Η Ιταλία σε κρίση «αλά ελληνικά»

Του Γιώργου Χ. Παπαγεωργίου

Ο ευρωπαϊκός και διεθνής Τύπος έχει γεμίσει με σενάρια επί σεναρίων για τις συνέπειες της ιταλικής πολιτικής αλλαγής και το ενδεχόμενο μιας νέας κρίσης «αλά ελληνικά», καθώς η Ιταλία έχει μπει για τα καλά σε φάση πολιτικής αστάθειας με τους πολίτες της χώρας να ανησυχούν και τις αγορές να προβληματίζονται για τις εξελίξεις στη χώρα μετά το σχεδόν σίγουρο ενδεχόμενο νέων εκλογών πιθανότατα το φθινόπωρο και το αργότερο στις αρχές του 2019.

Αρχικά οι αντιδράσεις ήταν περιορισμένες. Ωστόσο στις Βρυξέλλες

Στο κάτω-κάτω, τόσο το Κίνημα των Πέντε Αστέρων όσο και η ακροδεξιά Λέγκα του Βορρά δεν έκρυψαν ποτέ τα εχθρικά τους αισθήματα απέναντι στο ευρώ. Λίγες ημέρες πριν από την ανακοίνωση της σύμπραξής τους είχαν εκδώσει κείμενα προγραμματικής συμφωνίας στα οποία αναφέρονταν σε έξοδο της Ιταλίας από το ευρώ και σε λογιστική άφεση δημοσίου χρέους ύψους 250 δισ. ευρώ από τα ιταλικά ομόλογα που διακρατεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Αμέσως μετά, βέβαια, έσπευσαν να τα διαψεύσουν λέγοντας ότι δεν είχαν ποτέ υιοθετηθεί, αλλά ποιος τους πιστεύει. Αλλωστε ο πυρήνας της οικονομικής πολιτικής που ευαγγελίζονται έρχεται σε κάθετη αντίθεση με τους ευρωπαϊκούς κανόνες για τα ελλείμματα, αφού έχουν εξαγγείλει πολιτικές με τεράστιο κόστος, οι οποίες θα ανεβάσουν το έλλειμμα πολύ πάνω από τα όρια του Συμφώνου Σταθερότητας.

Εγγυημένο εισόδημα για τους φτωχούς, ενιαίο φόρο 15%, ανάκληση σχεδιαζόμενων περικοπών στις συντάξεις και αυξήσεων στη φορολογία είναι μερικά μόνο από τα μέτρα για τα οποία έχουν δεσμευτεί απέναντι στους ψηφοφόρους.

Η ανάθεση του σχηματισμού κυβέρνησης στο πρώην υψηλόβαθμο στέλεχος του ΔΝΤ Κάρλο Κοταρέλι, μετά το βέτο του Ιταλού προέδρου Σέρτζιο Ματαρέλα στην κυβερνητική πρόταση του Τζουζέπε Κόντε λόγω της παρουσίας του Πάολο Σαβόνα στη θέση του υπουργού Οικονομικών, δεν έπεισε ούτε τις πολιτικές δυνάμεις που είναι απαραίτητο να τον στηρίξουν ούτε τις αγορές που αντέδρασαν νευρικά.

Το γεγονός εξάλλου ότι το δημόσιο χρέος της Ιταλίας ανέρχεται στα 2,4 τρισεκατομμύρια ευρώ, στο 132% του ΑΕΠ της χώρας - δύο φορές πάνω από το 60% που προβλέπει το Σύμφωνο Σταθερότητας της ΕΕ - τρομάζει για την περίπτωση κατά την οποία τα πράγματα δεν εξελιχθούν ομαλά.

