Καληνύχτα Νέα Υόρκη- Κοιμήσου πια...

Άποψη των διάσημων ουρανοξυστών του Μανχάταν κατά τη δύση του ηλίου στη Νέα Υόρκη 

Δύσκολα νυχτώνει εδώ στην καρδιά της Νέας Υόρκης. Της πόλης, που λένε ότι δεν κοιμάται ποτέ. Από το πρωί μέχρι αργά το βράδυ οι μέρες είναι τόσο μεγάλες! Εργώδη 24ωρα, πολύ…απασχολημένα με το να σηκώνουν το φορτίο του βιοπορισμού των κατοίκων στις γειτονιές του Μανχάταν και των εργαζόμενων από τα γειτονικά προάστια. Αν προσθέσει κανείς και την απελπισία των επισκεπτών να τα προλάβουν όλα, τότε είναι που λες ότι δεν μένει χώρος για τη νύχτα… Ισως

μόνο φαγητό και ύπνος. Πανάκριβα και τα δύο για τον τουρίστα. Και τι είναι φθηνό εδώ, θα μου πείτε. Η ευκαιρία, θα σας απαντήσω. Αυτό που αναζητούσαν πάντα κι αναζητούν όλοι εδώ. Η ευκαιρία για την καλύτερη τιμή. Η ευκαιρία για την καλύτερη ζωή. Η καλύτερη τιμή. The Best price…. Σε ανθρώπινη κλίμακα είναι σχεδόν απίθανο να καταφέρει ο ταξιδιώτης να αντιληφθεί καν τι συμβαίνει στα Νεοϋορκέζικα 24ωρα του. Όσα κι αν είναι αυτά, στο τέλος αυτού του «Μεγάλου ταξιδιού της μέρας μέσα στη νύχτα», πάντα μένει ανικανοποίητος. Πολύ διαφορετικό ταξίδι, όμως, από αυτό του τόσο πληγωμένου θεατρικού συγγραφέα της Αμερικής. Του εμβληματικού για τη γενιά του, Τενεσί Ουίλιαμς (1911-1983). Εδώ και τώρα έχεις διαρκώς τη βεβαιότητα ότι είσαι πολύ άνθρωπος για να κατακτήσεις αυτή την υπεράνθρωπη πόλη.  

Ενας Rococo ΠρόεδροςΟ πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ συναντάται με την πρωθυπουργό της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι στο Οβάλ Γραφείο του Λευκού Οίκου, την Πέμπτη 17 Απριλίου 2025, στην Ουάσινγκτον. (AP Photo/Alex Brandon)

Πρωϊνή έκπληξη το Κυριακάτικο πρωτοσέλιδο των ΝΥ Times για την εξάρτηση του Ελον Μασκ από κάθε λογής ουσίες και αμέτρητα επικριτικά άρθρα γνώμης, αλλά και ρεπορτάζ για τον τρόπο που κυβερνά την Αμερική ο Πρόεδρος της. Ξεχωρίζω το άκρως ειρωνικό, αλλά με εξαιρετική σαφήνεια και ιστορική τεκμηρίωση διατυπωμένο άρθρο της Emily Keegin με τίτλο, «Το Οβάλ γραφείο του Τραμπ είναι ένας επιχρυσωμένος Ροκοκό εφιάλτης».

Παρομοιάζει την ανακαινισμένη διακόσμηση του Προεδρικού γραφείου με την αισθητική ενός παιδιού που ζωγραφίζει το πρόσωπο της κούκλας του με βερνίκι νυχιών!

Η επιστροφή του Ροκοκό από τις Βερσαλλίες του 17ου αιώνα, τόσο στην Μετεμφυλιακή Αμερική του 19ου , όσο και στην μεταπολεμική του 20ου γίνεται το χρυσοποίκιλτο μέσο για να νιώσουν οι…. έμποροι, βασιλιάδες, στα φανταιζί πλουσιόσπιτα τους αρχικά και τους θηριώδεις ουρανοξύστες τους αργότερα.

