Οι αστερίσκοι, το νέο μνημόνιο με τα προαπαιτούμενα και η πολυετής εποπτεία

Των Κωστή Πλάντζου, Στέλιου Μορφίδη

Η δόση θα εκταμιευτεί, η αξιολόγηση όμως δεν έκλεισε (αφού οι δανειστές ζητούν επιπρόσθετες παρεμβάσεις και αλλαγές σε μέτρα που έχουν ήδη νομοθετηθεί) και το ζήτημα του χρέους θα παραμείνει ανοικτό για πολύ καιρό ακόμα. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της μαραθώνιας χθεσινοβραδινής συνεδρίασης του Eurogroup, το οποίο και επισήμως κάνει λόγο για ένα επιπρόσθετο μνημόνιο, το οποίο θα πρέπει να ξαναπεράσει μέσα από «εθνικές διαδικασίες» (πχ ψήφιση σε Κοινοβούλια) ώστε να επικυρωθεί!

Παράλληλα ο Πρόεδρος του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ φρόντισε να καταστήσει σαφές πως «η Ελλάδα θα παραμείνει υπό εποπτεία και μετά το τέλος του προγράμματος» (2018) με δεδομένες τις εξελίξεις που θα υπάρξουν για το χρέος, αφού η όποια ελάφρυνση θα γίνει μετά το 2018, όπως συναίνεσε και το ΔΝΤ χθες.

Μετά τις χθεσινές διαβουλεύσεις Ευρωπαίοι και ΔΝΤ βρήκαν ουσιαστικά μία «χρυσή τομή» ώστε να αποφύγουν τη μεταξύ τους ρήξη μεταθέτοντας και βάζοντας νέες προϋποθέσεις στη συζήτηση για το χρέος. Και για να το καταφέρουν αυτό μετέφεραν περισσότερο βάρος στην ελληνική πλευρά που καλείται να ακολουθήσει κατά γράμμα και έγκαιρα το πρόγραμμα προσαρμογής ώστε να επιτύχει τους στόχους που θα χρησιμοποιηθούν στη νέα έκθεση βιωσιμότητας του χρέους που θα ετοιμαστεί στο τέλος της χρονιάς από το ΔΝΤ. Τούτο σημαίνει, όπως αναφέρεται ρητά στο ανακοινωθέν του Eurogroup μία στενή επιτροπεία ως το τέλος του προγράμματος, το 2018, για την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5% του ΑΕΠ.

Ήδη οι Ευρωπαίοι φρόντισαν να κάνουν και μία «επίδειξη» ζητώντας απ' την ελληνική πλευρά να κάνει διορθώσεις στα μέτρα που ήδη έχουν ψηφιστεί, και κυρίως σε ότι αφορά την πώληση δανείων την ασφαλιστική μεταρρύθμιση, αλλά των αποκρατικοποιήσεων – ζητώντας μεταξύ άλλων άμεσα την ολοκλήρωση του project του Ελληνικού - ώστε να απελευθερώσουν την πρώτη υποδόση 7,5 δισ. Τα υπόλοιπα 2,8 δισ θα απελευθερωθούν αφού τηρηθούν τα συγκεκριμένα προαπαιτούμενα και περάσει το «επιπρόσθετο μνημόνιο απ' τις εθνικές διαδικασίες»

Ως μέρος του επιπρόσθετου μνημονίου χαιρέτισαν τη συμφωνία για τη δημιουργία του “αυτόματου κόφτη δαπανών”, το οποίο θεωρούν, όπως φαίνεται στην ανακοίνωση του Eurogroup «εγγύηση» για την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων.

«Έχουμε σχεδιάσει έναν επιπλέον μηχανισμό για τα μακροπρόθεσμα μέτρα. Ζητήσαμε από τον ESM να κοιτάξει μέτρα που θα σχετίζονται για την κάθε πληρωμή και να δει τι είναι εφικτό και να λάβει αποφάσεις για τα βραχυπρόθεσμα μέτρα», τόνισε στη συνέντευξη Τύπου ο κ. Ντάισελμπλουμ. Κάτι που σημαίνει πως όσο η ελληνική πλευρά προχωρά και παίρνει μέτρα, προχωρώντας παράλληλα σε αποκρατικοποιήσεις και βελτιώνοντας τον φοροεισπρακτικό μηχανισμό τόσο οι δανειστές θα αξιολογούν και θα αποφασίζουν τόσο για την εκταμίευση των δόσεων, όσο και για «πιθανή ελάφρυνση», όπως ήταν η φράση που χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον και απ' τους κ.κ. Μοσκοβισί και Ρέγκλινγκ.

