Τα χειρότερα είναι πίσω, αλλά…

Το 2013 ήταν μια ακόμη δύσκολη χρονιά για την Ελλάδα, για τις ελληνικές επιχειρήσεις, τα νοικοκυριά, την κοινωνία. Η ύφεση, παρά την αποκλιμάκωση, διατηρήθηκε για έκτο κατά σειρά έτος, η ανεργία εξακολούθησε να αυξάνεται και το εισόδημα των πολιτών συνέχισε να επιβαρύνεται με όλο και πιο δυσβάσταχτους φόρους. Οι ελληνικές επιχειρήσεις αντιμετώπισαν και φέτος ασφυκτικές συνθήκες έλλειψης ρευστότητας, παρά την ολοκλήρωση της ανακεφαλαιοποίησης του τραπεζικού συστήματος. Χιλιάδες ήταν αυτές που αναγκάστηκαν να κλείσουν ή να συρρικνώσουν

τις δραστηριότητές τους. Στον τομέα των εξαγωγών, μετά από τις θεαματικές επιδόσεις των προηγούμενων ετών, το 2013 άρχισαν να εμφανίζονται έντονα σημάδια κόπωσης. Η υπερπροσπάθεια από την πλευρά των εξαγωγικών επιχειρήσεων, να παραμείνουν ανταγωνιστικές και συνεπείς μέσα σε ένα εξαιρετικά αντίξοο περιβάλλον, δύσκολα μπορεί πλέον να συνεχιστεί.

Παρ’ όλα αυτά, το 2013 ήταν η χρονιά όπου άρχισε να διαφαίνεται, έστω και αμυδρά, ο δρόμος εξόδου από την κρίση. Η Ελλάδα, παρά τα τεράστια προβλήματα, παραμένει ακόμη όρθια, διαψεύδοντας όλους όσοι στοιχημάτιζαν στην αποτυχία της και στην έξοδο από το κοινό νόμισμα. Η επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος, μετά από δέκα χρόνια, αποτελεί τη σημαντικότερη θετική εξέλιξη. Πέραν του ότι ενισχύει τη διαπραγματευτική θέση της Ελλάδας έναντι των δανειστών της, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να επιστρέψει η χώρα στις αγορές. Από την πλευρά των Ευρωπαίων εταίρων μας, διαμηνύεται ότι το 2014 θα υπάρξουν αποφάσεις για την εξασφάλιση της χρηματοδότησης του ελληνικού προγράμματος και την περαιτέρω ελάφρυνση του ελληνικού χρέους – ώστε να μπει οριστικά «τελεία» στην κρίση της ευρωζώνης.

Στο πλαίσιο αυτό, η πρόσφατη δήλωση του πρωθυπουργού στις Βρυξέλλες, ότι «η Ελλάδα δεν βρίσκεται πλέον με την πλάτη στον τοίχο», ανταποκρίνεται στην αλήθεια. Τα χειρότερα φαίνεται να βρίσκονται πλέον πίσω μας. Όμως, η έξοδος από την κρίση δεν έχει ακόμη διασφαλιστεί. Το αν η χώρα θα καταφέρει, τη χρονιά που έρχεται, να κάνει το αποφασιστικό βήμα μπροστά, θα κριθεί σε δύο κυρίως επίπεδα.

Το πρώτο είναι αυτό της πολιτικής σταθερότητας. Το 2014 είναι από τώρα γνωστό ότι θα διεξαχθούν δύο εκλογικές αναμετρήσεις, για την τοπική αυτοδιοίκηση και για το Ευρωκοινοβούλιο. Η πρόκληση στην οποία θα πρέπει να ανταποκριθεί το πολιτικό μας σύστημα είναι η αποφυγή του λαϊκισμού, της ανούσιας έντασης, της πλειοδοσίας υποσχέσεων και της επαναστατικής γυμναστικής, για την αύξηση των εκλογικών μεριδίων. Η χώρα και οι πολίτες έχουν πληρώσει πολύ ακριβά, αυτού του είδους τις συμπεριφορές εκ μέρους των κομμάτων.

Το δεύτερο επίπεδο αφορά το μείγμα της εφαρμοζόμενης πολιτικής. Το κρίσιμο ζητούμενο για το 2014 είναι η επιστροφή σε θετικό ρυθμό μεταβολής του ΑΕΠ, μετά από μια βαθιά και παρατεταμένη ύφεση. Αυτό δεν μπορεί να συμβεί όσο συνεχίζεται το στύψιμο της αγοράς και των νοικοκυριών. Κανείς δεν ισχυρίζεται ότι πρέπει να αρχίσει να «βρέχει χρήματα». Ωστόσο, η έμφαση θα πρέπει να περάσει πλέον από τις περιοριστικές πολιτικές στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και στην προώθηση παρεμβάσεων που δίνουν ώθηση στην ανάπτυξη, στις επενδύσεις, στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

Παρά τα επιμέρους θετικά βήματα, μια σειρά από μεγάλα διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας παραμένουν άλυτα: η αναποτελεσματική δημόσια διοίκηση, η λειτουργία του φοροεισπρακτικού μηχανισμού, η υψηλή φορολογία και οι διαρκείς αλλαγές στο φορολογικό καθεστώς, το υψηλό κόστος της ενέργειας για τη μεταποίηση, τα κενά και οι ασάφειες στο θεσμικό πλαίσιο για τις χρήσεις γης, ο αργός ρυθμός απονομής της δικαιοσύνης, η έλλειψη ανταγωνισμού σε κρίσιμες αγορές, η χαμηλή επένδυση στην έρευνα και στην καινοτομία, τα εμπόδια στην εξωστρέφεια και πολλά άλλα. Σε αυτούς τους τομείς η επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων είναι δική μας ευθύνη και όχι της τρόικας. Δεν επιβάλλονται από κανένα «επάρατο» μνημόνιο, αλλά από την ανάγκη να θεμελιώσουμε από την αρχή την οικονομία μας, πάνω σε πιο υγιείς και σταθερές βάσεις.

Το 2014 θα αποτελέσει σημείο καμπής για την Ελλάδα. Μπορεί να γίνει η χρονιά που σηματοδοτήσει το τέλος της κρίσης και την έναρξη μιας σταδιακής, αλλά σταθερής ανάκαμψης. Μπορεί, όμως, ταυτόχρονα, να ακυρώσει όλες τις μέχρι τώρα προσπάθειες, λόγω πολιτικών αναταράξεων, μεταρρυθμιστικής κόπωσης και εξάντλησης των αντοχών της κοινωνίας. Η ευθύνη για το τι τελικά θα συμβεί ανήκει τόσο στη σημερινή κυβέρνηση, όσο και στη σημερινή αντιπολίτευση. Ας ελπίσουμε ότι του χρόνου τέτοιες μέρες, η Ελλάδα δεν θα παραμένει απλώς όρθια, αλλά θα προχωρά μπροστά.