Νέο βιβλίο από τον Κώστα Μελά: «Τζον Μέιναρτν Κέινς: Μια απαραίτητη επαναφορά»

Η οικονομική σκέψη του Τζον Μέιναρντ Κέινς και η επικαιρότητά της σήμερα, όπου η εφαρμογή των νεοφιλελεύθερων ιδεών στην οικονομία οδηγεί από τη μια αποτυχία στην άλλη, είναι το θέμα του νέου βιβλίου του γνωστού οικονομολόγου Κώστα Μελά, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Λιβάνη. Ο συγγραφέας γράφει για το βιβλίο

Του Κώστα Μελά

Η επιχειρηματολογία, υπέρ της επαναφοράς στο προσκήνιο της οικονομικής σκέψης του J.M.Keynes που αναπτύσσεται στο βιβλίο,

κατατείνει στο να αποκατασταθεί το κλονισμένο status της οικονομικής επιστήμης μετά από τις αλλεπάλληλες αποτυχίες και αστοχίες της κυρίαρχης νεοκλασικής σχολής, η οποία πιστεύει εμμονικά ότι μπορεί να την καταστήσει εφάμιλλη της φυσικής επιστήμης.

Η προσπάθεια να καταστεί η οικονομία, επιστήμη του ίδιου επιπέδου με τη φυσική, μέσω της μαθηματικοποίησης - ποσοτικοποίησης της , οδήγησε την κυρίαρχη νέο-κλασική σχολή να αγνοήσει θεμελιακές συμβολές της ιστορίας , τόσο των θεωριών της οικονομικής επιστήμης, όσο και της ιστορίας της καπιταλιστικής οικονομικής ανάπτυξης.

Απαιτείται συνεπώς αναστοχασμός για το θεωρητικό status της οικονομίας και επαναφορά του σε αρμούς ικανούς να της ξαναδώσουν τον χαρακτήρα μιας επιστήμης που έχει συνείδηση των δυνατοτήτων της και των περιορισμών της.

Οι βασικές θέσεις που χρειάζονται να ληφθούν υπόψη, προκειμένου να επέλθει η ζητούμενη αποκατάσταση είναι οι ακόλουθες:

- Οι οικονομολόγοι της κυρίαρχης σχολής θα πρέπει να σταματήσουν να θεωρούν ότι έχουν ακριβείς και στέρεες απαντήσεις για το οτιδήποτε.

- Είναι γνωστό, ότι, κατασκευάζουν υποδείγματα και θεωρίες ισχυριζόμενοι ότι μπορούν να υπολογίσουν και να προβλέψουν το μέλλον. Αλλά το κάνουν στηριζόμενοι σε μαθηματικές και στατιστικές προϋποθέσεις οι οποίες συχνά έχουν λίγη ή καθόλου σχέση με την πραγματικότητα. Υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχει ουσιαστική διαφορά μεταξύ υποδειγμάτων και πραγματικότητας επιβάλλοντας στους ανθρώπους την άποψη ότι η εξέλιξη των γεγονότων βρίσκεται υπό έλεγχο, ενώ αυτό δεν συμβαίνει. Τα παραδείγματα που το επιβεβαιώνουν είναι πάρα πολλά.

- Η παιδαριώδης και υπερβολική πίστη ότι τα μαθηματικά μπορούν να δώσουν απαντήσεις σε σημαντικά οικονομικά προβλήματα πρέπει να τεθεί εν αμφιβόλω. Τα μαθηματικά δίνουν ακριβείς απαντήσεις σε ακριβείς ερωτήσεις. Αλλά οι σημαντικές και ενδιαφέρουσες ερωτήσεις που τίθενται στην οικονομική πραγματικότητα δεν είναι αυτού του είδους. Ερωτήσεις του τύπου 1+1=2 δεν τίθενται ποτέ στην οικονομική πραγματικότητα. Επίσης υποδείγματα που στηρίζονται σε αφηρημένα, αυτόνομα μαθηματικά συστήματα, των οποίων η λειτουργία βασίζεται στην αξιωματικοποίηση των αρχών τους, δεν συνεισφέρουν στην γνώση της πραγματικότητας.
- Κυριαρχεί η άποψη, στην κυρίαρχη αντίληψη, ότι υπάρχουν γενικοί α-ιστορικοί νόμοι που διέπουν την οικονομική δραστηριότητα. Δυστυχώς ή ευτυχώς τέτοιοι νόμοι δεν υπάρχουν στην οικονομία. Η οικονομία δεν προσομοιάζει με το πλανητικό σύστημα . Το περισσότερο που μπορούμε να ελπίζουμε στην πραγματική οικονομία είναι η διατύπωση τάσεων με διάφορους βαθμούς γενικότητας.
- Οι οικονομολόγοι (γενικά και ειδικότερα αυτοί που ανήκουν στη νεοκλασική αντίληψη) πρέπει να πάψουν να συμπεριφέρονται υπεροπτικά προς τις άλλες κοινωνικές επιστήμες και να τις θεωρούν ως φτωχούς συγγενείς. Βασικές οικονομικές υποθέσεις προέρχονται από αυτές (ψυχολογία, κοινωνιολογία κτλ).

- Επίσης χρειάζεται να τεθεί τέρμα στην κατασκευή μακρο- υποδειγμάτων τα οποία στηρίζονται σε πλασματικές μικρο-θεμελιώσεις, που δεν αντιστοιχούν στην πραγματικότητα του ανθρώπου (πχ homo oeconomicus). Ακόμη θα πρέπει να τεθεί τέλος σε όσα παρόμοια μακρο-υποδείγματα εμπεριέχουν διαχρονικές αριστοποιήσεις βασιζόμενες σε ορθολογικές προσδοκίες και άλλες παρόμοιες αντιλήψεις, οι οποίες βρίσκονται στον αντίποδα της πραγματικής ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Η οικονομική σκέψη του Τζ. Μ. Κέινς διέπεται από φιλοσοφικές και μεθοδολογικές αρχές οι οποίες απουσιάζουν σχεδόν παντελώς από τις επικρατούσες σήμερα οικονομικές αντιλήψεις. Παράλληλα η κοινωνική φιλοσοφία της οικονομικής σκέψης του Κέινς κινείται στην κατεύθυνση επίτευξης δύο βασικών στόχων: της πλήρους απασχόλησης και του περιορισμού της αυθαίρετης και άνισης διανομής του πλούτου και των εισοδημάτων. Δύο προβλήματα που έχουν ανακάμψει στις δυτικές κοινωνίες μετά από 30 χρόνια εφαρμογής των νεοφιλελεύθερων ιδεών στην οικονομία.

Η επανατοποθέτηση των κεϋνσιανών ιδεών σε πρώτο επίπεδο αφήνει μια αχτίδα φωτός για την αλλαγή κατεύθυνσης της ασκούμενης οικονομικής πολιτικής. Φαίνεται τρομακτικά δύσκολο, ακόμη και αυτή τη στιγμή που τα οικονομικά προβλήματα ταλανίζουν σχεδόν το σύνολο των οικονομιών του πλανήτη.

Όμως, αρχίζοντας τη συζήτηση, ίσως να έχει γίνει, ήδη, το πρώτο βήμα για την αλλαγή των κυρίαρχων καταστρεπτικών αντιλήψεων. Αυτό επιδιώκεται με την έκδοση του βιβλίου.