Κρίση στην Ουκρανία: Τι είναι και τι λέει η συμφωνία του Μινσκ

Η ειρηνευτική συμφωνία για τη σύγκρουση με τους αυτονομιστές στην ανατολική Ουκρανία, η οποία στην πραγματικότητα δεν σταμάτησε ποτέ, έχει επιστρέψει στο προσκήνιο με φόντο τη συγκέντρωση ρωσικών στρατευμάτων κοντά στα σύνορα της χώρας και των αυξανόμενων εντάσεων γύρω από το ενδεχόμενο εισβολής από τη Ρωσία.

Κορυφαίοι αξιωματούχοι από τη Ρωσία, την Ουκρανία, τη Γαλλία

και τη Γερμανία συναντιούνται την Πέμπτη στο Βερολίνο για να συζητήσουν τρόπους εφαρμογής της συμφωνίας η οποία είχε υπογραφεί στην πρωτεύουσα της Λευκορωσίας, Μινσκ, το 2015.

Ακολουθούν τα σημεία-κλειδιά της όλης υπόθεσης. 

Σύγκρουση στα ανατολικά

Η Ρωσία αντέδρασε στην ανατροπή τον Φεβρουάριο του 2014 μιας φιλικής προς το Κρεμλίνο κυβέρνησης στο Κίεβο προσαρτώντας την Κριμαία, κομμάτι της Ουκρανίας, και υποστηρίζοντας την εξέγερση των αυτονομιστών στο κυρίως ρωσόφωνο ανατολικό εκβιομηχανισμένο τμήμα της, γνωστό ως Ντονμπάς.

Ουκρανικά στρατεύματα και μονάδες εθελοντών συγκρούστηκαν σε σκληρές και καταστροφικές μάχες με τους αυτονομιστές, με χρήση βαρέος πυροβολικού, τεθωρακισμένων και πολεμικών αεροσκαφών. Η Ουκρανία και η Δύση κατηγόρησαν τη Ρωσία για υποστήριξη των αυτονομιστών με στρατεύματα και όπλα. Η Μόσχα απέρριψε τις κατηγορίες, υποστηρίζοντας πως όποιοι Ρώσοι πολεμούσαν στα ανατολικά ήταν εθελοντές.

Εν μέσω των συγκρούσεων, η Πτήση 17 της Malaysia Airlines καταρρίφθηκε πάνω από την ανατολική Ουκρανία στις 17 Ιουλίου 2014, με αποτέλεσμα τον θάνατο των 298 επιβαινόντων. Διεθνής έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα πως το αεροπλάνο καταρρίφθηκε από πύραυλο που εκτοξεύτηκε από περιοχή υπό των έλεγχο των ανταρτών. Όπως αναφέρθηκε, το όπλο είχε μεταφερθεί στην Ουκρανία από στρατιωτική βάση στη Ρωσία, μα η Μόσχα κατηγορηματικά αρνήθηκε οποιαδήποτε εμπλοκή. Οι ηγέτες της Γαλλίας και της Γερμανίας άρχισαν προσπάθειες να διαπραγματευτούν ανακωχή σε συνομιλίες με τη Ρωσία και την Ουκρανία όταν συναντήθηκαν στη Νορμανδία της Γαλλίας τον Ιούνιο 2014, σε αυτό που έγινε γνωστό ως «format Νορμανδίας».

Μάχες και διαπραγματεύσεις

Μετά από μια μεγάλη ήττα των ουκρανικών στρατευμάτων τον Αύγουστο του 2014, εκπρόσωποι του Κιέβου και των αυτονομιστών υπέγραψαν εκεχειρία στο Μινσκ τον Σεπτέμβριο του 2014.

Το έγγραφο, που ονομάστηκε Μινσκ 1, προέβλεπε κατάπαυση πυρός από τον ΟΑΣΕ, απόσυρση ξένων μαχητών, ανταλλαγή αιχμαλώτων και ομήρων, αμνηστία για τους αυτονομιστές και υπόσχεση πως οι περιοχές των αυτονομιστών θα μπορούσαν να έχουν έναν βαθμό αυτοδιοίκησης.

Η συμφωνία κατέρρευσε γρήγορα και ακολούθησαν μεγάλης κλίμακας μάχες. Τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο του 2015 τα ουκρανικά στρατεύματα υπέστησαν άλλη μια μεγάλη ήττα στη μάχη του Ντεμπάλτσεβε.