Η Ευρώπη φοβάται, εξάλλου, και το ενδεχόμενο νέας εκλογικής ενίσχυσης των λαϊκιστικών πολιτικών δυνάμεων των Πέντε Αστέρων και της ακροδεξιάς Λέγκας του Βορρά που παίζουν το χαρτί της επέμβασης των αγορών στις πολιτικές εξελίξεις και σαν πρώτη αντίδραση ετοιμάζουν μεγάλες ανοιχτές συγκεντρώσεις το προσεχές Σάββατο.

Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι ο επικεφαλής του Κινήματος 5 Αστέρων Λουίτζι Ντι Μάιο ζήτησε την παραπομπή του Ματαρέλα βάσει του άρθρου 90 του ιταλικού Συντάγματος, που αναφέρεται σε εσχάτη προδοσία.

Ενδεικτική της νευρικότητας η αντίδραση του χρηματιστηρίου του Μιλάνο που ενώ αρχικά υποδέχθηκε με άνοδο σχεδόν 2% την παρουσία Κοταρέλι στη συνέχεια επέστρεψε σε πτώση ενώ το σπρεντ, δηλαδή η διαφορά στα επιτόκια των δεκαετών ομολόγων της Γερμανίας και της Ιταλίας, που κάποτε υποχωρούσε, έκανε άλμα γύρω στις 230 μονάδες, ανεβαίνοντας στο υψηλότερο επίπεδο από τον Νοέμβριο 2013.

Το χρονοδιάγραμμα περιέγραψε ο ίδιος ο Κοταρέλι στις πρώτες του δηλώσεις μετά την εντολή από τον Ματαρέλα όταν είπε ότι αν λάβει ψήφο εμπιστοσύνης θα ψηφίσει προϋπολογισμό και θα οδηγήσει τη χώρα σε εκλογές στις αρχές του 2019 ενώ σε περίπτωση που δεν λάβει ψήφο εμπιστοσύνης - πράγμα που είναι και το πιθανότερο καθώς Πέντε Αστέρια και Λέγκα του Βορρά έχουν διαμηνύσει ότι θα καταψηφίσουν - τότε οι εκλογές θα γίνουν το φθινόπωρο με ιταλικά ΜΜΕ να μιλούν ήδη για τις 9 Σεπτεμβρίου.
«Αυτό δεν είναι δημοκρατία, δεν είναι σεβασμός της λαϊκής ψήφου. Είναι απλώς ο τελευταίος σπασμός των ισχυρών εξουσιών που θέλουν μια Ιταλία σκλάβα, φτωχή και επισφαλή», δήλωσε ο Ματέο Σαλβίνι, ο επικεφαλής της Λέγκα.

Και προειδοποίησε: «Οι εκλογές θα είναι ένα δημοψήφισμα, ο λαός και η αληθινή ζωή ενάντια στις γηραιές κάστες κι αυτούς τους κυρίους του σπρεντ!».

Όσο για τον Ντι Μάιο, θεωρεί τον Κοταρέλι «έναν απ' αυτούς τους ειδικούς που μας κάνουν μαθήματα και μας εξουθένωσαν με τις περικοπές τους στην υγεία, την παιδεία, τη γεωργία...».

«Είναι αληθινά δύσκολο να πιστέψεις στους νόμους και τους θεσμούς του κράτους», δήλωσε ο Ντι Μάιο, το κόμμα του οποίου είχε λάβει πάνω από το 32% των ψήφων στις βουλευτικές εκλογές του Μαρτίου. «Κατ' αρχάς, ας επιστρέψουμε στις κάλπες. Όμως αν πάρω 40% και επιστρέψω στο Κυρηνάλιο με τον Σαβόνα, θα αλλάξει κάτι;».

«Ένα πραξικόπημα»

Οι δύο σύμμαχοι είχαν από την πλευρά τους αρνηθεί να συμβιβαστούν: γι' αυτούς, ο Σαβόνα, 81 ετών και υποστηρικτής ενός «σχεδίου Β» για έξοδο από το ευρώ, ήταν ο μόνος σε θέση να υπερασπιστεί τα συμφέροντα της Ιταλίας στις Βρυξέλλες.

