Ο Μπαμπούλας του πληθωρισμού και τα δελτία ειδήσεων

Πληθωρισμός. Η τελευταία λέξη της μόδας που μπήκε ξαφνικά στη ζωή μας, μετά την πανδημία, τις μεταλλάξεις και την κυρία Παγώνη στα τηλεπαράθυρα.

Βέβαια, ο απλός λαός το ονομάζει «ακρίβεια» αλλά, βεβαίως, δεν είναι το ίδιο πράγμα.

Τι είναι όμως, κατ’ αρχάς, ο πληθωρισμός; «Πληθωρισμός ονομάζεται το φαινόμενο της γενικευμένης αύξησης τιμών κατά τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου.».

Προφανώς ο πληθωρισμός μειώνει την αξία του χρήματος, διότι με το ίδιο ποσό χρημάτων μπορεί κανείς σήμερα να αγοράσει περισσότερα αγαθά απ’ ό,τι θα αγοράσει αργότερα, εφόσον η τιμή των

Και γιατί όλοι εξορκίζουν τον πληθωρισμό;

Η άποψη αυτή ως γενικευμένη δεν είναι ακριβής. Ο πληθωρισμός δεν είναι πάντα κακό πράγμα. Εξαρτάται από το μέγεθός του και τον ρυθμό αύξησης, όπως λένε οι ειδικοί. Αν ο ρυθμός είναι σχετικά μικρός τότε ο πληθωρισμός είναι καλός. Ο μικρός πληθωρισμός είναι δείγμα μιας υγιούς οικονομίας γι’ αυτό και οι Κεντρικές Τράπεζες -δηλαδή, η ΕCB και η FED- θέτουν ως στόχο του πληθωρισμού το 2% περίπου. Ένας μικρός ελεγχόμενος πληθωρισμός συμβάλλει στην ανάπτυξη μέσω αύξησης της κατανάλωσης.

Οι καταναλωτές φοβούμενοι ότι αύριο τα αγαθά θα κοστίζουν ακριβότερα σπεύδουν να αγοράσουν σήμερα, οπότε έτσι αυξάνεται η οικονομική δραστηριότητα. Εξ ου και οι Κεντρικές Τράπεζες ακολουθούν μια πολιτική που ονομάζεται inflation targeting. Αυξάνοντας τις αγορές τους σήμερα οι καταναλωτές αυξάνουν τη συνολική ζήτηση αγαθών και φυσικά μέχρι να αποκατασταθεί η ανάλογη προσφορά, οι τιμές των αγαθών ανεβαίνουν.

Όμως αυτό που συνέβη πρόσφατα και αύξησε απότομα τον πληθωρισμό είναι κάτι διαφορετικό. Οι καταναλωτές φοβήθηκαν ότι μελλοντικά η προσφορά αγαθών θα μειωθεί. Η διακοπή της λειτουργίας πολλών εργοστασίων στην Ασία λόγω covid, καθώς και η απότομη άνοδος του μεταφορικού κόστους, κυρίως εμπορευματοκιβωτίων, ώθησαν τους καταναλωτές να σπεύσουν σε αγορές αγαθών, πριν εμφανισθούν τα πρώτα προβλήματα προσφοράς, τα οποία σύντομα εμφανίσθηκαν.

Η απότομη αύξηση της ζήτησης δημιούργησε τον απότομο πληθωρισμό που βιώνουμε σήμερα. Γι’ αυτό και ελπίζεται ότι ο πληθωρισμός θα είναι βραχύβιος, και θα εξαφανισθεί όταν αποκατασταθούν τα προαναφερθέντα προβλήματα που τον προκάλεσαν.

Όπως είπαμε ο μικρός ελεγχόμενος πληθωρισμός είναι καλός για την οικονομία. Όταν όμως αρχίσει να ξεφεύγει και να ξεπερνά τις όποιες μισθολογικές αυξήσεις, τότε αρχίζει να πλήττεται το επίπεδο ζωής κυρίως ομάδων με σταθερά εισοδήματα, όπως μισθωτοί και συνταξιούχοι. Αν ο πληθωρισμός δεν αποτραπεί εγκαίρως μπορεί να αρχίσει να αυξάνεται ανεξέλεγκτα. Πρώτοι αντιδρούν οι εργαζόμενοι οι οποίοι απαιτούν υψηλότερους μισθούς, ενώ οι έμποροι αυξάνουν αμέσως τις τιμές. Ως αποτέλεσμα ο πληθωρισμός αυξάνεται και ο κύκλος σύντομα επαναλαμβάνεται. Το φαινόμενο αυτό λέγεται wage-price spiral και οδηγεί σε έναν φαύλο κύκλο πληθωριστικών αυξήσεων.