Το αμερικανικό Ροκοκό, γράφει η αρθρογράφος επιστρέφει στον 21ο αιώνα σαν επίχρυσος εφιάλτης για την σύγχρονη αμερικανική κουλτούρα. Σαν γλυκιά σοκολάτα, με ονοματεπώνυμο: Ντόναλντ Τραμπ.

Είναι πραγματική ….Αμερικανιά να θέλει κάποιος να είναι βασιλιάς και επαναστάτης μαζί. Μπορεί, όμως, αυτό να γίνει βάφοντας τα πάντα, ακόμη και τα πόμολα του γραφείου του χρυσά; Είμαστε ένα χρυσό βασίλειο….Αυτό είμαστε, λοιπόν; αναρωτιέται η E. Keegin και καταλήγει σε πικρή, πολύ πικρή διαπίστωση: Ένας Ροκοκό πρόεδρος, όμως, δεν μπορεί να μας κάνει να ξεχάσουμε αυτό που «η ιστορία έχει αποδείξει: ότι το χρυσό του Rococo είναι τελικά επιχρυσωμένος σοβάς. Κάτι που δυστυχώς η Αμερική δείχνει να προτιμά»…

Στηv, στυλ Ροκοκό, επιχρυσωμένη κορνίζα, ο πρόεδρος Τραμπ απολαμβάνει στο οβάλ γραφείο το πορτραίτο του από το εξώφυλλο της New York Post. Κακογουστιά δεν το λες. Προεδρικό Ροκοκό, ίσως….

Ένα πλαισιωμένο αντίγραφο της εφημερίδας New York Post φαίνεται κοντά στην πόρτα του Οβάλ Γραφείου, καθώς ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ υπογράφει εκτελεστικά διατάγματα στο Οβάλ Γραφείο του Λευκού Οίκου, την Πέμπτη 17 Απριλίου 2025, στην Ουάσινγκτον. (AP Photo/Alex Brandon)

Ο ζεστός αμερικανικός καφές και το πρωινό με bagel τυρί και αβοκάντο συνοδεύουν το διάβασμα εφημερίδων. Ανάμεσα στους ΝΥ και τους FT Times διακρίνω μια παράξενη ισορροπία και κοινή αγωνία. Πόσο θα κρατήσει και που θα καταλήξει η τραμπάλα της πολιτικής Τραμπ.

Ώρα να βγω έξω….

Μουσεία, Μουσεία, Μουσεία

Το μακρύ ταξίδι της ημέρας στο Μανχάταν δύσκολα βγαίνει πέρα για όποιον αγαπά το περπάτημα. Ετσι αν θελήσεις να κάνεις μια όμορφη βόλτα στο Σέντραλ Πάρκ γρήγορα καταλαβαίνεις πως πρέπει να περιοριστείς στη…γωνία σου και στα μέτρα σου. Αυτή για μένα ήταν ο κήπος του Undermyer, στην Νοτιοανατολική πλευρά του πάρκου, δίπλα στο Μουσείο της πόλης της Νέας Υόρκης. Μια εμπειρία πολιτισμού για την καθημερινότητα σκυλιών, παιδιών και γερόντων, αλλά και έμπρακτου σεβασμού στη φύση και το περιβάλλον. Όλα ήσυχα, πεντακάθαρα και, φαινομενικά τουλάχιστον, τη μέρα ασφαλή.

Στο κέντρο του κήπου τα νερά μιας αθέατης πηγής χορεύουν παρέα με τρεις γυναικείες φιγούρες, έξοχα γλυπτά σε φυσικό μέγεθος από ορείχαλκο.

.

