Τράπεζες, πελάτες και ρυθμιστικές αρχές

Είναι πλέον αντιληπτό ότι οι τράπεζες διαδραματίζουν σημαντικότατο ρόλο στην παγκόσμια οικονομία, καθώς αποτελούν τη ραχοκοκαλιά των χρηματοπιστωτικών συστημάτων, διευκολύνοντας τις συναλλαγές, διασφαλίζοντας τις καταθέσεις και παρέχοντας χρηματοοικονομικές λύσεις τόσο σε ιδιώτες και επιχειρήσεις όσο και κυβερνήσεις. Η παραδοσιακή αποστολή τους ήταν η εξυπηρέτηση των πελατών τους προσφέροντας ένα ευρύ φάσμα χρηματοοικονομικών προϊόντων και υπηρεσιών - από απλούς λογαριασμούς (τρεχούμενους-ταμιευτηρίου) έως σύνθετες προτάσεις επενδύσεων και διαχείρισης περιουσίας. Ωστόσο, το περιβάλλον στο οποίο λειτουργούν έχει εξελιχθεί σημαντικά, ιδίως μετά τις χρηματοπιστωτικές κρίσεις και τις τεχνολογικές εξελίξεις των τελευταίων ετών με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα σημαντικό ερώτημα: «Οι Τράπεζες εργάζονται πρωτίστως για τους πελάτες τους ή επικεντρώνονται περισσότερο στην ικανοποίηση των απαιτήσεων των ρυθμιστικών αρχών;».Οι τράπεζες δημιουργήθηκαν πρωτίστως ως πελατοκεντρικές – δηλαδή να εξυπηρετούν τις ανάγκες των πελατών τους. Η επιτυχία τους συνδεόταν στενά με την ικανότητά τους να προσελκύουν και να διατηρούν ικανοποιημένους πελάτες, που οδηγούσε σε νέους πελάτες, άρα περισσότερες καταθέσεις, περισσότερα δάνεια και, τελικά, περισσότερα κέρδη! Ωστόσο, η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 αποκάλυψε σημαντικές αδυναμίες του τραπεζικού τομέα, συμπεριλαμβανομένης της υπερβολικής ανάληψης κινδύνων, της κακής διακυβέρνησης τους και της έλλειψης διαφάνειας. Ως απάντηση, οι κυβερνήσεις, οι ρυθμιστικές αρχές και οι διεθνείς οργανισμοί επέβαλαν ένα ευρύ φάσμα νέων κανονισμών με στόχο την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των τραπεζών και την προστασία του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού συστήματος λόγω της σημαντικού ρόλου που διαδραματίζει.Σήμερα, οι τράπεζες λειτουργούν κάτω από ένα πολύπλοκο πλέγμα κανονισμών και ελέγχων ξεκινώντας από την κεφαλαιακή επάρκεια και τη ρευστότητά τους έως την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και την προστασία των καταναλωτών από απάτες. Η συμμόρφωση των τραπεζών με αυτούς τους κανόνες δεν είναι απλώς ένα γραφειοκρατικό εμπόδιο αλλά, είναι απαραίτητη για την επιβίωση μιας τράπεζας. Ρυθμιστικές αρχές όπως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ECB), η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (EBA), η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (FED) κτλ. παρακολουθούν τακτικά και στενά τις τράπεζες, επιβάλλοντας βαριά πρόστιμα και περιορίζοντας ακόμη και τη λειτουργία όσων δεν ανταποκρίνονται εγκαίρως και υπευθύνως στις αντίστοιχες απαιτήσεις. Οι έλεγχοι και οι κανονισμοί αυτοί υποχρεώνουν τις τράπεζες να επενδύουν σημαντικά κεφάλαια σε ανθρώπινο δυναμικό για τα τμήματα κανονιστικής συμμόρφωσης, σε εξειδικευμένα συστήματα διαχείρισης κινδύνων και σε εσωτερικούς ελέγχους και διαδικασίες.