Ο "Χρυσός Θόλος" και η στρατιωτικοποίηση του Διαστήματος

Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ανακοινώνει στο Οβάλ Γραφείο του Λευκού Οίκου, το πρόγραμμα του Χρυσού Θόλου (Golden Dome) Τρίτη 20 Μαΐου 2025, Ουάσιγκτον. (AP Photo/Alex Brandon)

Το Διάστημα, το τελευταίο σύνορο της ανθρώπινης εξερεύνησης και ένα τεράστιο πεδίο συνεργασίας μεταξύ των κρατών, εξελίσσεται σταθερά στο νέο πεδίο της γεωπολιτικής αντιπαράθεσης μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων του διεθνούς συστήματος. Χαρακτηριστική είναι η πρόσφατη εξέλιξη για το πρόγραμμα του Χρυσού Θόλου (Golden Dome) που ανακοινώθηκε από τον Πρόεδρο Τραμπ.

Εν συντομία, ο Χρυσός Θόλος είναι ένα αμυντικό σύστημα που σκοπό έχει να προστατεύσει τις ηπειρωτικές Ηνωμένες Πολιτείες από οποιαδήποτε απειλή προερχόμενη ακόμα κι από το Διάστημα. 

Από τον Ψυχρό Πόλεμο στο νέο διαστημικό δόγμα

Η στρατιωτική αξιοποίηση του Διαστήματος φυσικά δεν είναι κάτι καινούργιο καθώς από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, ο Πόλεμος των Άστρων του Προέδρου Ρήγκαν, έδειξε την αμερικανική πρόθεση να εξουδετερώσει το όποιο σοβιετικό πυρηνικό πλεονέκτημα. Η τεχνολογική υπεροχή και η ουσιαστική οικονομική αδυναμία της Μόσχας να ακολουθήσει τον τεχνολογικό ανταγωνισμό οδήγησαν, λίγα χρόνια αργότερα, στην οριστική κατάρρευσή της και τη διάλυση του κομμουνιστικού μπλοκ. Οι ηγεμονία των ΗΠΑ επιβεβαιώθηκε σε όλα τα επίπεδα και το Διάστημα πέρασε κυρίως στην αρμοδιότητα επιστημονικών φορέων όπως η NASA και η ESA, ενώ οι στρατιωτικές χρήσεις του περιορίστηκαν στις δορυφορικές επικοινωνίες κι επιτήρηση.

Εντούτοις, η περίοδος της αμερικανικής ηγεμονίας τελείωσε ουσιαστικά με την ραγδαία άνοδο της Κίνας, η οποία αναδείχθηκε ως ο μόνος αξιόπιστος στρατηγικός αντίπαλος των ΗΠΑ, αλλά και την ρωσική ανάκαμψη. Πιο συγκεκριμένα, η Κίνα με το δορυφορικό σύστημα Beidou, η Ρωσία με το GLONASS κι άλλες δυνάμεις όπως η Ινδία, επιδιώκουν τη στρατηγική τους αυτονόμηση από τις αμερικανικές υποδομές γεωεντοπισμού (GPS). Παράλληλα αναπτύσσουν οπλικά συστήματα ικανά να εισέλθουν σε χαμηλή τροχιά αλλά και συστήματα εναντίον δορυφόρων. Όλα τα παραπάνω, δεικνύουν την επιδίωξη ανάπτυξης ικανοτήτων μακρών πληγμάτων με τη χρήση του Διαστήματος. Αυτή είναι εντελώς συνοπτικά η νέα δυναμική που αναπτύσσεται στον υπαρκτό στρατηγικό ανταγωνισμό των ΗΠΑ με τις Κίνα/Ρωσία. 