Η Νέα Υόρκη φέρνει το βάρος της κουλτούρας των μουσείων περισσότερο από κάθε άλλη πόλη στον κόσμο και δεν εξαιρώ ούτε το Παρίσι, ούτε το Λονδίνο από αυτό. Είναι η πρώτη στον κόσμο και θα παραμείνει καθώς φαίνεται, αφού η Πολιτεία της Νέας Υόρκης αλλά και οι πολυεκατομμυριούχοι (ανεξάρτητα με ποιον εύκολο ή δύσκολο ή έξυπνο τρόπο) κάτοικοι της νοιάζονται για την πρωτιά αυτή και ανανεώνουν συνεχώς τον μικρό, αλλά μέγα κόσμο των μουσείων της πόλης τους.

Τα γκαλά και κάθε λογής εκδηλώσεις για συγκέντρωση χρημάτων προς ενίσχυση των μουσείων δίνουν και παίρνουν εδώ. Το του διπλανού εκατομμυριούχου τρόπαιο δεν αφήνει κανένα άλλο διπλανό εκατομμυριούχο να κοιμηθεί …ήσυχος. Είναι πολλοί οι στρατηγοί Μιλτιάδηδες εδώ. Κατεβατά ολόκληρα από ονόματα χορηγών και δωρητών στολίζουν περήφανα δεκάδες έντυπα μουσείων, πολιτιστικών θεσμών, φορέων και οργανώσεων. Τα εκατομμύρια ρέουν ασταμάτητα. Για τη Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης και για παράδειγμα μόνο,μέτρησα 14 δωρητές των 500.000$ ο καθένας, μόνο για την καλλιτεχνική περίοδο 2024-2025, ενώ συνολικά οι δωρεές έφθασαν 51.000.000$. Όλες εκπίπτουν από τα φορολογικά έσοδα των δωρητών.

Η Αμερική, η χώρα της ελευθερίας του ατόμου δείχνει να στηρίζεται στην σκλαβιά των lobbies! Πουθενά στον κόσμο το ομαδικό πνεύμα δεν είναι τόσο καταπιεστικό όσο εδώ! Αν δεν ανήκεις κάπου, είσαι σχεδόν χαμένος. Κάθε ομάδα ανεξάρτητα από το πόσο καλός είναι ο σκοπός της και πόσο αποτελεσματική είναι στην επίτευξη των στόχων της, «φυλακίζει» τα μέλη της σε συμπεριφορές comme il faut χωρίς τις οποίες δεν μπορείς να σταθείς και να υποστηριχθείς στον κοινωνικό και επαγγελματικό σου δρόμο. Ατελείωτα δίκτυα σχέσεων κρατάνε τη ΝΥ σε ατσάλινο δίχτυ, με ελαστικότητα ανάλογη της τάξης που περικλείει, από τη μικρομεσαία μέχρι την ανώτερη.

Για την εργατική τάξη ούτε λόγος φυσικά. Δείχνει να υπηρετεί τις υπόλοιπες, χαμένη από χέρι και μετρώντας δολάριο δολάριο το ωρομίσθιο της μέχρι να πάρει τον υπόγειο και να βγει κουρασμένη στα προάστια. Δεν μειώνω στο ελάχιστο εδώ την πάγια θετική στάση της Αμερικανικής κοινωνίας απέναντι στους πραγματικά άξιους. Οποιος αξίζει προχωρά και αναδεικνύεται. Το πόσο, όμως και για πόσο έχει να κάνει με τα δίκτυα.

Στο μεταξύ, ο επισκέπτης γρήγορα αντιλαμβάνεται ότι μια μέρα στο Μανχαταν δεν φτάνει για ένα Μουσείο. Ίσως και τρεις αν πρόκειται για το Μητροπολιτικό. Με τη σειρά, πρώτο αυτό κι ακολουθούν τα must see MOMA,(Μοντέρνας Τέχνης), Guggenheim, Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, 9/11 Memorial, Whitney, Frick και φυσικά το Μουσείο και το Άγαλμα της Ελευθερίας. Φυσικά, ακολουθούν δεκάδες κάθε λογής μουσεία στο κέντρο και τις γειτονιές της πόλης. Από το μουσείο των φαντασμάτων, του τρόμου, του παγωτού, της Madame Tussaud’s, του Broadway, του περίφημου street artist Banksy, εβραϊκό, Ασιατικής Τέχνης κι ότι άλλο μπορεί να βάλει ο ανθρώπινος νους, είναι εδώ.