Η Γαλλία και η Γερμανία κινήθηκαν γρήγορα για να βοηθήσουν να κλείσει μια άλλη ειρηνευτική συμφωνία και στις 12 Φεβρουαρίου του 2015 εκπρόσωποι της Ουκρανίας, της Ρωσίας και των αυτονομιστών υπέγραψαν μια συμφωνία που προέβλεπε νέα κατάπαυση πυρός, απόσυρση βαρέων όπλων από τη γραμμή επαφής μεταξύ του στρατού και των αυτονομιστών και μέριμνα για πολιτική διευθέτηση. Διακήρυξη υποστήριξης προς τη συμφωνία υπεγράφη από τους ηγέτες της Ρωσίας, της Ουκρανίας, της Γαλλίας και της Γερμανίας.

Τι προέβλεπε η συμφωνία του Μινσκ

Η συμφωνία, που ονομάστηκε Μινσκ 2, περιελάμβανε κατάπαυση πυρός υπό την επίβλεψη του ΟΑΣΕ, απόσυρση βαρέων όπλων και ξένων μαχητών από τη γραμμή επαφής και ανταλλαγή αιχμαλώτων.

Σε μια μεγάλη διπλωματική επιτυχία για τη Ρωσία, το έγγραφο υποχρέωνε την Ουκρανία να παρέχει ειδικό status στις περιοχές των αποσχιστών, επιτρέποντάς τους να δημιουργήσουν τη δική τους αστυνομική δύναμη και να έχουν λόγο στον διορισμό των τοπικών εισαγγελέων και δικαστών. Επίσης, προέβλεπε πως το Κίεβο θα έδινε γενική αμνηστία στους αυτονομιστές και θα διαπραγματευόταν λεπτομέρειες ως προς τη διεξαγωγή τοπικών εκλογών με τους τοπικούς ηγέτες.

Όριζε επίσης πως η Ουκρανία θα μπορούσε να ανακτήσει τον έλεγχο των συνόρων με τη Ρωσία στις περιοχές των αυτονομιστών μόνο αφού αποκτούσαν το δικαίωμα να αυτοδιοικούνται και πραγματοποιούσαν τοπικές εκλογές- οι οποίες ήταν σχεδόν βέβαιο πως θα διατηρούσαν στην εξουσία στις περιοχές αυτές τους φιλορώσους αντάρτες.

Άλλη μια νίκη για το Κρεμλίνο ήταν πως το έγγραφο δεν περιελάμβανε υποχρεώσεις για τη Ρωσία, η οποία επέμεινε πως δεν συμμετείχε στη σύγκρουση και παρουσίαζε το ζήτημα ως εσωτερικό θέμα της Ουκρανίας.

Πολλοί στην Ουκρανία αποδοκίμασαν τη συμφωνία, εκλαμβάνοντάς την ως προδοσία των εθνικών συμφερόντων και πλήγμα στην ακεραιότητα της χώρας. Η ευρεία δυσαρέσκεια της κοινής γνώμης στην πράξη μπλόκαρε την εφαρμογή της συμφωνίας.

Αλληλοκατηγορίες μεταξύ Μόσχας και Κιέβου

Ενώ η συμφωνία του Μινσκ συνέβαλε στο να σταματήσουν οι μεγάλης κλίμακας μάχες, συνεχίστηκαν οι αψιμαχίες, με τις δύο πλευρές να αλληλοκατηγορούνται και να διαπραγματεύονται μια μακρά σειρά από καταπαύσεις του πυρός που ανανεώνονταν, μα παραβιάζονταν γρήγορα.

Η Ουκρανία έχει κατηγορήσει τη Ρωσία πως δεν απέσυρε τα στρατεύματά της από τις περιοχές των συγκρούσεων. Η Μόσχα έχει κατηγορηματικά αρνηθεί την παρουσία τους εκεί και υποδεικνύει την ανάπτυξη δυτικών στρατιωτικών συμβούλων στην Ουκρανία.

Ενώ αρνείται τη στρατιωτική εμπλοκή στην ανατολική Ουκρανία, η Ρωσία έχει προσφέρει πολιτική και οικονομική στήριξη στους αυτονομιστές και έχει δώσει υπηκοότητα σε πάνω από 700.000 κατοίκους της περιοχής.