«Ο διορισμός του υπουργού Οικονομίας αποτελεί πάντα ένα άμεσο μήνυμα εμπιστοσύνης ή ανησυχίας» για τους χρηματοπιστωτικούς κύκλους, είχε εξηγήσει από την πλευρά του ο Ματαρέλα επικαλούμενος τις συνταγματικές προνομίες του και την υπεράσπιστη των ιταλών αποταμιευτών.

Οργή εξέφρασαν επίσης οι ευρωσκεπτικιστές σύμμαχοι των Σαλβίνι και Ντι Μάιο. Η επικεφαλής της γαλλικής άκρας δεξιάς, η Μαρίν Λεπέν, κατήγγειλε «ένα πραξικόπημα» της ΕΕ στην Ιταλία ενώ ο Νάιτζελ Φάρατζ, ο σταυροφόρος του Brexit, προειδοποίησε πως η «οργή» των ιταλών ψηφοφόρων θα μεταφρασθεί σε «περισσότερες ψήφους» για τους ευρωσκεπτικιστές.

Ο Σαλβίνι, «ο ισχυρός άνδρας της ιταλικής πολιτικής», σύμφωνα με τους σχολιαστές, από την πλευρά του το πιστεύει ακράδαντα. Οι δημοσκοπήσεις του δίνουν πλέον περίπου 22% των ψήφων, από το 17% που είχε συγκεντρώσει στις 4 Μαρτίου.

Όμως για να κερδίσει τις εκλογές θα πρέπει να επανασυνδεθεί με τους συμμάχους του στη δεξιά, οι οποίοι επέκριναν έντονα το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεών του με το M5S.

Επιπλέον ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι, όπως και το κεντροαριστερό Δημοκρατικό Κόμμα, τάχθηκαν χθες το βράδυ με το μέρος του Ματαρέλα. Από την άλλη, οι βουλευτές του κόμματός του, του Φόρτσα Ιτάλια, ανακοίνωσαν πως δεν θα δώσουν ψήφο εμπιστοσύνης στον Κοταρέλι.

Μπέπε Γκρίλο: Οι αγορές υποκαθιστούν τους πολίτες

Ο ιδρυτής των Πέντε Αστέρων, Μπέπε Γκρίλο, σε βίντεο που δημοσιοποίησε στο facebook τόνισε: «Yπάρχει κάποιος ο οποίος μιλά, υποκαθιστώντας εκατομμύρια πολίτες. Οι αγορές σήμερα είναι το ψευδώνυμο του χειρότερου καπιταλισμού, του αρπακτικού αυτού που υφίσταται στην Ιταλία».

Σύμφωνα με τον Γκρίλο, βγαίνοντας από το σπίτι του είδε ότι «ο κόσμος δεν μιλά, περπατούν όλοι με απλανές βλέμμα, σαν να τους έχει υποκαταστήσει ένας εξωγήινος, όπως στα έργα επιστημονικής φαντασίας».

Ιταλικό «ντόμινο» στα ομόλογα του Νότου

Σε ελεύθερη πτώση βρίσκονται τα ομόλογα του ευρωπαϊκού Νότου, καθώς εντείνονται οι επιθετικές πωλήσεις, απόρροια της πολιτικής κρίσης στην Ιταλία, εκτοξεύοντας έτσι τις αποδόσεις, ειδικά των βραχυπρόθεσμων ομολόγων.

Η απόδοση του ιταλικού 10ετούς, που είναι και benchmark, φλερτάρει με το 2,70%, αριθμό που είχε να δει από το 2014. Την Παρασκευή είχε κλείσει στο 2,36%.

Ειδικά τα βραχυπρόθεσμα ομόλογα 2ετούς-3ετούς ωρίμανσης βρέθηκαν στο επίκεντρο των ρευστοποίησεων, απορροφώντας το μεγαλύτερο μέρος των «κραδασμών» από τα κύματα φόβου που στέλνει στις αγορές η πολιτική αστάθεια της Ιταλίας.