Για τα 10 πρώτα μουσεία που αναφέρω παραπάνω με ΜΟ 36 $ για την είσοδο, υπολογίστε 10 πρωινά ή απογεύματα και το ελάχιστο 360- 500 $ για την πολιτιστική σας ενημέρωση και απόλαυση. Σε ό,τι με αφορά αυτή ήταν απογοητευτική στο Μουσείο Ιστορίας της Νέας Υόρκης, για λόγους που δεν αφορούν την μοναδικότητα και ιστορική αξία των εκθεμάτων, αλλά τον αφρόντιστο και πρόχειρο τρόπο παρουσίασης τους. Αν εξαιρέσει κανείς στο ισόγειο, την έκθεση ιστορικών ενοτήτων από την ίδρυση της πόλης, με εξαφάνιση των ιθαγενών και εγκατάσταση των λευκών επιδρομέων και μεταναστών, που εντυπωσιάζει και επιμορφώνει.

.

Η χρήση νέων τεχνολογιών σε μεγάλες ενότητες κάνει την περιήγηση του επισκέπτη διαδραστική και ικανοποιητική. Όλο το υπόλοιπο μουσείο, όμως, ήταν μια προσπάθεια να πειστεί ο επισκέπτης για το μικρό και ετεροβαρές πολιτιστικά παρελθόν της πόλης, τόσο τραβηγμένη, που κατέληγε σε τρελούτσικα παιχνίδια χορού και μαύρης μουσικής για παιδιά γονείς και νέους κυρίως που προσπαθούσαν να χορέψουν τσάρλεστον και ροκ με κινήσεις χιπ χοπ ….

Η Ευρωπαϊκή τέχνη 6 προηγούμενων αιώνων (14ος-19ος) και η Ευρωπαϊκή ζωγραφική στον 20ο κλέβουν την καρδιά σου στους επιβλητικούς πίνακες της Συλλογής Frick και του ανακαινισμένου Whitney Museum,αντίστοιχα. Παντού, σε αντίθεση με πολλά μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους της Ευρώπης , ακόμη και στην Ελλάδα, η διεθνής δημοσιογραφική μου ταυτότητα είναι δεκτή και η δωρεάν είσοδος διευκολύνει τις πολύωρες καθημερινές επισκέψεις μου.

.

Ειδικά στην μεγαλειώδη συλλογή του παντοδύναμου κάποτε βιομήχανου Harry Clay Frick, στεγασμένη στο σπίτι του, που διαμορφώθηκε σε Μουσείο (1935), ανακαινισμένο μάλιστα πρόσφατα, (2021-2025), η υποδοχή από το προσωπικό ήταν εξαιρετική και με έκανε να νιώσω ότι το επάγγελμα μετράει ακόμη …. Θεοτοκόπουλος, Γκόγια,Ρέμπραντ, Βαν Ντάϊκ, Τέρνερ όλο το μπαρόκ και το Ροκοκό, που γράφω παραπάνω, μαζεμένα σε πίνακες ζωγραφικής, χρυσοποίκιλτες κορνίζες, εξαίσιες πορσελάνες, έπιπλα και περίτεχνα γλυπτά, ασημικά, βαρύτιμες συλλογές χρυσών ρολογιών και νταμασκ υφάσματα όλα φερμένα από την Ευρώπη. Τόσα πολλά που η ομορφιά σε κουράζει. Ασε που άθελα μου κάνω τη σκέψη: Το Παρίσι και το Λονδίνο είναι εδώ …. Η Madison Avenue,άλλωστε, δύο βήματα παραδίπλα δείχνει πιο εντυπωσιακή από τις αντίστοιχες της Avenue Montaigne ή, της Bond street. Και σίγουρα πιο ακριβή!

