Come back! 3+1 λόγοι που αυτήν την φορά, τα Γλυπτά του Παρθενώνα θα επιστρέψουν στην Αθήνα

Μα θα'ταν θαρρώ πριν λίγα μόλις χρόνια. Την τελευταία φορά που επισκέφτηκα το Βρετανικό Μουσείο ήμουν ακόμα μικρό παιδί. Όχι πως τώρα δεν είμαι -ιδίως προς τα 30 εμείς οι άντρες περνάμε την κρίση μας και άντε να τ'αγαπήσεις αυτά - "για καλό" όπως λέει και μια φίλη μου.

Όπως και να'χει...τότε ήταν εκεί.

Το άγαλμα του θεού ποταμού Ιλισού, τμήμα του δυτικού αετώματος του Παρθενώνα έστεκε αγέρωχο στην κατάμεστη αίθουσα του Βρετανικού Μουσείου. Περήφανο και στωικό. "Λέει λίγα αλλά ξέρει πολλά" σκέφτηκα, κοιτάζοντας με δέος το ακέφαλο άγαλμα. Μαζί μου δεκάδες μικροί Άγγλοι μαθητές, υπενθύμιζαν σε επισκέπτες και θεούς ότι η Ελλάδα είναι ακόμα ζωντανή.

Όταν λοιπόν αντιλήφθηκα ότι το άγαλμα του Ιλισού "is abroad", ξαφνιάστηκα. Και όμως, δεν έγινε κάποιο λάθος. Μετακομίζει μέχρι τις 18 Ιανουαρίου 2015 από το Βρετανικό Μουσείο στην Αγία Πετρούπολη για τα 250α γενέθλια του Μουσείου State Hermitage.

Είναι νομίζω η πρώτη φορά που μέρος των ελληνικών γλυπτών εγκαταλείπει το Λονδίνο και μάλιστα με απόλυτα μυστικές διαδικασίες - ενημερώνομαι ότι η μεταφορά έγινε με ειδική πτήση για την αποφυγή δημοσιότητας αντί της μεταφοράς μέσω σταθερής τροχιάς, όπως είθισται.

Αρχίζω να σκαλίζω την υπόθεση με μεγάλη περιέργεια. Μιλάω στην αρχή με την εκπρόσωπο τύπου του Βρετανικού Μουσείου Olivia Rickman και διαβάζω ένα δελτίο τύπου με τις πληροφορίες που ήθελα. Το "χτενίζω" και σύντομα εντοπίζω την σχετική αναφορά για την διπλωματία των μουσείων. "Ο πολιτιστικός διάλογος οφείλει να λαμβάνει χώρα ανεξαρτήτως πολιτικών διαφορών", διαβάζω. Τελικά...για χάρη του πολιτιστικού διαλόγου και της οικουμενικότητας έγιναν όλα. Τώρα, το πώς αντιλαμβάνεται την οικουμενικότητα το Βρετανικό Μουσείο, αυτό είναι άλλο θέμα.

Κυρίως όμως, ο "δανεισμός" των Γλυπτών στο State Hermitage Museum της Αγίας Πετρούπολης είναι εξαιρετικά σημαντικός γιατί καταρρίπτει το κεντρικό βρετανικό δόγμα περί "αμετακίνητων" γλυπτών.

Θα μου πείτε...τα μισά μουσειακά εκθέματα ανά τον κόσμο είναι δανεικά από "τόπους μακρινούς και πολυ-ταξιδεμένους, γεμάτους σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ' έβενους και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής", όπως θα έλεγε ο Καβάφης. Όμως το ερώτημα που δημιουργείται είναι γιατί ο Ιλισός και γιατί τώρα;

Ενδιαφέρον έχει ότι ο Διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου Neil MacGregor είναι προσωπικός φίλος του Mikhail Piotrovsky, δηλαδή του Διευθυντή του Μουσείου στην Αγία Πετρούπολη που παρέλαβε τα δανεικά γλυπτά. Ο κ. MacGregor έχει μάλιστα και θέση στο Διεθνές Συμβούλιο Διοίκησης του Hermitage. Η Αγία Πετρούπολη δε, όπου σήμερα βρίσκεται το Μουσείο Hermitage, τυγχάνει να είναι και η γενέτειρα του νυν Προέδρου της Ρωσίας Vladimir Putin που διατηρεί στενές σχέσεις με τον κ. Piotrovsky, όπως πιστοποιεί και πρόσφατη κοινή φωτογραφία τους στο Hermitage.

Συνεχίζοντας την έρευνα, ανακαλύπτω ότι το 2010 το Βρετανικό Μουσείο δάνεισε τον Κύλινδρο του Κύρου (539 π.Χ.) - παγκόσμιο σύμβολο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων - στο Εθνικό Μουσείο του Ιράν. Και κάπου εκεί είναι που αρχίζω να αντιλαμβάνομαι την διπλωματική τακτική του Βρετανικού Μουσείου. Δανείζει με αρκετά "επιθετικό" τρόπο επιλεγμένα εκθέματα - όπως και τα Μάρμαρα του Παρθενώνα - με σκοπό την σχετική νομιμοποίηση του ιδιοκτησιακού τους καθεστώτος.

Να το πούμε απλά; Για να δανειστείς κάτι, από λεφτά έως μία παραπομπή σε επιστημονική δημοσίευση, πρέπει πρώτα να αναγνωρίσεις ότι αυτό το κάτι ανήκει στον νόμιμο ιδιοκτήτη του. Από ένα σημείο και έπειτα, όταν πολλές έγκριτες πλευρές σε αναγνωρίζουν ως νόμιμο ιδιοκτήτη, καταλήγεις νόμιμος ιδιοκτήτης per se.

