Τεχνητή Νοημοσύνη - Το τέλος της μουσικής;

Tα Artificial Intelligence Remixes είναι πλέον μια πραγματικότητα. Τα social και οι κάθε είδους πλατφόρμες έχουν γεμίσει με εντελώς αληθοφανείς διασκευές γνωστών τραγουδιών, με φωνητικά από εξίσου γνωστούς αοιδούς, ορισμένοι από τους οποίους δε βρίσκονται καν εν ζωή. Ο κόσμος ενθουσιάζεται, ενώ μία κάποια μικρή μερίδα ρομαντικών παραμένουν προβληματισμένοι, ίσως και τρομαγμένοι. Πέρα από την επικίνδυνη χρήση αυτής της τεχνικής, ανοίγει ο δρόμος για δημιουργία μουσικής που απλά θα έρχεται τυποποιημένη, κατά παραγγελία, όπως ακριβώς τη θέλουμε, χωρίς το παραμικρό ”λάθος”. 

Πρόκειται για

μία σειρά διασκευών σε γνωστά τραγούδια η οποία προκαλεί τα πλέον αντιφατικά συναισθήματα, τις πλέον ακραίες και από τις δύο μεριές εντυπώσεις. Και αυτό διότι δεν είναι μόνο η δημοφιλία και η αξία των τραγουδιών καθαυτών, είναι και το γεγονός ότι μέσω της Τεχνητής Νοημοσύνης ακούμε τις πλέον γνωστές αλλά παράταιρες φωνές να διασκευάζουν το αγαπημένο μας άσμα. Ακούμε τον Freddie Mercury να τραγουδάει το υλικό των Bon Jovi, ακούμε πολύ περισσότερο τον Kurt Cobain να ”δανείζει” τη φωνή του σε πολλά γνωστά τραγούδια από τις δεκαετίες του 80 και του 90. Σε μία ακόμα πιο ακραία έκφραση της ανάπτυξης της τεχνητής νοημοσύνης, ακούμε διασκευές γνωστών τραγουδιών με τις φωνές του... Homer και της Marge Simpson. Οι διασκευές αυτές κάνουν θραύση σε πλατφόρμες όπως το Youtube και το TikTok, πολύς κόσμος έχει ενθουσιαστεί και ζητάει πλέον τη δημιουργία ολόκληρων albums στο ίδιο στυλ. Κάποιοι άλλοι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Σε κάθε περίπτωση γίνεται εύκολα κατανοητό πως η δημιουργία μουσικής όπως τη γνωρίζαμε, θα αλλάξει δραματικά στο μέλλον. 

Το ChatGPTξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της προηγούμενης χρονιάς και ως γνωστόν, σχεδόν μονοπωλεί το ενδιαφέρον του ιντερνετικού κόσμου. Μαζί με αυτό έγιναν γνωστές πολλές άλλες εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης, εφαρμογές οι οποίες πλάθουν εικόνες υψηλής ανάλυσης κατά παραγγελία, δημιουργούν ανθρώπινα πρόσωπα τα οποία - ενώ είναι εξαιρετικά αληθοφανή - δεν υπήρξαν ποτέ, ακόμα και εφαρμογές που σχετίζονται με τη βιομετρική επιτήρηση και την αναγνώριση συναισθημάτων, κάτι του οποίου η απαγόρευση αποτελεί έναν από τους πρώτους κανόνες που θεσπίστηκαν παγκοσμίως για τη λειτουργία του AI (Artificial Intelligence).

Η τέχνη της μουσικής δε θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστη, με τη διαδικασία της δημιουργίας βάσει αλγόριθμων του AI να έχει τη δυνατότητα να αλλάξει εντελώς τον τρόπο που σκεφτόμαστε έννοιες όπως η σύνθεση και η παραγωγή. Δεν είναι απλά η ανάπτυξη νέων ήχων και μελωδιών αλλά η δυνατότητα δημιουργίας ολόκληρων τραγουδιών και albums από το μηδέν, χωρίς ουσιαστική ανθρώπινη παρέμβαση. Υπάρχει η άποψη πως κάτι τέτοιο μπορεί να εκδημοκρατίσει τη μουσική βιομηχανία, βοηθώντας τον οποιονδήποτε να δημιουργήσει αξιοπρεπή και φυσικά καλοπαιγμένη μουσική, χωρίς ιδιαίτερη εκπαίδευση ή ακριβό εξοπλισμό. Κάτι που όμως νομοτελειακά εγείρει το ερώτημα για το συνολικό ρόλο του καλλιτέχνη και την αξία της δημιουργικότητας στη βιομηχανία.

