Η Ελλάδα απειλείται από τους “Μαύρους Κύκνους”

Η δύναμη, το κύρος και η αξιοπιστία μιας χώρας δεν αποτιμάται θετικά μόνον από το κεφαλήν εισόδημα, ούτε μόνον από την στρατιωτική της ισχύ, ούτε μόνον από τη σωστή λειτουργία των δημοκρατικών της θεσμών, αλλά και από την ικανότητά της να “επιβιώνει” και να “επιπλέει” σε κάθε γεγονός και σε κάθε κρίση που τείνουν να ανατρέψουν τις βεβαιότητές της και τα σταθερά της θεμέλια και να την εκτρέψουν από την κανονικότητά της.

Στην εποχή μας της πλήρους “αταξίας” και των συνεχών ανακατατάξεων και αναδιαρθρώσεων των πάντων η αστάθεια

τείνει να καταστεί η κανονικότητα και οι πολυποίκιλες συγκρούσεις απειλούν με κατεδάφιση των παραδοσιακών βεβαιοτήτων και σταθερών σημείων που αν συνεχιστούν απειλούν θανάσιμα όχι  μόνον την παγκόσμια ισορροπία αλλά και την “γεωγραφία” των κρατών, όπως τα ξέραμε μέχρι τώρα.

Μέσα σε αυτό το χαοτικό περιβάλλον και της αυξημένης εντροπίας η Ελλάδα καλείται να επιβιώσει και να βρει τρόπους αντιμετώπισης εκείνων των κρίσεων και γεγονότων που ενσκήπτουν ξαφνικά, απροσδόκητα και απρόσμενα με απροσμέτρητες συνέπειες σε όλους τους τομείς της εθνικής μας ζωής.

«Η ζωή είναι το άθροισμα των επιλογών μας» (Αλμπέρ Καμί). 

Με άλλα λόγια η χώρα μας απειλείται-όχι πάντα από την απρονοησία της-από τους “Μαύρους Κύκνους” της εποχής μας, που τελευταία ολοένα και περισσότερο κάνουν την εμφάνισή τους όχι μόνον στο έδαφός της αλλά και στο γειτονικό ή και στον παγκόσμιο χώρο.

Με δεδομένη αυτήν την αναπάντεχη παρουσία και δράση των “Μαύρων Κύκνων” δεν είναι περίεργο, ούτε ανεξήγετο που μια παλιά θεωρία του Τάλεμπ κάνει την εμφάνισή της στο χώρο και στον κύκλο όχι μόνον των ειδικών επιστημόνων και αναλυτών αλλά και των πολιτικών μας που πασχίζουν να ερμηνεύσουν το τσουνάμι εκείνων των γεγονότων που απειλούν την κοινωνική ισορροπία αλλά και την εθνική ασφάλεια κάθε χώρας.

Η θεωρία του Τάλεμπ έγινε γνωστή με την έκδοση του βιβλίου του «Υπάρχει η τύχη; Οι παγίδες της τύχης» (2004). Σύμφωνα με αυτήν περιγράφεται ένα γεγονός πολύ σπάνιο, απρόβλεπτο και που απέχει αρκετά από τις δυνατότητές μας να το προβλέψουμε αλλά και από τις προσδοκίες μας. Το γεγονός, δηλαδή, αυτό πέραν της μη προβλεψιμότητάς του χαρακτηρίζεται και από τους κινδύνους που ενέχει για την οικονομία και γενικά για την σταθερότητα.

Για τον Τάλεμπ  “αυτά που δεν γνωρίζουμε είναι  πιο σημαντικά από αυτά που γνωρίζουμε”. Οι γνώσεις μας πολλές φορές αποδεικνύονται αναποτελεσματικές και ανεπαρκείς στο να προετοιμαστούμε για όσα νομίζουμε πως είναι πιθανόν να συμβούν. Κι ένα απροσδόκητο γεγονός-Μαύρος Κύκνος είναι αρκετό να διαψεύσει τις βεβαιότητές μας.

Η θεωρία του «Μαύρου Κύκνου» έλαβε το όνομά της από το αρχαίο λατινικό «Rara avis in terris  nigroque  simillima cycno» (ένα σπάνιο πουλί στη γη, τόσο σπάνιο όσο ένας μαύρος κύκνος) {Ιουβενάλης}. Κι αυτό γιατί πολλούς αιώνες  οι άνθρωποι θεωρούσαν πως υπάρχουν μόνον άσπροι κύκνοι, μέχρι που κάποιοι Ολλανδοί εξερευνητές ανακάλυψαν (1697) στην Αυστραλία και μαύρους κύκνους.