Ο Χρυσός Θόλος ως η νέα αμερικανική απάντηση

Πρόσφατα, η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών με κάθε επισημότητα αποκάλυψε το νέο αμυντικό της πρόγραμμα: το Golden Dome το οποίο φιλοδοξεί να γίνει ένα αμερικανικό δίκτυο παρακολούθησης και αναχαίτισης βαλλιστικών/υπερηχητικών απειλών που δύναται να προέρχονται κι από το Διάστημα. Κατά το ισραηλινό σύστημα του Iron Dome, η αμερικανική εκδοχή, σχεδιάζεται να λειτουργήσει ως ένας ανώτερος τεχνολογικά αντιαεροπορικός θόλος, ικανός να καλύπτει το αμερικανικό έδαφος,  προστατεύοντας απόλυτα τις ΗΠΑ  εξουδετερώνοντας την πυρηνική ισχύ των ανταγωνιστών της. Μάλιστα ο Πρόεδρος Τραμπ προέτρεψε τον Καναδά να καταστεί οικειοθελώς η 51η αμερικανική πολιτεία ώστε να αποκτήσει το σύστημα δωρεάν αλλιώς θα πρέπει να καταβάλει 61 δισεκατομμύρια δολάρια.                

Ο θόλος αυτός θα στηρίζεται σε ένα πολυσύνθετο οικοσύστημα που θα αποτελείται από δορυφορικούς αισθητήρες οι οποίοι θα εντοπίζουν πάσης φύσεως εκτοξεύσεις, ενώ μέσω της εκτεταμένης χρήσης ΑΙ, τα δεδομένα θα αξιολογούνται και θα ενεργοποιούνται κατόπιν τα κατάλληλα αμυντικά συστήματα, είτε στο διάστημα είτε επίγειοι.  Ο στρατηγικός στόχος αυτού του συστήματος είναι φυσικά η απόλυτη αμερικανική κυριαρχία στο νέο πεδίο της αντιπαράθεσης, το Διάστημα.

Άξιο αναφοράς είναι το αναμενόμενο κόστος για την υλοποίηση αυτού του προγράμματος, που αναμένεται να ολοκληρωθεί πριν το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας, το οποίο μπορεί να αγγίξει το μισό δισεκατομμύρια δολάρια.

Αντιδράσεις και η νέα παγκόσμια ισορροπία

Οι αναμενόμενες αντιδράσεις μετά την ανακοίνωση του προγράμματος δεν άργησαν να έρθουν. Το Πεκίνο χαρακτήρισε το πρόγραμμα του Χρυσού Θόλου ως ένα μονομερές βήμα για την στρατιωτικοποίηση του Διαστήματος συνεπώς απειλή για την παγκόσμια στρατηγική σταθερότητα. Στο ίδιο μήκος κύματος η Μόσχα ανακοίνωσε πως το αμερικανικό πρόγραμμα είναι ένα πρόσχημα για την τοποθέτηση οπλικών συστημάτων στο Διάστημα. Επίσης,  ανέφερε δεικτικά πως οι ΗΠΑ παραβιάζουν με τον Χρυσό Θόλο το πνεύμα της Συνθήκης για το Εξωατμοσφαιρικό Διάστημα, που υπογράφηκε το 1967, η οποία ρητά απαγορεύει την τοποθέτηση όπλων, πυρηνικών ή μαζικής καταστροφής, εκτός της γήινης βιόσφαιρας.

Ακόμα και η Ευρωπαϊκή Ένωση, στενός σύμμαχος των ΗΠΑ, εξέφρασε τις ανησυχίες της για την πιθανή στρατιωτικοποίηση του Διαστήματος, ενώ επεξεργάζεται μια νέα νομοθεσία που θα προωθεί την ασφάλεια των διαστημικών υποδομών και την ειρηνική χρήση του Διαστήματος.

Στον αντίποδα, η  Ουάσιγκτον υποστήριξε πλέον ξεκάθαρα πως το Διάστημα δεν είναι πλέον ουδέτερη ζώνη. Η Κίνα έχει ήδη διεξάγει πυραυλικές δοκιμές εναντίον δορυφόρων, ενώ και οι ρωσικές κινήσεις έχουν οδηγήσει την αμερικανική πλευρά να συμπεράνει πως το διαστημικό πλεονέκτημα, που απολαμβάνει η Ουάσιγκτον από τον Ψυχρό Πόλεμο, κινδυνεύει. Στο πλαίσιο αυτό της αλλαγής των ισορροπιών, ο Χρυσός Θόλος προβάλλεται ως ένα αναγκαίο αντίμετρο προληπτικής άμυνας. 