Παρασέρνονται Ισπανία, Πορτογαλία - Σπεύδουν στα γερμανικά καταφύγια οι επενδυτές

Όμως δεν είναι μόνο η Ιταλία θύμα. Μεγάλες ρευστοποιήσεις σημειώνονται στην Πορτογαλία με τα ομόλογα να έχουν εκτιναχθεί καταγράφοντας μεταβολή έως +80% μέσα σε μια ημέρα.

Το 10ετές Πορτογαλικό ομόλογο εμφάνιζε απόδοση 2,02% είχε φθάσει έως το 2,16%.

Το 2ετές ομόλογο της Πορτογαλίας από -0,037% αναρριχήθηκε στο +0,10% ενώ στο 3ετές από 0,08% έφθασε στο 0,25%.

Πιέσεις ασκήθηκαν και στα ομόλογα της Ισπανίας με το 10ετές στο 1,51% από 1,43% χαμηλό ενώ στα ομόλογα λήξης 2 και 3 ετών επίσης παρατηρήθηκε το ίδιο φαινόμενο λόγω των πωλήσεων.

Στον αντίποδα για μια ακόμη φορά τα ομόλογα της Γερμανίας λειτούργησαν ως επενδυτικό καταφύγιο, με το 10ετές ομόλογο της Γερμανίας να εμφανίζει απόδοση 0,35%.
Ποιος είναι όμως οι αναλογίες μεταξύ ιταλικής και ελληνικής περίπτωσης; Πηγές τόσο από τις Βρυξέλλες όσο και από τραπεζικούς κύκλους έλεγαν ότι το παράδειγμα της Ελλάδας διαβάζεται και από τις δύο πλευρές. Από τη μια έδειξε ότι η οικονομική πίεση στην κοινωνία βγάζει πολιτικές δυνάμεις που στρέφονται κατά των ευρωπαϊκών πολιτικών, αλλά από την άλλη φάνηκε επίσης ότι τελικά η οικονομική ορθοδοξία της Ευρωζώνης επιβάλλεται μέσα από τις πολιτικές αλλά και τις οικονομικές πιέσεις.
Βέβαια, οι διαφορές της Ιταλίας με την Ελλάδα είναι αρκετές, ενώ και τα μεγέθη δεν έχουν καμία σύγκριση. Η Ελλάδα ήταν το 1,8% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης (σήμερα έχει πέσει κάτω από το 1,6%), ενώ η Ιταλία είναι η τέταρτη σε μέγεθος οικονομία, με το 12% του «ευρωζωνικού» ΑΕΠ, η τέταρτη μεγαλύτερη εξαγωγέας και η δεύτερη σε μέγεθος βιομηχανικής παραγωγής (μεταποίηση). Από την άλλη πλευρά, βέβαια, η πανίσχυρη ιταλική βιομηχανία στενάζει κάτω από το ακριβό ευρώ που συντηρούν οι Γερμανοί και οι Ιταλοί βλέπουν το βιοτικό τους επίπεδο αλλά και τη σχετική τους θέση μέσα στην Ευρωζώνη να υποχωρεί σταθερά τα τελευταία χρόνια. Και τούτο δεν αφορά μόνο την κρίση, αλλά ολόκληρη την περίοδο από τη στιγμή που ξεκίνησε το ευρώ.

Τα προβλήματα της Ιταλίας

Οι Ιταλοί έχουν πολλά εσωτερικά προβλήματα και το γνωρίζουν: έχουν ένα πολιτικό σύστημα και ένα κατεστημένο που έχουν αποτύχει και δεν τα εμπιστεύονται, έναν δημόσιο τομέα ο οποίος είναι σπάταλος και τελείως αναποτελεσματικός, με πολλές συντεχνίες και αρκετές διαρθρωτικές στρεβλώσεις.

