος…», του λέει ο Χατζιδάκις.

Έγιναν όλα σύμφωνα με την επιθυμία του Μάνου Χατζιδάκι κι εκεί τελείωσε η ιστορία, κοινώς δεν ξαναχτύπησε τηλέφωνο στο Τρίτο από κανένα Υπουργείο. Πάντως, κατά την αυστηρά υποκειμενική εκτίμηση του Γιώργου Μητρόπουλου, αν και στη συνείδηση των πολλών έχει περάσει το ”Μακρύ ζεϊμπέκικο για τον Νίκο’‘ ως η πέτρα του σκανδάλου αναφορικά με τη διαβόητη εκείνη εκπομπή του, στην πραγματικότητα ίσως το τραγούδι που ενόχλησε περισσότερο τη δεξιά κυβέρνηση ήταν οι ”Εκλογές μαντινάδα” με τις αναφορές στον Καραμανλή, τον Φλωράκη και τον Ανδρέα και με το στίχο ”Η Ελλάδα αρχίζει να γελά και γίνεται γελάδα”.

Περίπου δύο μήνες μετά το συγκεκριμένο περιστατικό κυκλοφόρησε στα δισκοπωλεία η ”Ρεζέρβα”, το όγδοο – κατά σειρά – μεγάλο άλμπουμ του Διονύση Σαββόπουλου με μία πλούσια ενορχήστρωση και την τραγουδιστική συμμετοχή της Αφροδίτης Μάνου, της Ελένης Βιτάλη, της Άλκηστης Πρωτοψάλτη, του Νίκου Παπάζογλου, του Δημήτρη Κοντογιάννη και της Μήτσας Ρούτη. Αλησμόνητη η φωτογραφία του οπισθόφυλλου από τον Κώστα Γουδή με τον 35χρονο Νιόνιο σα να κατηφορίζει με το μαύρο ημίπαλτο και τα σπορτέξ παπούτσια του.

Αξίζει, τέλος, να αναφερθεί πως το τραγούδι ”Για την Κύπρο” κυκλοφόρησε πρώτη φορά το 1974 σε δίσκο 45 στροφών ως flip side του ”Σαν τον Καραγκιόζη”. Το δεύτερο εντάχθηκε στο άλμπουμ ”Δέκα χρόνια κομμάτια” του 1975 από ζωντανή ηχογράφηση, το πρώτο όμως έπρεπε να περιμένει μία πενταετία μέχρι να μπει στη ”Ρεζέρβα” του ΄79.

2017 και ο Σαββόπουλος κόβεται από τα Θρησκευτικά

Μετά τη συμφωνία συνεργασίας του υπουργείου Παιδείας και της Εκκλησίας για το νέο πρόγραμμα σπουδών, το μάθημα των Θρησκευτικών μπαίνει πλέον σε νέα εποχή και σε περίοδο εκσυγχρονισμού σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες ήδη από το νέο σχολικό έτος 2017-18.

Μολονότι η έκτακτη συνεδρίαση της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδας αποδέχθηκε την εισαγωγή συνοδευτικού μουσικού και οπτικού υλικού σε συγκεκριμένες διδακτικές ενότητες και εργασίες, υπήρξαν τραγούδια, γελοιογραφίες, αλλά και αναφορές στη γιόγκα που αποκλείστηκαν, καθώς οι Μητροπολίτες έστειλαν στο πυρ το εξώτερον.

Έτσι η «Συννεφούλα» του Διονύση Σαββόπουλου, ο «Μπαγάσας» του Νικόλα Άσιμου και το δημοφιλές τραγούδι «Umbrella» της Rihanna, είναι εκείνα που, σύμφωνα με την εισήγηση του Μητροπολίτη Εφραίμ, καταργήθηκαν από το πρόγραμμα σπουδών των Θρησκευτικών.