Οι κίνδυνοι του νέου διαστημικού ανταγωνισμού

Σήμερα, βρισκόμαστε σε ένα πραγματικό μεταίχμιο αναφορικά με το Διάστημα. Η τεχνολογική πρόοδος είναι δεδομένη, με τη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, ενώ ο ανταγωνισμός των Μεγάλων Δυνάμεων έχει εισέλθει σε μια νέα έντονη φάση. Πλέον, ο χώρος του Διαστήματος δεν είναι κάτι ουδέτερο αλλά αντίθετα ο χώρος μέσω του οποίου μπορεί να πληγεί αποτελεσματικά ο αντίπαλος. Στο πλαίσιο αυτό, η στρατιωτικοποίησή του ενέχει τον κίνδυνο μιας κούρσας εξοπλισμών στην οποία το κάθε κράτος θα επιδιώξει την προληπτική αποτροπή μέσω υπερσύγχρονων οπλικών συστημάτων. Με άλλα λόγια η επιδίωξη κάθε κράτους για μεγιστοποίηση της ασφάλειάς του θα προκαλέσει αναπόφευκτα την αύξηση της αβεβαιότητας για το ανταγωνιστικό κράτος. Αυτό συνεπάγεται μια ανεξέλεγκτη στρατιωτικοποίηση του Διαστήματος η οποία μπορεί να παρεμποδίζει ακόμα και την καθημερινότητα των πολιτών σε ολόκληρη τη γη, ενώ αναμένεται ο ιδιωτικός τομέας να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο νέο ανταγωνισμό.

Παράλληλα, ο ρόλος του ΟΗΕ δεν πρέπει να θεωρείται αμελητέος στο υπό διαμόρφωση σύστημα. Μέσω της Επιτροπής για τις Ειρηνικές Χρήσεις του Διαστήματος (COPUOS), ο ΟΗΕ, επιδιώκει την ενίσχυση του διεθνούς νομικού πλαισίου. Όμως, οι Μεγάλες Δυνάμεις κινούνται μακριά από την συλλογική νομιμότητα προς την μεγιστοποίηση της εθνικής τους ασφάλειας μέσω της επιδίωξης ισχύος. Αυτή ακριβώς η έλλειψη ουσιαστικών δεσμευτικών μηχανισμών αναφοράς των διαστημικών δραστηριοτήτων καθιστά πρακτικά αδύνατο οποιονδήποτε έλεγχο/εφαρμογή του νομικού πλαισίου. 

Συμπέρασμα

Εν κατακλείδι, ο Χρυσός Θόλος προκαλεί ήδη αντιδράσεις με την ανακοίνωσή του η οποία σηματοδοτεί την επίσημη (;) έναρξη της στρατιωτικοποίησης του Διαστήματος μέσω μιας νέας κούρσας εξοπλισμών (New Space Race) ανάλογης, αλλά όχι ίδιας, με αυτήν κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Οι επιπτώσεις σε γεωπολιτικό και στρατηγικό επίπεδο αναμένονται να είναι τεράστιες. Οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής μας συνεχίζουν τον ανταγωνισμό τους σε όλους τους τομείς (domain) επιδιώκοντας τη μεγιστοποίησης της ασφάλειάς τους μέσω απόκτησης ισχύος όμως ταυτόχρονα αυτό προκαλεί ανασφάλεια στους ανταγωνιστές τους. Το Διάστημα, όπως ο Κυβερνοχώρος, δεν συνιστά υπό αυτό το πρίσμα το τελευταίο σύνορο για την ανθρωπότητα αλλά ακόμα ένα πεδίο αντιπαράθεσης. Το τελευταίο μπορεί να έχει απρόβλεπτες συνέπειες για ολόκληρη την ανθρωπότητα.