Η μονιμότητα στο Δημόσιο

Ας ξεκαθαριστεί τούτο: Ο δημόσιος υπάλληλος αν δεν μπορεί ή αν δεν κάνει σωστά τη δουλειά του, απολύεται! Ο δημοσιοϋπαλληλικός κώδικας είναι σαφέστατος και ουδεμία αμφισβήτηση χωρεί επί αυτού, ως εκ τούτου ουδείς έχει εξασφαλισμένη την εργασιακή του θέση αν δεν είναι επαρκώς ικανός και κατάλληλος για να την υπηρετήσει.

Γιατί όμως η συζήτηση περί άρσης της μονιμότητας των δημοσιών υπαλλήλων επανέρχεται τακτικά στο προσκήνιο της δημόσιας συζήτησης; Ποια είναι η αληθινή αιτία; Και γιατί υπάρχει επίμονη πολιτική

ανάγκη τακτικής ανάδευσης του ζητήματος αυτού; Είναι άραγε η άρση της μονιμότητας μια ουσιαστική διοικητική μεταρρύθμιση; Ή μήπως αποτελεί ένα εργαλειακό -και κενό ουσίας- πολιτικό πυροτέχνημα του οποίου ο επιδιωκόμενος σκοπός δεν είναι η ποιοτική αναβάθμιση των παρεχόμενων κρατικών υπηρεσιών στους πολίτες αλλά ο αποπροσανατολισμός της κοινής γνώμης από τις βαθύτερες αιτίες τής κρατικής δυσλειτουργίας;

Η συνταγματική καθιέρωση της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων στην Ελλάδα το 1911 λειτούργησε, στον ιστορικό εκείνο χρόνο, ως ανάχωμα στην αντίληψη ότι το κράτος είναι κομματικό λάφυρο. Ταυτόχρονα διασφάλισε τη συνέχεια της δημόσιας διοίκησης, η οποία απαλλαγμένη από την μικροπολιτική ασυδοσία, άρχισε να συσσωρεύει δημιουργική εμπειρία και πολύτιμη τεχνογνωσία, η οποία, συν τω χρόνω, στήριξε εμπράκτως την ελληνική κοινωνία και δημιούργησε χρηστικούς θεσμούς με τους οποίους εξυπηρέτησε τους πολίτες κι έθεσε τις βάσεις για την ανάπτυξη της Ελλάδας. Στην εποχή μας, η μονιμότητα του υπαλλήλου, όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αποτελεί την ελάχιστη θεσμική εγγύηση προστασίας τής δημόσιας διοίκησης από τις παθογένειες του πολιτικού καιροσκοπισμού και ταυτόχρονα διασφαλίζει την ανεξαρτησία των λειτουργών της από τυχόν ασκούμενες πολιτικές πιέσεις. Χωρίς τη διασφάλιση της μονιμότητας άλλωστε, είναι αυτονόητο ότι εύκολα ο υπάλληλος καθίσταται ευάλωτος στις ιδιοτροπίες και στις διαθέσεις τής πολιτικής εξουσίας και της αδηφάγου κομματικής λογικής.

Το κράτος στη χώρα μας είναι μια ζωντανή οντότητα η οποία είναι ταυτόχρονα και φορέας οράματος για το αύριο και θεσμικός παράγοντας παροχής και διασφάλισης κοινωνικής ευημερίας. Σχεδιάζει, δημιουργεί τις προϋποθέσεις και στη συνέχεια υλοποιεί απρόσκοπτα και με όρους ισονομίας και δικαιοσύνης την ιστορική συνέχεια της ελληνικής κοινωνίας. Είναι λοιπόν, τουλάχιστον, αφελές να γίνεται προσπάθεια σύγκρισής του με όρους αναγωγής του σε ιδιωτική επιχείρηση καθόσον δεν είναι ένας κερδοσκοπικός μηχανισμός παροχής υπηρεσιών αλλά εν πολλοίς η, υπερκείμενη όλων μας, αντανάκλαση της συλλογικής μας ταυτότητας.

