Ο «Ζορμπάς» ήταν ο «Ξενοφώντας»: Ας μάθουμε πώς και γιατί ονοματίζουμε τα ακραία καιρικά φαινόμενα

Οι κυκλώνες, τυφώνες και όλα τα συναφή φαινόμενα που μας κάνουν να υποκλινόμαστε στη Φύση, ήμασταν συνηθισμένοι να τα ακούμε και να τα βλέπουμε εκστασιασμένοι από την τηλεόραση. Ήταν κάτι που αφορούσε άλλες ηπείρους, τουλάχιστον ένα ωκεανό μακριά μας.

Τελικά, έπρεπε να φτάσει το 2017 με την Αριάδνη και φέτος με τον «Ξενοφώντα/Ζορμπά» για να λέμε μεταξύ μας αν θα τη γλυτώσουμε από τον μεσογειακό κυκλώνα, που «Κατρίνα» μπορεί να μην ήταν αλλά τον καταλάβαμε και κάποιοι δυστυχώς πολύ έντονα.

Το θέμα των ονομάτων δηλαδή με ποια λογική και γιατί ονοματίζουμε αυτά τα ακραία φυσικά φαινόμενα έχει απασχολήσει αρκετά τον κόσμο τα τελευταία χρόνια, προφανώς λόγω της έντασης και της συχνότητας των φαινομένων.

Πόσα όμως τελικά γνωρίζουμε για τους κυκλώνες;

Κυκλώνας λοιπόν ή τυφώνας (στην Αμερική το ονομάζουν hurricane) , ή τροπική καταιγίδα ονομάζεται ένα σύστημα θύελλας με κλειστή περιστροφική (κυκλωνική) κυκλοφορία γύρω από ένα ήρεμο κέντρο χαμηλής βαρομετρικής πίεσης, γνωστό ως «μάτι του κυκλώνα». Αυτοί δημιουργούνται αυστηρά πάνω από θερμούς ωκεανούς ή μεγάλες θάλασσες και παράγουν σφοδρές καταιγίδες με ανέμους και καταστροφικές βροχές.

Γιατί τους ονομάζουμε;

Οι κυκλώνες συμβαίνουν κάθε χρόνο και μπορεί την ίδια χρονική περίοδο να είναι ενεργοί περισσότεροι από έναν. Ο λόγος που τους ονοματίζουμε είναι γιατί διευκολύνεται η επικοινωνία και αντιμετώπιση του φαινομένου μεταξύ μετεωρολόγων, ερευνητών, υπαλλήλων πολιτικής προστασίας, ναυτικών αλλά και πολιτών.

Γι ‘αυτόν τον λόγο, ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός χρησιμοποιεί έναν κατάλογο με ονόματα που έχουν ταξινομηθεί αλφαβητικά και τα οποία μπορούν να επαναληφθούν μετά από ένα διάστημα έξι ετών.

Στη δική μας περίπτωση ισχύει η ίδια λογική σύμφωνα με τη Δρ. Βάσω Κοτρώνη, Διευθύντρια Ερευνών, Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, που είπε χαρακτηριστικά στο altsantiri.gr ότι μετά τις επιπτώσεις που είχε η Αριάδνη πέρσι, κρίθηκε σκόπιμο και στη χώρα μας να ονοματίζονται τα ακραία καιρικά φαινόμενα που έχουν οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις.

Ακολουθώντας την πρακτική Ευρωπαϊκών Μετεωρολογικών Υπηρεσιών (όπως της Αγγλίας και της Ιρλανδίας) η ονοματοδοσία διευκολύνει την επικοινωνία και την ροή της πληροφορίας ώστε να μπορούν όλες οι ομάδες ενδιαφέροντος να αντιδράσουν στο σωστό χρόνο προς αποφυγήν δυσάρεστων που αφορούν σε ανθρώπινες ζωές και περιουσίες.

Πώς επιλέγονται τα ονόματα;

Οι τυφώνες παίρνουν το όνομά τους από την τροπική καταιγίδα που προηγήθηκε ως φαινόμενο, πριν δηλαδή εξελιχθεί σε τυφώνα. Έτσι βλέπουμε την Τροπική «Καταιγίδα Ίρμα» να εξελίσσεται σε «Τυφώνα Ίρμα».

Το φαινόμενο να ονοματίζεται ένα ακραίο καιρικό φαινόμενο όμως δεν είναι κάτι νέο αλλά μια τακτική που τη συναντάμε εκατοντάδες χρόνια πριν. Οι άνθρωποι των εξωτικών- πλην πολύπαθων- νησιών της Καραϊβικής ονόμαζαν τις καταιγίδες από τον Άγιο της ημέρας που λάμβανε χώρα ο τυφώνας, όπως παραδείγματος χάριν «Τυφώνας Άγιος Δομίνικος». Αν τις επόμενες χρονιές τύχαινε πάλι ένας τυφώνας την ίδια μέρα, τότε θα πήγαινε αριθμητικά ως «Τυφώνας Άγιος Δομήνικος ο 2ος» κλπ.