Η συλλογή ξεκίνησε από τον Henry Clay Frick, και η τέχνη εκτίθεται ακόμη στο πρώην αρχοντικό του.

Τα σκήπτρα, όμως, της αδηφάγου όρεξης για την Ομορφιά της Ιστορίας και του Πολιτισμού, των λαών συνεχίζει να κρατάει το Μητροπολιτικό Μουσείο. Την πρώτη φορά που το επισκέφθηκα ήταν το 1977 και με θυμάμαι ακόμη να κοιτάζω θυμωμένη στο κέντρο της μεγάλης αίθουσας, φυλακισμένο στην αιωνιότητα, μέσα σε αλεξίσφαιρη κιβωτιόσχημη προθήκη, τον περίφημο Κρατήρα του Ευφρονίου. Ένα μοναδικό αρχαιολογικό αριστούργημα, που κλάπηκε το 1971 και πουλήθηκε από αρχαιοκάπηλους στο ΜΕΤ, αλλά τελικά γύρισε στην Ιταλία, καθώς προερχόταν από ετρουσκικό τάφο. 

O ΚρατήραW του Ευφρονίου
Είναι αγγείο ερυθρόμορφου ρυθμού με δύο εικόνες εμπνευσμένες από την αρχαία ελληνική μυθολογία. Στην εμπρόσθια όψη παριστάνεται η σκηνή του θανάτου του Σαρπηδόνα, γιου του Δία: τον σηκώνουν ο Ύπνος και ο Θάνατος, ενώ ανάμεσά τους βρίσκεται ο Ερμής· εκατέρωθεν της σκηνής στέκονται δύο άνδρες οπλισμένοι. Η πίσω όψη είναι πιο απλή: εικονίζει τρεις Αθηναίους έφηβους να φορούν τα όπλα τους. Φέρει τις επιγραφές του κεραμέα Ευξίθεου και του αγγειογράφου Ευφρόνιου. Μοναξιά των Δανεικών Αγαλμάτων

Κακή εμπειρία, σε αμερικανικό έδαφος, που δυστυχώς επαναλήφθηκε 48 χρόνια μετά! Με σπασμένο το λαιμό και τα γόνατα, ένα πελώριο κυκλαδικό ειδώλιο στέκεται ακούνητο, αμίλητο, αγέλαστο μπροστά μου. Φυλακισμένο στην άθραυστη γυάλινη προθήκη του, το ελληνικό γλυπτό είναι το καμάρι της περίφημης συλλογής Στερν που παρουσιάζει με δικαιολογημένη υπερηφάνεια το ΜΕΤ. 

Μην δυνάμενος να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα ο αμερικανός συλλέκτης, «που αγάπησε τον Κυκλαδικό πολιτισμό από την εφηβεία του», ξεκίνησε να συλλέγει τα μοναδικά στον κόσμο αρχαϊκά αριστουργήματα από το 1981. Μέχρι που η εμφάνιση τους σε κοινή θέα κινητοποίησε διεθνείς και ελληνικές αρχές. Την ανάγκη φιλοτιμία ποιούμενος, παρέδωσε τη συλλογή στο ΜΕΤ, που με τη σειρά του έκανε συμφωνία με την ελληνική κυβέρνηση. Δάνειο το ονόμασαν, κατ´ ευφημισμόν! Ετσι, το αμερικανικό μουσείο θα την κρατήσει εκθέτοντας την για 25 χρόνια και με option για άλλα 25! Στην Ελλάδα θα επιστρέψουν μετά από μισό αιώνα! Αρκεί να μην χρειαστεί πάλι αγώνας, για την επιστροφή των μαρμάρων. Κυκλαδικών, αυτή τη φορά και με τη διαφορά ότι ο συλλέκτης δεν ήταν Άγγλος λόρδος, αλλά αμερικανός βιομήχανος…. Μπαίνοντας από την κεντρική αίθουσα του ΜΕΤ, δεξιά σου, στο Belfer court , σαν προπομπούς στο χώρο των ελληνορωμαϊκών συλλογών, συναντάς παγωμένους στο Χρόνο, τους πιο λευκούς μετανάστες των ΗΠΑ. Αυτές οι ανθρώπινες φιγούρες πήραν την πιο εύκολη πράσινη κάρτα, από την ανακάλυψη της Αμερικής!