Έτσι η φράση Μαύρος Κύκνος επικράτησε να δηλώνει το πόσο απίθανο είναι να συμβεί ένα γεγονός. Όσο, δηλαδή, δύσκολο και απίθανο είναι να υπάρξει Μαύρος Κύκνος. Κατά τον Τάλεμπ για να θεωρηθεί ένα γεγονός ως «Μαύρος Κύκνος» θα πρέπει να έχει τα παρακάτω τρία γνωρίσματα: Να είναι απροσδόκητο (για τους περισσότερους), να έχει καταστρεπτικές συνέπειες, και να είναι αναδρομικά(εκ των υστέρων) ερμηνεύσιμο.

Από τα παραπάνω διαφαίνεται πως οι «Μαύροι Κύκνοι» στην εποχή μας θα είναι πολλοί αφού την εμφάνισή τους την ευνοεί πολύ η πολυπλοκότητα  του κόσμου της παγκοσμιοποίησης και τα χαοτικά της στοιχεία. Γι αυτό επιβάλλεται να γνωρίσουμε πως οι γνώσεις μας είναι μάλλον υπερτιμημένες και οι αβεβαιότητες υποτιμημένες. Ο Τάλεμπ μας διδάσκει πολλά με τη φράση «Δεν γνωρίζουμε, τι δεν γνωρίζουμε».

Αν θα θέλαμε να καταγράψουμε κάποια παγκόσμια γεγονότα ως «Μαύρο Κύκνο» σίγουρα δεν θα έπρεπε να αγνοήσουμε: Την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης (1991), την τρομοκρατική επίθεση στους δίδυμους πύργους (2011), τη μαύρη Δευτέρα του 1987, τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο (αφορμή), ακόμη-ακόμη και τον covid-19 ή και τον Ουκρανικό πόλεμο.

Αν δεχτούμε τη θεωρία του ”Μαύρου Κύκνου” ως μία προειδοποίηση ή  ως προτροπή για τον τρόπο που πρέπει ως άτομα ή ως χώρα να σχεδιάζουμε το μέλλον μας, τότε οφείλουμε να απαγκιστρωθούμε από τον παραδοσιακό τρόπο σκέψης και δράσης και να μην εφησυχάζουμε στις παλιές βεβαιότητες και στη μακαριότητα του τύπου: ”Ε! Σιγά μην συμβεί αυτό!”

Ας δοκιμάσουμε, λοιπόν, να καταγράψουμε κάποιους πιθανούς ”Μαύρους Κύκνους” που μπορεί να δοκιμάσουν τις αντοχές της Ελλάδας στο προσεχές ή απώτατο μέλλον ή και να φέρουν τα ”πάνω κάτω” καλά το κοινώς λεγόμενον.

Τέτοιοι ”Μαύροι Κύκνοι”- και πάντα σύμφωνα με τα γνωρίσματα που προείπαμε- μπορεί να εμφανιστούν στην Οικονομία, στη λειτουργία του Πολιτικού μας συστήματος και της Δημοκρατίας, στην Κοινωνική συνοχή, στο Φυσικό μας Περιβάλλον, στην Τεχνολογία, στο Μεταναστευτικό ρεύμα και φυσικά στο χώρο της Εθνικής μας Ασφάλειας.

Η συγκεκριμενοποίηση των παραπάνω ενέχει τον κίνδυνο να θεωρηθεί ως ο  έσχατος παραλογισμός ή κάποιοι ”Μαύροι Κύκνοι” να είναι ήδη παρόντες, να σιτίζονται από την εθνική μας αδράνεια και αναποτελεσματικότητα ή και τον εθνικό μας στρουθοκαμηλισμό. Δηλαδή, κάποιοι ”Μαύροι Κύκνοι” να λογίζονται και να λειτουργούν ως ”Γκρίζοι Ρινόκεροι” και όχι ως ”Μαύροι Κύκνοι”. Για τη θεωρία του ”Γκρίζου Ρινόκερου” Ίσως χρειαστεί άλλο άρθρο...

Ενδεικτικά, λοιπόν, μπορεί ως χώρα να αναγκαστούμε να διαχειριστούμε τις συνέπειες των παρακάτω ”Μαύρων Κύκνων” τα επόμενα χρόνια:

Μείωση της αγροτικής παραγωγής, κρίση στον Τουρισμό, γήρανση του Πληθυσμού, Υπογεννητικότητα, έλλειψη εργατικών χεριών, δραματική μείωση των κρατικών εσόδων, εκτίναξη της ανεργίας στο 30%, μείωση των μισθών και συντάξεων, διπλασιασμό του δημόσιου χρέους (900 δις), απεργίες πορείες, κοινωνικές συγκρούσεις, παράλυση του κοινωνικού κράτους, βίαιη αναδιάταξη των πολιτικών κομμάτων και δυνάμεων, εμφάνιση προσώπων και ”πολιτικών ηγετών” με ακροδεξιά και λαϊκιστικά χαρακτηριστικά, αυταρχικές κυβερνήσεις, απειλή στρατιωτικών κυβερνήσεων...