Όταν τα χρόνια πέρασαν και συγκεκριμένα τον πρώτο καιρό της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι καταιγίδες ονοματίζονταν βάσει του γεωγραφικού πλάτους & μήκους που προήλθε η καταιγίδα. Αυτό βέβαια γέννησε πολλά προβλήματα στην επικοινωνία γεγονός που οδήγησε και σε λάθη.

Κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, οι μετεωρολόγοι του στρατού -που εργάζονταν στον Ειρηνικό- άρχισαν να χρησιμοποιούν γυναικεία ονόματα για τις τροπικές καταιγίδες. Αυτή η μέθοδος έκανε την επικοινωνία τόσο εύκολη που το 1953 υιοθετήθηκε από το Εθνικό Κέντρο Τυφώνων για χρήση σε καταιγίδες που προέρχονται από τον Ατλαντικό Ωκεανό. Μόλις ξεκίνησε αυτή η πρακτική, τα ονόματα των τυφώνων έγιναν γρήγορα μέρος της κοινής γλώσσας ενώ η ευαισθητοποίηση του κοινού για τους τυφώνες αυξήθηκε δραματικά.

Πέρασαν αρκετά χρόνια για να φτάσουμε στο 1978-’79, όπου οι μετεωρολόγοι που παρακολουθούσαν καταιγίδες στον Βορειο-ανατολικό Ειρηνικό αλλά και στον Ατλαντικό άρχισαν να χρησιμοποιούν και ονόματα ανδρών (για τις μισές από τις καταιγίδες).

Συνεχίζοντας με την ονοματοδοσία, η λογική επίσης αναφέρει ότι κάθε χρόνο η πρώτη τροπική καταιγίδα θα λάβει το όνομα που αρχίζει με το γράμμα “Α”, η δεύτερη με το γράμμα “Β” και ούτω καθεξής. Εξαιρούνται μόνο τα γράμματα Q, U, X, Υ και Ζ που δεν χρησιμοποιούνται. Τέλος, στα ζυγά έτη οι καταιγίδες που είναι μονές παίρνουν ανδρικά ονόματα (η 1η, 3η κλπ), ενώ αυτές που είναι ζυγός αριθμός (πχ η 8η καταιγίδα του χρόνου) παίρνουν γυναικεία ονόματα.

Όπως είπαμε και παραπάνω τα ονόματα μπορούν να ξαναχρησιμοποιηθούν μετά από 6 χρόνια εκτός και αν αποσυρθούν για πάντα, όπως είναι η περίπτωση ιδιαίτερα σοβαρών καταιγίδων που στοίχισαν σε ανθρώπινες ζωές, τα οποία και απομακρύνονται από την χρήση.

Ένα τέτοιο παράδειγμα που θυμόμαστε όλοι είναι αυτό του Κατρίνα. Ο λόγος ασφαλώς είναι καθαρά ανθρώπινος διότι οι καταστροφές ήταν τόσο μεγάλες και το κόστος σε ανθρώπινες ζωές και υποδομές τεράστιο, που οι αναμνήσεις που θα ξυπνούσε μια τέτοια χρήση θα ήταν εξίσου τραγικές.

Στη δική μας περίπτωση, όπως μας ενημέρωσε η Δρ. Βάσω Κοτρώνη, η επιλογή γίνεται βάσει ελληνικών και ρωμαϊκών ονομάτων, με αλφαβητική συνέχεια. Βέβαια, επειδή στον δικό μας χώρο δεν παρατηρούνται τόσο συχνά ακραία καιρικά φαινόμενα, δεν ισχύει η λογική της αλφάβητου κάθε επόμενο/νέο χρόνο.

Όσο για τον «Ζορμπά» απλώς δεν υφίσταται αλλά είναι ο «Ξενοφώντας» που έγινε Ζορμπάς κάπου στην Ευρώπη που ήθελε ένα πιο εύκολο όνομα για τον μεσογειακό κυκλώνα που έπληξε με θυελλώδεις ανέμους και ισχυρές καταιγίδες νοτιοδυτικά τη χώρα μας.

Μένοντας στα δικά μας, παρακάτω ακολουθεί η λίστα με τα ονόματα από τα ακραία καιρικά φαινόμενα που προηγήθηκαν του «Ξενοφώντα» για να τα θυμηθούμε…

«Αριάδνη» (05-11/01/2017)
«Βίκτωρ» (16-19/01/2017)
«Γαλάτεια» (07-12/03/2017)
«Δαίδαλος» (23-26/10/2017)
«Ευρυδίκη» (13-17/11/2017)
«Ζήνων» (18-19/11/2017)
«Ηλέκτρα» (28-29/12/2017)
«Θησέας» (12-13/01/2018)
«Ιοκάστη» (10-11/02/2018)
«Κρέοντας» (15-16/02/2018)
«Λητώ» (25-27/02/2018)
«Μίνωας» (15-19/06/2018)
«Νεφέλη» (24 – 29/06/2018)