Ωστόσο, το μεγάλο πρόβλημα στην οικονομία τους προέκυψε μετά την ένταξη στο ευρώ, το οποίο λειτούργησε ως τροχοπέδη για την οικονομία και την άλλοτε ανθηρή βιομηχανική και εξαγωγική ιταλική μηχανή.

Από τη στιγμή που οι Ιταλοί δέθηκαν με το σκληρό ευρώ δεν μπόρεσαν να ανταποκριθούν στον ανταγωνισμό των Γερμανών, οι οποίοι από την πλευρά τους μάζεψαν το δικό τους μαγαζί τη δεκαετία του 2000, συγκρατώντας μισθούς και κόστη παραγωγής και αυξάνοντας την ανταγωνιστικότητά τους. Από τη στιγμή που η υποτίμηση της λιρέτας σταμάτησε και τα Φιατάκια δεν είχαν τρόπο να γίνουν φθηνότερα από τα Γκολφάκια (πέρα από την εσωτερική υποτίμηση των μισθών που ζήσαμε στην Ελλάδα), το χάσμα άρχισε να μεγαλώνει.
Ολες οι οικονομίες του ευρωπαϊκού Νότου έχασαν έδαφος σε σχέση με τον Βορρά από τη στιγμή που δημιουργήθηκε η Ευρωζώνη, αλλά η Ιταλία ήταν η μεγάλη χαμένη.

Τα στοιχεία του ΟΟΣΑ δείχνουν ότι από το 2000 μέχρι το 2017 το κατά κεφαλήν εισόδημα των Ιταλών υποχώρησε κατά 3,6%, ενώ στη Γερμανία αυξήθηκε κατά 21%. Η βιομηχανική παραγωγή στην Ιταλία, το ίδιο διάστημα, μειώθηκε 18%, ενώ στη Γερμανία αυξήθηκε κατά 28%.

Σήμερα η ιταλική οικονομία σέρνεται και έχει τον χαμηλότερο ρυθμό ανάπτυξης σε όλη την Ε.Ε., ο οποίος δεν προβλέπεται να ξεκολλήσει από το 1,5% για τα επόμενα χρόνια. Εχει το μεγαλύτερο χρέος σε απόλυτα νούμερα (περίπου 2,3 τρισ. ευρώ) και τα περισσότερα κόκκινα δάνεια και μάλιστα με διαφορά (200 δισ. ευρώ). Οσο για την ανεργία, αυτή κινείται στο 10,8%, αλλά στους νέους φτάνει το 31% και το χειρότερο είναι ότι η χώρα έχει τον μεγαλύτερο ανενεργό πληθυσμό, ανθρώπους δηλαδή που δεν απασχολούνται, αλλά δεν χαρακτηρίζονται άνεργοι επειδή δεν αναζητούν πλέον εργασία, προφανώς όχι επειδή δεν τη χρειάζονται αλλά επειδή έχουν απογοητευτεί.
Αυτές οι στατιστικές εξηγούν γιατί οι Ιταλοί, που ήταν από τους πιο φιλοευρωπαϊστές, έχουν εξελιχθεί στον λαό με τη χαμηλότερη υποστήριξη στο ευρώ (57%) αμέσως μετά την Ελλάδα (65%).

Εκεί πατάνε τα δύο κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού, καθώς υπόσχονται ότι θα βγάλουν τους πολίτες από τα οικονομικά αδιέξοδα, αψηφώντας τους ευρωπαϊκούς κανόνες περί λιτότητας προκειμένου να αναστήσουν την οικονομία.