Η ρυθμιστική αυτή ανάγκη έχει οδηγήσει ορισμένους παρατηρητές να ισχυριστούν ότι οι τράπεζες πλέον εστιάζουν περισσότερο στο πώς να ικανοποιήσουν τις υποχρεώσεις τους προς τις Αρχές παρά να επικεντρωθούν στην καινοτομία ή τη βελτίωση της εξυπηρέτησης των πελατών τους. Είναι αλήθεια ότι το κόστος και η πολυπλοκότητα της συμμόρφωσης μπορεί σε πολλές περιπτώσεις να επιβραδύνει την ανάπτυξη προϊόντων ή να καταστήσει τις τραπεζικές υπηρεσίες λιγότερο προσιτές, ιδίως για τους μικρότερους πελάτες (λιανικής τραπεζικής) ή τις επιχειρήσεις. Επίσης Η σημαντική άνοδος του «de-risking» -όπου οι τράπεζες περιορίζουν τις υπηρεσίες σε ορισμένους τομείς ή περιοχές για να αποφύγουν τον ρυθμιστικό έλεγχο- έχει επίσης επικριθεί για τη μείωση της χρηματοπιστωτικής ανάπτυξης.Ωστόσο, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι ο απώτερος στόχος των περισσότερων κανονισμών είναι η προστασία των πελατών και η διασφάλιση της σταθερότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Οι κανόνες σχετικά με τη διαφάνεια, τον δίκαιο δανεισμό και την προστασία των δεδομένων έχουν σχεδιαστεί για να αποτρέψουν τις καταχρήσεις και να δώσουν στους πελάτες την εμπιστοσύνη ότι τα περιουσιακά τους στοιχεία είναι ασφαλή. Ο ισχυρός έλεγχος συμβάλλει στην πρόληψη των συστημικών κρίσεων που μπορούν να καταστρέψουν τις οικονομίες και την εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα. Υπό αυτό το πρίσμα η στενή συνεργασία με τις ρυθμιστικές αρχές δεν έρχεται σε αντίθεση με την εξυπηρέτηση των πελατών- αντίθετα, αποτελεί απαραίτητο θεμέλιο για τη μακροπρόθεσμη εμπιστοσύνη και σταθερότητα του συστήματος.Εδώ ξεχωρίζουν οι υπεύθυνες τράπεζες που κατανοούν αυτή την ισορροπία και προσπαθούν να πληρούν τις κανονιστικές απαιτήσεις, ενώ παράλληλα επενδύουν στην τεχνολογία, την εξυπηρέτηση πελατών και τα καινοτόμα προϊόντα που ανταποκρίνονται στις εξελισσόμενες ανάγκες των πελατών τους. Η ψηφιακή τραπεζική, για παράδειγμα, έχει καταστήσει τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες πιο προσιτές και βολικές, ενώ παράλληλα εισάγει νέες κανονιστικές προκλήσεις γύρω από την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και την προστασία των δεδομένων.Εν κατακλείδι, οι σύγχρονες τράπεζες πρέπει να εξυπηρετούν τόσο τους πελάτες τους όσο και τις ρυθμιστικές αρχές. Η κανονιστική συμμόρφωση δεν αποτελεί ούτε εμπόδιο ούτε αντιπερισπασμό, αλλά ένα πλαίσιο κανόνων που ενδυναμώνει την ασφάλεια, την ευρωστία και την αξιοπιστία του τραπεζικού συστήματος προστατεύοντας καλύτερα τα συμφέροντα των πελατών τους και συμβάλλοντας σε μια πιο σταθερή και ευημερούσα οικονομία.*Ο Γεράσιμος Παπαλεβέντης, είναι Ανώτερο Τραπεζικό Στέλεχος (First Vice President) στον πολυεθνικό τραπεζικό όμιλο FIMBank plc στη Μάλτα, επικεφαλής της Λειτουργίας «Control and Monitoring» στη Διεύθυνση Διαχείρισης Διαθεσίμων (Treasury).