Σε όλα τα παραπάνω θα πρέπει να συνυπολογιστούν και οι ”Μαύροι Κύκνοι” των φυσικών καταστροφών (σεισμοί, πυρκαγιές, πλημμύρες, ξηρασία...) με τις απότοκες συνέπειες στον οικονομικό και κοινωνικοπολιτικό χώρο.

Δεν θα πρέπει, επίσης,  να υποτιμηθούν οι ”Μαύροι Κύκνοι” της Τεχνητής Νοημοσύνης με όλα τα θετικά και τα αρνητικά τους παρεπόμενα (εξαφάνιση κάποιων επαγελμάτων).

Δεν πρέπει, επίσης, να υποτιμηθεί η αθρόα και ανεξέλεγκτη ροή μεταναστών στη χώρα μας με ό,τι αυτό συνεπάγεται στον οικονομικό, κοινωνικό και εθνικό χώρο.

Στο επίπεδο της εθνικής ασφάλειας οι ”Μαύροι Κύκνοι” είναι πολλοί και τίποτα δεν πρέπει να θεωρείται απίθανο, όπως π.χ: Βίαιη απόβαση των Τούρκων σε κάποια νησιά μας ή στη Θράκη για την προστασία, δήθεν, του μουσουλμανικού στοιχείου. Ή και το αντίθετο κατάργηση του casual belli  και της 4ης στρατιάς από του Τούρκους σε ένδειξη καλών προθέσεων σε περίπτωση φυγής του Ερντογάν από την Εξουσία.

Σε ένα άλλο επίπεδο μπορεί να έχουμε μία συντονισμένη αμφισβήτηση των συνόρων μας από Αλβανία, Βόρεια Μακεδονία και Βουλγαρία με την υποκίνηση των Τούρκων και στο όνομα του αναθεωρητισμού του Πούτιν.

Το Κυπριακό παραμένει πάντα ένα επικίνδυνο εκτροφείο ”Μαύρων Κύκνων” για την εθνική μας ασφάλεια.

Τέλος οι ”Μαύροι Κύκνοι” μπορούν να εμφανιστούν και στις σχέσεις μας με τις ΗΠΑ, είτε επί το κάλλιον, είτε επί το χείρον μετά το ”τσουνάμι Τραμπ” (διάλυση ΝΑΤΟ...).

Τέλος, να μην υποτιμούμε και την προοπτική διάλυσης της Ε.Ε με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε όλους τους τομείς της ατομικής και Εθνικής μας ζωής.

Ο κατάλογος των ”Μαύρων Κύκνων” είναι μεγάλος και δεν ωφελεί η λεπτομερής καταγραφή.

Εκείνο που προσέχει είναι η συνειδητοποίηση πως η ιστορία πλέον κινείται με μεγαλύτερη ταχύτητα από αυτήν που είχαμε συνηθίσει ή νομίζαμε.

Καιρός πλέον άτομα, λαός και πολιτική ηγεσία να εκπαιδευτούν στα διδάγματα της θεωρίας των ”Μαύρων Κύκνων”. Κι αυτό γιατί σύμφωνα και με τον Ταλέμπ:  

″Στο παρόν (προσωπικό) δοκίμιο, παίρνω το ρίσκο και ισχυρίζομαι, ενάντια σε πολλές από τις συνήθειες της σκέψης μας, ότι ο κόσμος κυριαρχείται από το ακραίο, το άγνωστο και το πολύ απίθανο την ίδια στιγμή που εμείς περνάμε τον χρόνο μας εστιάζοντας στο γνωστό και το επαναλαμβανόμενο. Παίρνω το θάρρος επίσης να ισχυριστώ ότι, παρά την πρόοδό μας και την εξέλιξη της γνώσης ή ίσως εξαιτίας της προόδου και της εξέλιξης της γνώσης, το μέλλον θα είναι όλο και λιγότερο προβλέψιμο, ενώ τόσο η ανθρώπινη φύση όσο και οι κοινωνικές ”επιστήμες” δείχνουν να συνωμοτούν για να μας κρύψουν την ιδέα”.