Το χρέος

Για την ελάφρυνση του χρέους: για μείωση επιτοκίων και επιμήκυνση αποπληρωμών (και για «κούρεμα» φυσικά) δεν μίλησε κανείς από τους ευρωπαίους εκπροσώπους, ούτε καν όμως και ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ Πόουλ Τόμσεν που μετείχε αντί της κυρίας Λαγκάρντ. Ο κύριος Τόμσεν δέχτηκε σωρεία ερωτημάτων μάλιστα από αμερικανικά ΜΜΕ, τι απέγιναν οι όροι και τα μέτρα ελάφρυνσης που το Ταμείο πρότεινε έως στο παρα ένα του Eurogroup, αλλά όταν έσβησαν τα φώτα, αυτά έμειναν «εκτός».

«Επιτυχία» της κυβέρνησης είναι πάντως ότι η όλη συζήτηση για την ελάφρυνση χρέους πέρασε από το «εάν χρειαστεί» που υποσχέθηκαν το 2012 οι εταίροι, στο «πότε θα χρειαστεί». Μέτρα ελάφρυνσης θα αρχίσουν να αποφασίζονται και να λαμβάνονται και βραχυπρόθεσμα, από φέτος κιόλας, αλλά μόνον από χρήματα και «εργαλεία» που οι δανειστές τα κρατούσαν «κάβα» για τη χώρα μας, από το 2012 ή από το 2015 και μετά.

Κανείς δεν μίλησε όμως και για το «πόσο μεγάλη ελάφρυνση θα δοθεί», που είναι και η «ταμπακιέρα» της υπόθεσης, αφού κανένα ποσοτικό στοιχείο από όσα προβλέπονταν στις εκθέσεις ανάλυσης βιωσιμότητος (DSA) του ΔΝΤ και των ευρωπαίων που είχαν διαρρεύσει τα προηγούμενα 24ωρα, δεν υιοθετήθηκε τελικώς.

Και για να συμφωνηθεί το «πόσο μεγάλη» θα είναι μια πιθανή ελάφρυνση του ελληνικού χρέους, θα χρειαστούν μήνες και χρόνια ακόμη για να καθοριστεί, αφού:

- «μήνες» θα χρειαστούν για να δει το ΔΝΤ αν είναι αποφασισμένοι για γενναία ελάφρυνση οι ευρωπαίοι. Όπως είπε ο Πόουλ Τόμσεν, αυτά θα συζητηθούν μέσα στο 2016 στην Ουάσιγκτον, μέχρι να αποφασίσει το ΔΝΤ αν θα μετάσχει στο ελληνικό πρόγραμμα. Και μήνες επίσης θα χρειαστούν για να δουν οι ευρωπαίοι αν ικανοποιεί η Ελλάδα στο 100% (όπως είπε οι κ. Ρέγκλινκ) τα όσα ζητούν οι δανειστές για ιδιωτικοποιήσεις, ενέργεια, είσπραξη φόρων και όλα τα επόμενα προαπαιτούμενα του προγράμματος μέχρι το 2018.

- «χρόνια» θα χρειαστούν για να κριθεί το 2018, με νέες μελέτες ανάλυσης χρέους τότε, αν οι ισχύουν ή άλλαξαν οι μελέτες ανάλυσης χρέους (DSA) που ετοιμάστηκαν και συζητήθηκαν χθες. Καθώς απαλείφθηκε από την έκθεση βιωσιμότητας του ESM η πρόβλεψη για συνεχή πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% και για μια 10ετία μετά το 2018, έμεινε εκτός συζήτησης τελικά και κάθε αναφορά σε άλλο ποσό ή ποσοστό ή μέτρο ελάφρυνσης πυ είχε πέσει στο τραπέζι από την ελληνική κυβέρνηση ή το ΔΝΤ, αφού όλα θα κριθούν στο τέλος του προγράμματος το 2018, ενόψει της κατάρτισης του προϋπολογισμού του 2019.

Και για μετά το 2019, όπως είπε ο κύριος Ρέγκλινκ, η Ελλάδα θα τελεί υπό διαρκή παρακολούθηση για τα επόμενα πολλά χρόνια.

