Ερευνα: Οι χαλεποί καιροί κάνουν τις κοινωνίες πιο ανθεκτικές, δείχνουν 30.000 χρόνια ιστορίας

Λένε πως «ό,τι δεν σε σκοτώνει σε κάνει πιο δυνατό» - και αυτό φαίνεται πως ισχύει και για τις ανθρώπινες κοινωνίες και πολιτισμούςσε βάθος 30.000 ετών ιστορίας, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Nature.

Η έρευνα έδειξε κάτι που πολλοί θεωρούν αυτονόητο (αν και αξίζει να σημειώσουμε πως δεν είναι λίγοι και αυτοί που λένε πως ό,τι δεν σε σκοτώνει...απλά σε αφήνει πιο αδύναμο για το επόμενο πράγμα που θα έρθει να σε σκοτώσει): Οι αρχαίες κοινωνίες που αντιμετώπιζαν περισσότερα δεινά ήταν αυτές που ανέκαμπταν

«Όσο συχνότερα ένας πληθυσμός βιώνει αναταραχές ή υφέσεις, τόσο πιο πιθανό είναι να είναι σε θέση να ανακάμψει ταχύτερα την επόμενη φορά» είπε στο Live Science ο Φίλιπ Ρίρις, αρχαιολόγος στο Bournemouth University στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Η ισορροπία μεταξύ ευαλωτότητας και ανθεκτικότητας ήταν ιδιαίτερα έντονη μεταξύ των πρώτων γεωργών και κτηνοτρόφων, όπως διαπίστωσαν ο Ρίρις και οι συνεργάτες του. Οι αγροτικές κοινωνίες ανά την ιστορία βίωναν περισσότερες αναταραχές από άλλες κοινωνίες, όπως οι κυνηγοί- συλλέκτες, μα επίσης ανέκαμπταν ταχύτερα από άλλες ομάδες.

«Είναι ένα σημαντικό επιστημονικό άρθρο» είπε ο Ντάγκομαρ Ντεγκρούτ, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Τζόρτζταουν που μελετά το πώς η κλιματική αλλαγή επηρεάζει την ανθρώπινη ιστορία και δεν συμμετείχε στην έρευνα. «Υπάρχει πολλή και επιδραστική δουλειά πάνω στην κατάρρευση των κοινωνιών που βρέθηκαν αντιμέτωπες με κλιματική αλλαγή» είπε στο Live Science ο Ντεγκρούτ, «μα η εστίαση στην ανθεκτικότητα και μόνο την ανθεκτικότητα είναι σημαντικά σπανιότερη».

Ιστορικοί και αρχαιολόγοι έχουν δημοσιεύσει πολλές μελέτες πάνω σε μεμονωμένες κρίσεις, μα είναι δύσκολη η σύγκριση μεταξύ τους σε βάθος χρόνου. Ο Ρίρις και η ομάδα του συγκέντρωσαν δεδομένα από 16 διαφορετικούς αρχαιολογικούς χώρους ανά τον κόσμο, από τη Νότια Αφρική ως τον Καναδά, με δεδομένα που πάνε πίσω μέχρι και 30.000 χρόνια. Για να καθορίσουν πότε ήταν οι υφέσεις και πότε οι ανακάμψεις, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μια μέθοδο που είναι γνωστή ως «χρονολογίες ως δεδομένα» (dates as data). Ο κάθε αρχαιολογικός χώρος έχει αρχεία ραδιοχρονολόγησης άνθρακα, που επιτρέπει τον υπολογισμό ηλικίας οργανικού υλικού με βάση τον άνθρακα 14- μια ραδιενεργή μορφή άνθρακα. Προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει πως ο αριθμός των χρονολογήσεων με άνθρακα 14 που είναι διαθέσιμες για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα συσχετίζεται με τον πληθυσμό- κοινώς όταν υπάρχουν περισσότεροι άνθρωποι αυτό σημαίνει μεγαλύτερη δραστηριότητα, περισσότερα κτίρια, σωροί σκουπιδιών κλπ για ανασκαφές και χρονολογήσεις.

Οι περισσότερες από τις υφέσεις/ οπισθοδρομήσεις έλαβαν χώρα σε χρονοδιαγράμματα δεκαετιών και άνω και είχαν ένα μεγάλο εύρος αιτιών, που κυμαίνονταν από αλλαγές στο περιβάλλον μέχρι κοινωνικές αναταραχές. Σε κάποιες περιπτώσεις οι ερευνητές είχαν συγκεκριμένες ιστορικές ή κλιματολογικές πληροφορίες σχετικά με το τι ήταν αυτές οι κρίσεις- όπως πχ μια περίοδος μεγάλου ψύχους στη Νορβηγία που προκάλεσε καταστροφή στις καλλιέργειες. Οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι ίσως είναι φύσει πιο ευάλωτοι σε καταστροφές, είπε ο Ρίρις, εφόσον μία κακή σεζόν ή μια ξηρασία μπορεί να οδηγήσει σε λιμό. Ωστόσο οι γεωργικές και κτηνοτροφικές κοινωνίες επίσης μπορεί να είναι σε καλύτερη θέση να ανακάμψουν.

«Οι νικητές (μετά από μια αναταραχή) είτε είναι απλά τυχεροί είτε έχουν κάποιου είδους τεχνολογία ή πρακτική ή συμπεριφορά ή κοινωνικό θεσμό που σημαίνει πως τα πήγαν καλύτερα κατά την κρίση» είπε ο Ρίρις. «Ως αποτέλεσμα, είναι πιο πιθανό να περάσουν στους επόμενους αυτή τη γνώση, αυτή την πτυχή της κουλτούρας που θα επιτρέψει στους απογόνους τους να τα πάνε καλύτερα σε βάθος χρόνου».