Φυσικά ο μουσικός κόσμος δεν έχει μείνει με σταυρωμένα τα χέρια. Έχει ήδη γίνει γνωστή η ανάπτυξη της streaming υπηρεσίας “Deezer” η οποία χρησιμοποιεί τεχνολογία που της επιτρέπει να εντοπίζει και ενδεχομένως να διαγράφει τραγούδια, των οποίων τα φωνητικά αποτελούν ουσιαστικά κλωνοποιημένη ερμηνεία κάποιου γνωστού τραγουδιστή. Στην εποχή των fake news, κάτι τέτοιο κρίνεται από χρήσιμο έως απαραίτητο, ωστόσο σε ένα γενικότερο πλαίσιο μπορούμε να ισχυριστούμε πως πέρα από ελάχιστες δράσεις, οι κίνδυνοι του AI στη μουσική αντιμετωπίζονται μονάχα με ευχολόγια.

Η καχυποψία είναι δεδομένη και χρήσιμη, καθώς τα εν λόγω εργαλεία από βοηθητικά για τον καλλιτέχνη τείνουν να τον αντικαταστήσουν πλήρως, ελλείψει ουσιαστικού νομικού, πρωτίστως δε ηθικού, πλαισίου. Δεν είναι κάτι το νέο όλο αυτό. Η κουβέντα για την εκμηχάνιση και βιομηχανοποίηση της μουσικής, απασχολεί την επικαιρότητα εδώ και δεκαετίες. Από την εποχή των πρωτοπόρων της πειραματικής ηλεκτρονικής μουσικής Kraftwerk, μέχρι και τη χρήση προηχογραφημένων ήχων από κρουστά (το γνωστό και μη εξαιρετέο “drum machine”), οι αντιδράσεις για τη χρήση της τεχνολογίας στην παραγωγή τραγουδιών και δίσκων υπήρξαν πολλές και ποικίλες.

Η δε χρήση samples στη λεγόμενη “industrial” περίοδο του rock, έχει μέχρι και σήμερα φανατικούς πολέμιους. Το κύριο επιχείρημα είναι φυσικά πως ο όταν ο νους του ανθρώπου εκχωρεί τη δημιουργικότητα του σε μηχανές, σταδιακά απαξιώνεται. Δεν είναι σίγουρο πως οι πολέμιοι εκείνης της εποχής μπορούσαν να προβλέψουν τις σημερινές εξελίξεις, ωστόσο και σε κάθε περίπτωση, το όλο θέμα έχει σημαντικό ηθικό φορτίο το οποίο δεν μπορεί να αφήσει κάποιον αδιάφορο, είτε δημιουργό είτε ακροατή. 

Τα θέματα ηθικής που ανακύπτουν έχουν πολύ μεγάλη βαρύτητα. Με την ανάπτυξη της αυτοματοποιημένη παραγωγής μουσικής, ο κίνδυνος για την απώλεια θέσεων εργασίας και την πλήρη απαξίωση της ανθρώπινης παρέμβασης, είναι κάτι παραπάνω από ορατός. Κάτι που σε βάθος χρόνου θα κάνει την παραγωγή τραγουδιών πανομοιότυπη, απαξιώνοντας ακόμα περισσότερο το ίδιο το μουσικό προϊόν, ύστερα από μία περίοδο όπως η παρούσα κατά την οποία οι οικονομικές απολαβές των μουσικών είναι ιδιαίτερα πενιχρές, συγκρινόμενες με πρότερες, ακόμα και πριν από 20 ή 30 χρόνια.

Το μεγάλο στοίχημα με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στη μουσική είναι το κατά πόσο μπορεί να χρησιμοποιηθεί με υπεύθυνο και ουχί ανήθικο τρόπο. Είναι απαραίτητο για τη βιομηχανία να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα, καθώς αφενός δεν μπορεί να παραβλέψει τη δεδομένη τεχνολογική εξέλιξη, αφετέρου όμως οφείλει να έχει επίγνωση και να μετριάσει τις πιθανείς δυσάρεστες συνέπειες.

Σε κάθε περίπτωση, η μουσική παραμένει ανθρώπινη έκφραση, με τη συναισθηματική της πτυχή να παραμένει εξαιρετικά δύσκολο να αναπαραχθεί από κάποιο λογισμικό. Η μουσική από τεχνητή νοημοσύνη ακούγεται προσωρινά, ευτυχώς, ”ρομποτική”. Η ανθρωπότητα έχει μία γεμάτη διαδρομή μπροστά της, ως προς την επίλυση ηθικών και τεχνολογικών διλημμάτων, ώστε να κινδυνεύσει πραγματικά ο ταλαντούχος μουσικός που θα εξωτερικεύσει το αγνό συναίσθημα του, σε μία κιθάρα ή ένα πιάνο. Ή ακόμα να κινδυνεύσει το ανθρώπινο λάθος και το επιμέρους ”αποτυχημένο” μουσικό πείραμα, που έδωσαν στη μουσική μέχρι τώρα τον ιδιαίτερο και ξεχωριστό χαρακτήρα της. Η στροφή του κόσμου ξανά στην αγορά δίσκων βινυλίου, τα τελευταία αρκετά χρόνια, αποδεικνύει του λόγου το αληθές.