Τα λόγια του Μάνου Χατζιδάκι και η… «αγένεια» του Σαββόπουλου

Ο Μάνος Χατζιδάκις λέει στον Λευτέρη Παπαδόπουλο: «Θεωρώ τον Σαββόπουλο τον σημαντικότερο εκπρόσωπο της γενιάς σου που διαδέχτηκε τη δική μας! Ο Σαββόπουλος, στα τόσα χρόνια που υπάρχει, έχει ήδη δημιουργήσει την προσωπική του ιστορία. Ο Σαββόπουλος δεν κατέβηκε στην Αθήνα φτιάχνοντας απλώς ένα ωραίο τραγουδάκι. Ο Σαββόπουλος κατέβηκε κουβαλώντας μια προσωπική μυθολογία, η οποία είναι συνδυασμός καταγωγής (Μακεδονία), ενός κλίματος της εποχής που έζησε και έγινε νέος κι ενός κλίματος ποιητικού από μια ομάδα ποιητών της Θεσσαλονίκης που βγήκε. Μπορεί, βέβαια, με όλ’ αυτά να γινόταν απλώς ένας επαρχιακός καλλιτέχνης. Έγινε όμως πανελλαδικός. Αυτό είναι το μεγάλο ταλέντο του. Συγχρόνως, διαμόρφωσε μια ζωή σύμφωνα με τη μουσική του. Αυτά όλα είναι πολύ σημαντικά πράγματα».

Ο ίδιος ο Σαββόπουλος όμως παραδέχεται ότι υπήρξε αγενής στην πρώτη του συνάντηση με τον Χατζηδάκι: «Ημουν αγενής. Εν ονόματι της ανεξαρτησίας του πνεύματος και της νεότητος, το ’παιξα αφ’ υψηλού και “εναλλακτικός”, ενώ τον θαύμαζα και είχα μεθύσει από τη χαρά που το όνειρό μου να τον συναντήσω γινόταν πραγματικότης. Αντί να του δείξω αυτό, εκστόμιζα διάφορες “απόψεις” ότι π.χ. η καινούργια ενορχήστρωσή του των “Ορνίθων” ήταν χολιγουντιανή ή ότι η “Μυθολογία” ήταν σαν τσιμπιδάκι στα μαλλιά. Εν τω μεταξύ, πρόσεξα ότι είχε λυθεί το κορδόνι του παπουτσιού του και ενώ ποθούσα να σκύψω και να του το δέσω, συνέχισα αγέρωχος με διάφορες “απόψεις”. Το κακό είναι ότι όσο ζούσε δεν τόλμησα να του εκφράσω τα αληθινά μου αισθήματα για αυτόν. Του μιλούσα πάντα σαν ισότιμος ντε και καλά, ενώ ένιωθα κατώτερός του. Ωσπου πέθανε και έχασα την ευκαιρία για πάντα. Ομως με άκουγε πάντα με χαμόγελο και συγκατάβαση. Ισως είχε καταλάβει την “πόζα” μου, τον βαθύ σεβασμό μου για αυτόν. Αυτό ελπίζω».

«Ηθελα να αλλάξω τον κόσμο»

«Ηθελα να γράψω μια μικρή όπερα: Τον “Διονύσιο Μελωδό”.Εχω εισαγωγές και σημειώσεις αλλά ουδέποτε το ολοκλήρωσα.Φαίνεται ότι δεν το πολυπίστευα. Βασικά έκανα αυτό που ήθελα.Ημουν νέος,ήθελα να αλλάξω τον κόσμο.Ο κόσμος μου ήταν η μουσική.Και τον άλλαξα μαζί με τους άλλους ομοτέχνους μου εκείνης της δεκαετίας.Μετά από μας το τραγούδι δεν ήταν αυτό που ήταν πριν από τα χρόνια του ΄60.Και για πάρα πολλά χρόνια επικράτησε αυτή η αλλαγή που φέραμε. Τελευταία φαίνεται πάλι ότι ελαφροποιείται και γίνεται επιφανειακό όπως παλιά.Τι να σας πω;Φαίνεται ότι κάθε γιορτή τελειώνει κάποτε.Είδαμε να νερά να φουσκώνουν εκείνη τη δεκαετία.Και μετά τραβήχτηκαν.Το σημάδι όμως που φάγανε τον βράχο εκεί ψηλά, μένει… Κτήμα εσαεί. Κι όπως έλεγε ο Ελύτης “Εσάς να δούμε τώρα”», απάντησε κάποτε ο Διονύσης Σαββόπουλος σε ερώτηση για το αν έχει κάνει όλα όσα ήθελε.