Χαρακτηριστική είναι η περίοδος 1946-48, όπου ο πληθωρισμός ήταν άνω του 20%, καθώς η καταναλωτική ζήτηση άρχισε να αυξάνεται, ενώ η παραγωγή και προσφορά αγαθών δεν είχε ακόμα αποκατασταθεί ως αποτέλεσμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Πέραν όμως της ζήτησης και προσφοράς αγαθών, τον πληθωρισμό επηρεάζει πρωτίστως η τιμή του πετρελαίου το οποίον αποτελεί πρώτη ύλη για όλα τα αγαθά και τις μεταφορές. Οι παλαιοί θυμούνται την περίοδο 1973-83 όταν ο OPEC επέβαλε εμπάργκο στο πετρέλαιο και είχαμε και τους πολέμους στη Μ. Ανατολή. Η δεκαετία αυτή χαρακτηρίσθηκε από τον μεγαλύτερο πληθωρισμό στην Ιστορία!

Μια άλλη βασική παράμετρος που δημιουργεί πληθωρισμό είναι η ποσότητα του χρήματος που κυκλοφορεί στην αγορά. Όταν κυκλοφορεί μεγάλη ποσότητα χρήματος, λόγω χαμηλών επιτοκίων, τότε το διαθέσιμο χρήμα κατευθύνεται σε αγορές αγαθών, με αποτέλεσμα να ανεβαίνουν οι τιμές και ο πληθωρισμός, και να επακολουθεί μια οικονομική ανάπτυξη. Αυτό προσπαθούν να κάνουν οι Κεντρικές Τράπεζες, ΕΚΤ και FED, οι οποίες διατηρούν τα επιτόκια σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Συγχρόνως όμως προβαίνουν και σε εκτεταμένες αγορές ομολόγων από την δευτερογενή αγορά, ώστε αγοράζοντας τα ομόλογα να προσφέρουν χρήμα στους πωλητές που είναι κυρίως οι Τράπεζες. Έτσι αυξάνεται η συνολική ποσότητα χρήματος και αναμένεται να ενισχυθεί ο ρυθμός ανάπτυξης όταν τουλάχιστον τελειώσει ο covid.

Τελευταία άφησα την ψυχολογία! Ένας ισχυρότατος παράγων που επηρεάζει τον πληθωρισμό είναι οι προσδοκίες. Όταν υπάρχουν πληθωριστικές προσδοκίες -είτε για τους λόγους που προαναφέρθηκαν είτε για άλλους- τότε ο πληθωρισμός εμφανίζεται διότι ο κόσμος αντιδρά κατά τρόπους που ευνοούν τον πληθωρισμό. Και οι πληθωριστικές προσδοκίες είναι σε μεγάλο βαθμό αυτοεκπληρούμενες. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι τα Οικονομικά -πέραν των μαθηματικών μοντέλων- είναι μία συμπεριφορική επιστήμη, διότι οι οικονομίες μοιραίως επηρεάζονται από την ανθρώπινη ψυχολογία και συμπεριφορά.

Βεβαίως, είναι ύβρις να αποτολμά κανείς να θίξει το τεράστιο και πολύπλοκο θέμα του πληθωρισμού μέσα από ένα μικρό άρθρο, καθ’ ην στιγμήν υπάρχουν άπειροι οικονομολόγοι που μελετούν το φαινόμενο για όλη τους τη ζωή.

Έχω όμως αγανακτήσει από τα δελτία ειδήσεων που αναφέρουν για δυο λεπτά το θέμα του πληθωρισμού και δώστου μετά για μία ώρα την κυρία Παγώνη, και κάποιον που δολοφόνησε τη γιαγιά του στο Άνω Μπεκροχώρι της Κάτω Αριδαίας!

Δεν θα μπορούσαν, δηλαδή, να βγάλουν έναν σοβαρό άνθρωπο να μας εξηγήσει τι είναι αυτός ο περίφημος πληθωρισμός που όλοι αντιλαμβάνονται ως μπαμπούλα, αλλά κανείς δεν γνωρίζει τι ακριβώς είναι και πώς λειτουργεί;