.

Στερημένα από το Αιγαιοπελαγίτικο φως τα αγάλματα των Κυκλάδων δείχνουν θολωμένα έτσι καθώς η στιλπνότητα του μαρμάρου της Πάρου, της Τήνου, της Σαντορίνης και της Νάξου αδυνατεί να καθρεφτιστεί και να λάμψει μπροστά από το αναιδές κόκκινο φόντο της βιτρίνας, όπου τα έχουν τοποθετήσει. Χρώμα που καμία σχέση δεν έχει με την ιστορία τους!

.

Την έκθεση, που χαρακτηρίστηκε από τον αμερικανικό Τύπο, ως ένα ακόμη πολύτιμο πετράδι στο πολιτιστικό στέμμα του ΜΕΤ, συνθέτουν 161 ειδώλια, αμφορείς και χρηστικά αντικείμενα, χρονολογημένα ανάμεσα στο 5.300πΧ και 2.300πΧ. Από τον Ιανουάριο του 2024 παρουσιάζονται με τον προκλητικό τίτλο « Κυκλαδική Τέχνη:

Η συλλογή Λέοναρντ Ν. Στερν, με δανεισμό από την Ελληνική Δημοκρατία». Κι άλλο τίποτε δεν θα γράψω, όχι μόνο γιατί δεν θα ζήσω για να τα δω ξανά στην πατρίδα, αλλά γιατί η σιωπηλή διαμαρτυρία για την αδόκητη προσφυγιά τους είναι τόσο έντονη, που χτυπάει σαν καμπάνα μέσα στο κεφάλι μου. Βγαίνω βιαστικά. Κάθομαι στα σκαλοπάτια της μεγάλης εισόδου, στην 5η Λεωφόρο, με τα αγάλματα από τον Ελπήνορα του Γ. Σεφέρη κατά νού. Κάπως έτσι δεν μιλούν στο ποίημα;

Προσπαθώ να θυμηθώ: «— Άκουσε ακόμη αυτό. Στο φεγγάρι τ’ αγάλματα λυγίζουν κάποτε σαν το καλάμι ανάμεσα σε ζωντανούς καρπούς κι η φλόγα γίνεται δροσερή πικροδάφνη, η φλόγα που καίει τον άνθρωπο, θέλω να πω. — Είναι το φως, ίσκιοι της νύχτας. — Τ’ αγάλματά είναι στο μουσείο. — Γιατί τ’ αγάλματα δεν είναι πια συντρίμμια, είμαστε εμείς. Τ’ αγάλματα λυγίζουν αλαφριά. Καληνύχτα .».

Καληνύχτα, σου λέω, Νέα Υόρκη. Κοιμήσου επιτέλους ακοίμητη Πολιτεία! Δράκοι σε φυλάνε και Άγγελοι ξαγρυπνούν στο προσκεφάλι σου. Αγάλματα 7.000 χρόνων. Απέριττες φιγούρες, που διδάσκουν την απλότητα με τις ορθές γραμμές τους και χαρίζουν λευκό Φως, στην πόλη του επιχρυσωμένου Ροκοκό και του Ντονάλντ Τραμπ. Καληνύχτα Νέα Υόρκη.

*

Ελένη Σπανοπούλου Δημοσιογράφος, τ.Προεδρος ΕΔΟΕΑΠ