Την άποψη αυτή εκφράζει ο δικηγόρος Βασίλης Παπαχαράλαμπος που ειδικεύεται σε θέματα διανοητικής ιδιοκτησίας. Φίλος φίλου, του ζήτησα ένα σχόλιο.

Στο εξωτερικό τώρα και κυρίως στην κοινότητα που τάσσεται υπέρ της επιστροφής των Μαρμάρων, οι αντιδράσεις ήταν άμεσες. Χαρακτηριστικά είναι τα όσα μου είπε ο κ. Tom Flynn εκ μέρους της Βρετανικής Επιτροπής για την Επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα.

Από την πλευρά του ο Αντώνης Σαμαράς αντέδρασε με γραπτή του δήλωση, ενώ ο Υπουργός Πολιτισμού Κώστας Τασούλας χαρακτήρισε την απόφαση "προκλητική". Και μεταξύ σοβαρού και αστείου, Θεόδωρος Πάγκαλος κάλεσε μέσω τιτιβίσματος τους Έλληνες σε σιωπηλή διαμαρτυρία με ένα κερί στο χέρι (!) έξω στην Διονυσίου Αρεοπαγίτου.

Για να γυρίσουν τα γλυπτά του Παρθενώνα στην πατρίδα τους: Στις 18 Ιανουαρίου, στις 18:00 όλοι και όλες έξω απ... http://t.co/S55KG2hdCm

— Theodoros Pangalos (@tpangalos) December 12, 2014

LET ME TELL YOU WHY

Το διπλωματικό, πολιτικό και νομικό παζλ φαίνεται πως αρχίζει σιγά σιγά να δένει, ανοίγοντας σταδιακά τον δρόμο για την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα.

Μόλις δημιουργήθηκε νομικό προηγούμενο

Με βάση τις τελευταίες εξελίξεις δημιουργείται το ερώτημα: εάν ο Ιλισός μπορεί να ταξιδέψει από το Βρετανικό Μουσείο (6.8 εκατομμύρια επισκέπτες πέρυσι) στην Αγία Πετρούπολη - "δανεικός", γιατί να μην μπορεί να ταξιδέψει στην Αθήνα; Την άποψη ότι έχει πλέον ανοίξει ο "ασκός του Αιόλου" μου εξέφρασε μεταξύ άλλων και η Marlen Godwin από την Βρετανική Επιτροπή για την Επιστροφή των Μαρμάρων.

To Μουσείο της Ακρόπολης είναι το πλέον κατάλληλο

Το επιχείρημα ότι τα Γλυπτά του Παρθενώνα δεν μπορούν να φιλοξενηθούν στην Αθήνα πλέον δεν στέκει. Η "ναυαρχίδα" των βρετανικών επιχειρημάτων καταρρίφθηκε με το που ολοκληρώθηκε πριν από λίγα χρόνια η κατασκευή του Μουσείου της Ακρόπολης, ένα υπερσύγχρονο μουσειακό κόσμημα, πανέτοιμο να υποδεχτεί εκθέσεις διεθνούς βεληνεκούς. Δείτε τί μου είπε σχετικά ο αρχιτέκτονας του Μουσείου της Ακρόπολης, Μιχάλης Φωτιάδης.

Προσλάβαμε το βαρύ πυροβολικό

Το 2011 η ελληνική κυβέρνηση προσέλαβε την εταιρία νομικών συμβούλων Doughty Chambers για να την εκπροσωπήσει στην προσπάθεια επιστροφής των Γλυπτών. Άνθρωπος κλειδί στην υπόθεση είναι ο Geoffrey Robertson που μάλιστα συνάντησε πρόσφατα τον Πρωθυπουργό για να συζητήσουν τις λεπτομέρειες της "ελληνοβρετανικής στρατηγικής". Η Amal Clooney (σύζυγος του ηθοποιού George Clooney) με ειδίκευση στο διεθνές δίκαιο, πρόσφατα προσελήφθη στην ίδια εταιρία προσθέτοντας την απαραίτητη μιντιακή αστερόσκονη.

Η κοινή γνώμη και το Χόλιγουντ είναι με το μέρος μας

Η νέα ταινία του George Clooney δίνει ώθηση στην διεκδίκηση των ελληνικών αιτημάτων για επανένωση ενώ η μιντιακή φρενίτιδα γύρω από την σύζυγό του Amal, δημιουργεί μία μοναδική ευκαιρία που όμοια της δεν νομίζω να ξανα-παραουσιαστεί στο προσεχές μέλλον. Οι δηλώσεις του Clooney υπέρ της επιστροφής δημιουργούν ακόμα θετικότερο κλίμα ενώ σύμφωνα με την πρόσφατη μέτρηση του YouGov ακόμα και οι ίδιοι οι Βρετανοί τάσσονται ξεκάθαρα υπέρ της επιστροφής.

Το 1811 με το ποίημά του "Κατάρα της Αθηνάς" (Τhe curse of Minerva) ο λόρδος Μπάιρον μίλησε στο συλλογικό υποσυνείδητο των τότε Ελλήνων, στηλιτεύοντας την λεηλασία του Έλγιν και την αρπαγή των Γλυπτών του Παρθενώνα. Αργότερα, το 1986, με ομιλία της στο Oxford Union του Λονδίνου η Μελίνα έλεγε τα πράγματα με τον δικό της τρόπο. "There is not such thing as the Elgin Marbles. There is only the Parthenon Marbles!".

Για περισσότερα από 200+ χρόνια, ο δρόμος των Γλυπτών προς την δική τους Ιθάκη ήταν πράγματι μακρύς, γεμάτος περιπέτειες και γεμάτος γνώσεις. Σήμερα όμως, μπορούν πλέον να ρίξουν αγκυροβόλι. Come back.