Η φυσιολογική λειτουργία του άξονα υποθαλάμου – υπόφυσης – γονάδων

Γράφει ο Δουμουχτσής Κωνσταντίνος, Ενδοκρινολόγος συνεργάτης του doctoranytime.gr

Ο υποθάλαμος εκκρίνει κατά ώσεις την εκλυτική των γοναδοτροφινών υποθαλαμική ορμόνη (GnRH), η οποία ενεργοποιεί τη βιοσύνθεση και επεισοδιακή απελευθέρωση των γοναδοτροφινών, δηλαδή των ωχρινοτρόπου (LH) και θυλακιοτρόπου (FSH) ορμονών. Στο γυναικείο φύλο, η FSH ενεργεί στις ωοθήκες όπου προάγει τον πολλαπλασιασμό των κοκκιωδών κυττάρων του ωοθυλακίου και τη μετατροπή των ανδρογόνων σε οιστρογόνα. Η LH διεγείρει

την ωοθυλακιορρηξία και επάγει τη στεροειδογένεση του ωχρού σωματίου. Στον άνδρα, η FSH δρα στα κύτταρα Sertoli, όπου σε συνδυασμό με τις υψηλές συγκεντρώσεις τεστοστερόνης ενδοορχικά προάγει τη σπερματογένεση. Η LH διεγείρει τη στεροειδογένεση στα κύτταρα Leydig των όρχεων, η οποία καταλήγει στην παραγωγή τεστοστερόνης και άλλων στεροειδών.

Η τεστοστερόνη, οιστραδιόλη και προγεστερόνη επιδρούν στον υποθάλαμο και τα γοναδοτρόφα κύτταρα της υπόφυσης μέσω του μηχανισμού παλίνδρομης αλληλορρύθμισης και συντονίζουν την υποθαλαμική και υποφυσιακή λειτουργία. Στον άνδρα η έκκριση της FSH αναστέλλεται μέσω αρνητικής ανάδρασης από την ινχιμπίνη Β, μια ουσία που εκκρίνεται από τα κύτταρα Sertoli. Παρομοίως, η τεστοστερόνη είναι ο κύριος ρυθμιστής της έκκρισης LH, ασκώντας αρνητική παλίνδρομη δράση. Στη γυναίκα, ο γεννητικός ή ωοθηκικός κύκλος αποτελείται από 2 φάσεις την παραγωγική και εκκριτική φάση, οι οποίες χωρίζονται από την ωοθυλακιορρηξία. Η FSH προάγει την ωρίμανση ενός ή περισσότερων πρωτογενών ωοθυλακίων, ενώ τα οιστρογόνα προκαλούν υπερπλασία της μήτρας κατά την παραγωγική φάση του κύκλου. Ακολουθεί η ωοθυλακιορρηξία η οποία χαρακτηρίζεται από την εκκριτική αιχμή της LH και η εκκριτική φάση του κύκλου κατά την οποία σχηματίζεται το ωχρό σωμάτιο. Αυτό έχει έντονη ορμονική δραστηριότητα καθώς παράγει οιστρογόνα αλλά κυρίως προγεστερόνη σε υψηλές συγκεντρώσεις. Η υποφυσιακή έκκριση των FSH και LH στη γυναίκα κυρίως ελέγχεται από αρνητική παλίνδρομη αλληλορρύθμιση από τα στεροειδή που παράγονται από τις ωοθήκες και κυρίως την οιστραδιόλη. Τα κυκλοφορούμενα δηλαδή οιστρογόνα και η προγεστερόνη δρουν ανασταλτικά στα επίπεδα του υποθαλάμου και της υπόφυσης αναστέλλοντας την έκκριση των FSH και LH. Στο μέσο του γεννητικού κύκλου της γυναίκας (περί τη 14η ημέρα του κύκλου) το ωοθυλάκιο αποκτά το μέγιστο μέγεθος και εκκρίνει τη μεγαλύτερη ποσότητα οιστρογόνων. Τα πολύ αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων στην κυκλοφορία και η μεγάλη διάρκεια διατήρησης τους σε υψηλές συγκεντρώσεις ενεργοποιούν μια θετική παλίνδρομη αλληλορρύθμιση κατά την οποία αυξάνονται απότομα τα επίπεδα της LH (αιχμή της LH), οδηγώντας στην ωοθυλακιορρηξία. Η θετική παλίνδρομη αλληλορρύθμιση της LH ασκείται κυρίως στο επίπεδο της υπόφυσης.

Σε περιπτώσεις διαταραχής του ορμονικού ελέγχου της αναπαραγωγικής λειτουργίας η μέτρηση των επιπέδων των ορμονών του φύλου και των γοναδοτροφινών επιτρέπει τον προσδιορισμό του επιπέδου διαταραχής. Όταν υπάρχει γοναδική δυσλειτουργία (ανεπάρκεια ωοθηκών ή όρχεων), η απώλεια της αρνητικής ανάδρασης από την τεστοστερόνη ή την οιστραδιόλη προκαλεί υψηλές συγκεντρώσεις γοναδοτροφινών (FSH και LH). Αντίθετα, διαταραχές της λειτουργίας του υποθαλάμου ή της υπόφυσης έχουν σαν αποτέλεσμα χαμηλές συγκεντρώσεις τόσο των γοναδοτροφινών όσο και των ορμονών του φύλου.

The post Η φυσιολογική λειτουργία του άξονα υποθαλάμου – υπόφυσης – γονάδων appeared first on Doctoranytime blog | Ενημερώση για όλα τα θέματα υγείας.