Ο ηγέτες της Ρωσίας, της Ουκρανίας, της Γαλλίας και της Γερμανίας δεσμεύτηκαν για τήρηση της συμφωνίας του Μινσκ όταν συναντήθηκαν για τελευταία φορά στο Παρίσι τον Δεκέμβριο του 2019, μα δεν σημείωσαν ορατή πρόοδο.

Περαιτέρω συνομιλίες

Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντιμίρ Ζελένσκιέχει πιέσει για άλλη μια τετραμερή σύνοδο, μα το Κρεμλίνο είπε ότι δεν θα είχε νόημα μέχρι η Ουκρανία να συμφωνήσει να τηρήσει τις υποχρεώσεις της στο πλαίσιο της συμφωνίας.

Εν μέσω των αυξημένων εντάσεων για τη συγκέντρωση ρωσικών στρατευμάτων κοντά στην Ουκρανία, η Γαλλία και η Γερμανία έχουν εντείνει τις προσπάθειές τους για περαιτέρω τετραμερείς συνομιλίες για τη σύγκρουση στα ανατολικά, καθώς τις θεωρούν ως πιθανό τρόπο αποκλιμάκωσης των εντάσεων στην ευρύτερη κρίση.

Εκπρόσωποι των τεσσάρων χωρών συναντήθηκαν στο Παρίσι στις 26 Ιανουαρίου, χωρίς να σημειώσουν πρόοδο, μα συμφωνώντας για συνάντηση στο Βερολίνο, με στόχο να υπάρξει συμφωνία πάνω σε μια κοινή ερμηνεία των συμφωνιών του Μινσκ.

Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν επιδίωξε να αναζωογονήσει τη συμφωνία του Μινσκ κατά τις επισκέψεις του στη Μόσχα και στο Κίεβο αυτή την εβδομάδα, περιγράφοντάς την ως «τον μόνο δρόμο που επιτρέπει να υπάρξει ειρήνη...και να βρεθεί βιώσιμη πολιτική λύση».

Η πίεση στην Ουκρανία

Αντιμέτωποι με εκκλήσεις από τη Δύση για εφαρμογή της συμφωνίας του Μινσκ, Ουκρανοί αξιωματούχοι επικρίνουν όλο και περισσότερο το έγγραφο.
Ο Ολέξι Ντανίλοφ, γραμματέας του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας και Άμυνας της Ουκρανίας, είπε στο Associated Press την προηγούμενη εβδομάδα υπεγράφη «υπό την απειλή ρωσικού όπλου» και προειδοποίησε ότι «η υλοποίηση της συμφωνίας του Μινσκ σημαίνει την καταστροφή της χώρας».

Ο Ουκρανός υπουργός Εξωτερικών Ντιμτρό Κουλέμπα είπε πως η Μόσχα σκοπεύει να χρησιμοποιήσει τη συμφωνία για να ενσωματωθούν οι περιοχές των αυτονομιστών και πάλι στην Ουκρανία και να τις χρησιμοποιεί για να μπλοκάρει τις φιλοδυτικές φιλοδοξίες της χώρας, τονίζοντας πως «αυτό δεν πρόκειται να συμβεί».

Ο Ζελένσκι είχε πιο διπλωματικό τόνο, μα σημείωσε ότι δεν του αρέσει κανένα σημείο του εγγράφου του Μινσκ, μια δήλωση που προκάλεσε ένα προκλητικό και άκομψο σχόλιο από τον Ρώσο πρόεδρο Πούτιν. «Είτε σου αρέσει είτε όχι, πρέπει να το υποστείς, ομορφιά μου», είπε ο Πούτιν, σε ένα χυδαίο σχόλιο προερχόμενο από τη ρωσική λαϊκή παράδοση. «Πρέπει να την εκπληρώσεις. Αλλιώς δεν δουλεύει».

Με πληροφορίες από Associated Press

ΠΡΙΝ ΦΥΓΕΤΕ...Ποια κινητά τηλέφωνα εκπέμπουν τα υψηλότερα επίπεδα ακτινοβολίας (infographic)Από τραύμα στο κεφάλι πέθανε ο Μπομπ ΣάγκετΠαλιά σοβιετικά αντιαρματικά πυροβόλα με ραντάρ σε χρήση στην Ουκρανία: Τι σημαίνει αυτό για την άμυνά της