Επί της ουσίας, μετά από 11 ώρες συζητήσεων κεκλεισμένων των θυρών χθες στο Eurogroup, ο κύριος Ευκλείδης Τσακαλώτος έφυγε με άδεια χέρια αφού η συζήτηση για το χρέος έμεινε στο ίδιο παρανομαστή. Μόνο ο κύριος Τόμσεν εξέφρασε την ικανοποίησή του γιατί «τώρα αναγνώρισαν όλοι πως δεν είναι βιώσιμο το χρέος», κάτι όμως που ήταν το μίνιμουμ που ήθελε το Ταμείο να πάρει από τους ευρωπαίους οι οποίοι (Ντάισελμπλουμ, Μοσκοβισί και Ρέγκλινγκ) έδειναν σε όλους τους τόνους πως τα κάνουν όλα για να μείνει το ΔΝΤ και επαναλάμβαναν πως «δεν υπάρχει επιλογή να μην μετέχει στο ελληνικό πρόγραμμα», χωρίς όμως να κάνουν ξεκάθαρο αν εννοούν ως χρηματοδότης κατ'ανάγκην ή ως «τεχνικός σύμβουλος».

Οι Κλάους Ρέγκλινγκ και ο Γερούν Ντάισελμπλουμ ελάχιστα άφησαν να εννοηθούν για επιμήκυνση και μείωση επιτοκίων στην Ελλάδα (πλην μόνον για τα «φτηνά» δάνεια 40ετίας που δίνει ο ESM) αλλά περιορίστηκαν να περιγράψουν μόνον «πιθανά εργαλεία» που σκέφτονται, αλλά όμως έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί ή κρατηθεί και προορίζονταν από καιρό για την Ελλάδα όπως:

· Το «μαξιλαράκι» των 20 από τα 25 δισ. που «περίσσεψαν» από την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και μπορεί, όπως είπε ο κύριος Ρέγκλινγκ να χρησιμοποιηθούν για εξαγορά χρέους ή άλλους τέτοιους σκοπούς. Τα χρήματα αυτά είναι τα ίδια που ανακυκλώνονται εδώ και χρόνια, αφού δόθηκαν στην Ελλάδα με απόφαση του Eurogroup το 2012, αλλά τα επέστρεψε η Αθήνα επί Βαρουφάκη το 2015 για να μειώσει τότε το δημόσιο χρέος της, αλλά λίγους μήνες μετά τα ξαναπήρε για την ανακεφαλαιοποιήσει τις ελληνικές τράπεζες.

· Χρήματα από τα κέρδη των ευρωπαϊκών κεντρικών τραπεζών από ελληνικά ομόλογα (ANFA's και SNP's) που και ήδη δίδονται (με καθυστέρηση) στη χώρα μας.
​​
Μέχρι να κριθούν όλα αυτά, η κυβέρνηση ​ θα παίρνει συνέχεια μέτρα και ... δόσεις που θα έρχονται με δόσεις.

Και για να έρθουν οι δόσεις ακόμα, θα πρέπει στην κυβέρνηση να σβήσουν, να ξαναγράψουν και να εφαρμόσουν όπως οι δανειστές επιθυμούν, διατάξεις που μόλις ψηφίστηκαν από τη Βουλή. Ο κύριος Ρέγκλινγκ προσδιόρισε μάλιστα και πού ακριβώς θα γίνουν αλλαγές (χωρίς να πει λεπτομέρειες όμως). Αναφέρθηκε συγκεκριμένα σε αλλαγές:

​​· για το νέο υπερΤαμείο Αποκρατικοποιήσεων, όπου επιμένουν οι ευρωπαίοι​ (πιθανότατα για άμεση εκχώρηση ​για 99 χρόνια και του Ελληνικού)
· για την ανεξάρτητη Αρχή Εσόδων, που ενδιαφέρει το ΔΝΤ όπως δήλωσε ο Τόμσεν
· για το άνοιγμα της αγοράς Ενέργειας, όπου έδωσε έμφαση ο Επίτροπος Μοσκοβισί
​​· ​ για την πώληση όλων των δανείων ​στα ξένα funds και
​· για αλλαγές στο ασφαλιστικό Κατρούγκαλου.​​

Και, όπως ξεκαθάρισε ο κύριος Ρέγκλινγκ, η Ελλάδα θα πάρει μία δόση 7,5 δισ. ευρώ τον Ιούνιο (υπολογίζονται περίπου 5,5-5,7 δισ. ευρώ για να πληρωθούν χρέη στους δανειστές και 1,8-2 δισ. για ληξιπρόθεσμα «φέσια» του κράτους στους πολίτες και στους προμηθευτές) αλλά η επόμενη των 2,8 δισ. ευρώ θα έρθει το φθινόπωρο (Οκτώβριο ενδεχομένως) και θα δοθεί μόνον, εάν και εφόσον η κυβέρνησ δώσει τα λεφτά στους ιδιώτες και δεν τα κρατήσει πάλι στα κρατικά ταμεία, για να πληρώνει δάνεια ή μισθούς και συντάξεις.