Επίτιμος διδάκτορας του ΑΠΘ

Στις 24 Νοεμβρη 2017, μέσα στη κατάμεστη από κόσμο αίθουσα τελετών του ΑΠΘ, ο γνωστός συνθέτης, στιχουργός και ερμηνευτής αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας του τμήματος Φιλολογίας ως αναγνώριση της μακράς και διακεκριμένης προσφοράς του στην ελληνική μουσική και στιχουργική.

Ο πρύτανης του ΑΠΘ, Καθηγητή Περικλής Μήτκας απένειμε την τιμητική πλακέτα στον κ. Σαββόπουλο και σημείωσε: «Με νεανική χαρά υποδεχόμαστε ένα αιώνιο φοιτητή μας που διαγράφει λαμπρή πορεία στις καρδιές μας. Ο καθένας από εμάς έχει το αγαπημένο του τραγούδι. Για πολλούς είναι η λέξη συννεφούλα που έβαλε στο λεξιλόγιο μας ο Διονύσης. Το αριστοτέλειο πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης σε ξαναδέχεται στη μεγάλη και ζεστή αγκαλιά του».

Ο πρόεδρος του Τμήματος Φιλολογίας του ΑΠΘ, Καθηγητή Αιμίλιος Δ. Μαυρουδήςέντυσε τον τιμώμενο με την τήβεννο και του απέδωσε τις μεμβράνες του διασήμου.

Ο γάμος με την Ασπασία

Είναι παντρεμένος με τηv Ασπασία Αραπίδoυ και έχει δύο γιους, τov Κoρvήλιo και τoν Ρωμαvό.

Προσωπική δισκογραφία:

Ο Διονύσης Σαββόπουλος με την κιθάρα του (1965)
Ο Διονύσης Σαββόπουλος (1965)
Φορτηγό (Lyra, 1966)
Το περιβόλι του τρελού (1969)
Μπάλλος (1971)
[45άρι βινύλιο] (1971)
Υπάρχει και στη συλλογή ‘Ο Σαββόπουλος στη Λύρα’
Βρώμικο ψωμί (1972)
Δέκα χρόνια κομμάτια (1975)
Ο πολιτευτής και ο καθρέφτης του Μπαγιαντέρα (1976)
Happy day (1976)
Soundtrack για την ομώνυμη ταινία του Παντελή Βούλγαρη.
Αχαρνής, Ο Αριστοφάνης που γύρισε από τα θυμαράκια (1977)
Η ρεζέρβα (1979)
Τραπεζάκια έξω (1983)
20 Χρόνια δρόμος-Ζωντανές ηχογραφήσεις (1983)
Ζήτω το Ελληνικό τραγούδι (1987)
Ο κ. Σαββόπουλος ευχαριστεί τον κ. Χατζιδάκι και θα’ρθη οπωσδήποτε (1988)
Το κούρεμα (1989)
Αναδρομή 63-89 (1990)
Ο Σαββόπουλος πριν το Φορτηγό (1996)
Παράρτημα Α’ (1996)
Το ξενοδοχείο (1997)
Καταγραφές (1997)
Ο Σαββόπουλος στην Λύρα (1998)
Τραγούδια έγραψα για φίλους – Tribute στον Διονύση Σαββόπουλο (1998)
Ο χρονοποιός (1999)
Κάποτε στο Ολυμπιακό (1999)
ΣΑΒΒΟΡΑΜΑ (2001)
Ο Σαββόπουλος στη Λύρα (ο πολιτευτής) (2003)
Τα 45άρια (2005)
Ο πυρήνας (2007)