Αλλά ακόμα και στην περίπτωση μιας τέτοιας ανούσιας και ανόητης προσπάθειας σύγκρισής της, θα διαπιστωθεί με αντικειμενική επάρκεια ότι η ελληνική δημόσια διοίκηση δεν πάσχει εν τοις πράγμασι ούτε από έλλειψη ευελιξίας ούτε από έλλειψη αποτελεσματικότητας. Αντίθετα, πάσχει από πενία οράματος, από εφαρμογή σπασμωδικών και ασυνεχών πολιτικών σχεδιασμών (γνωστό πια ότι αλλαγή υπουργού συνεπάγεται συνήθως και αλλαγή πολιτικής διακόπτοντας κάθε μακροπρόθεσμο σχέδιο), από δαιδαλώδη πολυνομία με απειράριθμες τροπολογίες αλλά και από κακοσχεδιασμένες διαδικασίες με αλληλεπικαλυπτόμενες αρμοδιότητες.

Μέσα σε αυτό το λειτουργικό πλαίσιο, η αποδόμηση της μονιμότητας των υπαλλήλων είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει στην αποδόμηση της νομιμότητας της λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης καθόσον εύκολα θα μπορούσε να καταστεί γρανάζι μικροπολιτικών εξυπηρετήσεων. Είναι λοιπόν απολύτως αναγκαίο να γίνει κατανοητό ότι είναι προϋποθετική αναγκαιότητα η διασφάλιση της μονιμότητας των υπαλλήλων ώστε το κράτος να λειτουργεί με όρους αξιοκρατίας και κοινωνικής αποτελεσματικότητας.

Η ψευδαίσθηση ότι η εργασιακή ανασφάλεια θα γίνει κίνητρο αποδοτικότητας υποκρύπτει ενδεχομένως είτε μια απέλπιδα προσπάθεια αναζήτησης αποδιοπομπαίου τράγου για τη σοβαρή ανεπάρκεια σχεδιασμού και εφαρμογής αναπτυξιακών πολιτικών είτε μια προσπάθεια μικροκομματικής θωράκισης προσωπικών πολιτικών συμφερόντων ενώπιον μιας κοινωνίας που πασχίζει αγωνιωδώς να σταθεί με αξιοπρέπεια στα πόδια της τα τελευταία χρόνια. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι η συζήτηση για άρση της μονιμότητας εκκινεί συνήθως όταν η πολιτική λιμνάζει!

Είναι ίσως πιθανότερο η ποθούμενη ενίσχυση της κρατικής αποτελεσματικότητας να μην προκύψει και να μην εξαρτάται διαδικαστικά από την άρση της μονιμότητας των δημοσιών υπαλλήλων αλλά από την χειρουργική αφαίρεση από τη λειτουργία των κρατικών φορέων τής κομματικής αντίληψης ότι το κράτος είναι φέουδο του νικητή των εκλογών.

Ενδεχομένως λοιπόν, η άρση της ”μονιμότητας” του πολιτικού προσωπικού που λυμαίνεται εναλλασσόμενο τις ανώτατες κρατικές θέσεις ευθύνης, το οποίο είναι ίδιο και απαράλαχτο επί πολλά έτη, να αποτελεί τη ζητούμενη και αποτελεσματικότερη λύση μετουσίωσης του δυσκίνητου κράτους σε πραγματικά και αντικειμενικά χρηστικό για τον πολίτη μηχανισμό προσωπικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Η ελληνική κοινωνία όμως, έχει άραγε την απαραίτητη ωριμότητα για να επιλέξει, προς αληθινό όφελός της, ποια μονιμότητα πρέπει τελικά να αρθεί;

Κώστας Θερμογιάννης

https://thermoyiannis.gr