Τόνος αισιοδοξίας στις δηλώσεις

Επισήμως πάντως, όλοι ήθελαν να δώσουν ένα κλίμα αισιοδοξίας για συμφωνία.

Ο υπουργός Οικονομικών κύριος Ευκλείδης Τσακαλώτος, δήλωσε μετά το Eurogroup ότι «ολοκληρώθηκε η αξιολόγηση» και οι συνθήκες επιτρέπουν να επιστρέψουν οι εμπιστοσύνη και οι επενδυτές στη χώρα.

«Έχουμε συμφωνία στο πακέτο των μεταρρυθμίσεων που ψήφισε η ελληνική πλευρά το οποίο θα εξετάσουν οι θεσμοί. Υπάρχει και ο μηχανισμός ρύθμισης του ελλείμματος (κόφτης)» σημείωσε και ο κ. Ντάισελμπλουμ, ανακοινώνοντας τη δόση των 10,3 δις. ευρώ προς την Ελλάδα, η οποία θα εκταμιευτεί σε δύο φάσεις.

«Η Ελλάδα επέστρεψε στην υπευθυνότητα» είπε ο Επίτροπος Μοσκοβισί, «στόχος μας είναι η Ανάπτυξη της Ελλάδας» τόνισε.

Ικανοποιημένη η κυβέρνηση

Κυβερνητικές πηγές αξιολογούσαν ως σημαντικές τις αποφάσεις του Eurogroup, υποστηρίζοντας ότι:

«1. Η αξιολόγηση ολοκληρώθηκε και θα υπάρξει εκταμίευση συνολικού ύψους 10,3 δισ. ευρώ σε δύο τμήματα. Τα 7,5 δισ. τον Ιούνιο και τα υπόλοιπα 2,8 δισ. ευρώ τον Σεπτέμβριο.
2. Ουσιαστικά δίνονται για τα ληξιπρόθεσμα χρέη του δημοσίου 3,5 δισ. ευρώ, περίπου 700.000 ευρώ το μήνα μέχρι και τον Οκτώβριο του 2016. Δηλαδή 5 μήνες Χ 700.000=3,5 δισ. ευρώ θα "πέσουν" στην αγορά.
3. Συμφωνήθηκε ότι η Ελλάδα δεν θα πληρώνει πάνω από το 15% του ΑΕΠ για τόκους και χρεολύσια για ένα μεσοπρόθεσμο χρονικό διάστημα. Στη συνέχεια ο περιορισμός αυξάνεται στο 20% του ΑΕΠ. Το ποσοστό αυτό, στο οποίο θα περιλαμβάνονται και τα έντοκα γραμμάτια, είναι χαμηλό με βάση όλους τους συγκριτικούς δείκτες για χώρες με ανάλογα οικονομικά χαρακτηριστικά. Και μειώνει αποφασιστικά τις χρηματοδοτικές ανάγκες της χώρας για τα επόμενα χρόνια.
4. Ρυθμίζεται άμεσα, από αύριο, το θέμα του χρέους.
- Τα συγκεκριμένα μέτρα [βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα] για την ρύθμιση του χρέους δημιουργούν ένα σαφή οδικό χάρτη που εξομαλύνει τις συνθήκες ρευστότητας στην οικονομία.
- Είκοσι δισ. ευρώ που περίσσεψαν από την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών χαρακτηρίζονται ως "διαθέσιμα" για πράξεις επαναγοράς του χρέους.
- Οι συμφωνηθείσες παρεμβάσεις για το χρέος επιτυγχάνουν την έξοδο στις αγορές, μέσω της τόνωσης της επενδυτικής εμπιστοσύνης και της εξάλειψης των συνθηκών αβεβαιότητας στην οικονομία.
- Η συμφωνία εξασφάλισης της βιωσιμότητας του χρέους είναι προσαρμοσμένη στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ελληνικής οικονομίας. Και εξασφαλίζει, για μακρύ χρονικό διάστημα, την χρηματοδότηση της οικονομίας, υπό πολύ ευνοϊκούς όρους», όπως έλεγαν οι ίδιες πηγές.