Οι αναλύσεις κάποιων οικονομολόγων προβλέπουν ότι αν εφαρμοστούν τα μέτρα του συνασπισμού, η αύξηση του ΑΕΠ θα φτάσει το 3% (αντί για 1,5% που είναι η σημερινή πρόβλεψη). Κάτι τέτοιο, όμως, θα αυξήσει το δημόσιο έλλειμμα και κατά συνέπεια και το κόστος δανεισμού της χώρας, καθώς τα επιτόκια των ιταλικών ομολόγων θα οδηγηθούν ψηλότερα, γύρω στο 5% σύμφωνα με τους ίδιους υπολογισμούς.

Το μεγαλύτερο μέρος του δημοσίου χρέους της χώρας, που ανέρχεται σε 2,3 τρισ. ευρώ, είναι στα χέρια των ίδιων των Ιταλών που κρατάνε το 1/3 των ομολόγων που κυκλοφορούν συνολικά. Επιπλέον, το 15% το έχει αγοράσει η ΕΚΤ, την περίοδο 2010-2012, που αγόραζε ομόλογα περιφέρειας και συνολικά μόλις το 15% του ιταλικού χρέους βρίσκεται σε χέρια εκτός Ευρωζώνης.

Αν όμως δημιουργηθεί μια γενική αμφιβολία για τις προοπτικές της χώρας και τη θέση της στην Ευρωζώνη, τα επιτόκια των ομολόγων θα αρχίσουν να αυξάνονται, θα δημιουργηθούν αμφιβολίες για τη δυνατότητα της Ιταλίας να αναχρηματοδοτήσει το χρέος της, θα γεννηθούν προσδοκίες για Italexit, θα πραγματοποιηθεί φυγή κεφαλαίων, capital controls και τελικά το ευρώ μπορεί να οδηγηθεί σε διάλυση.

Ενα τέτοιο ενδεχόμενο τρομάζει βαθιά την Ευρωζώνη και όχι μόνο τους Γερμανούς: ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών προειδοποίησε ότι η «χρηματοπιστωτική σταθερότητα της Ευρωζώνης θα απειληθεί» εάν η Ιταλία πάρει το ρίσκο «να μη σεβαστεί τις δεσμεύσεις της για το χρέος και το έλλειμμα».

Η συζήτηση πάντως, στην Ιταλία γίνεται ανοιχτά. Το ερώτημα που τίθεται είναι αν η Ευρωζώνη μπορεί να εξαναγκάσει τους Ιταλούς να κάνουν τη δική τους «κωλοτούμπα» με την απειλή των οικονομικών και πολιτικών πιέσεων ή αν, αντιθέτως, τα μεγέθη της Ιταλίας είναι τόσο μεγάλα που δεν επιτρέπουν κάτι τέτοιο. Πολλοί στην Ιταλία πιστεύουν ότι μπορούν να πιέσουν τους Γερμανούς ώστε να βάλουν νερό στο κρασί τους.

Ο δε συνασπισμός των Πέντε Αστέρων με τη Λέγκα του Βορρά δεν έχει και πολλά περιθώρια. Εάν κάνουν την κωλοτούμπα, το πιθανότερο είναι ότι θα χάσουν έδαφος και με νέες εκλογές ίσως βγουν στο προσκήνιο ακόμα πιο ριζοσπαστικές δυνάμεις.

Από την άλλη πλευρά, πολλοί αναλυτές πιστεύουν ότι η ιταλική κυβέρνηση θα αναγκαστεί να υποκύψει στην πίεση των αγορών, οι οποίες θα οδηγήσουν τις αποδόσεις (επιτόκια) των ιταλικών ομολόγων στα ύψη αν αντιληφθούν ότι η χώρα υιοθετεί πολιτικές που βρίσκονται σε πορεία σύγκρουσης με την Ευρωζώνη. Κάτι τέτοιο, βέβαια, αν συμβεί, δεν θα αφήσει αλώβητες ούτε τις άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γερμανία, η Γαλλία και η Ισπανία, που είναι άρρηκτα δεμένες με την Ιταλία, τόσο οικονομικά όσο και τραπεζικά. Αν πάντως το γαϊτανάκι μιας νέας κρίσης ξεκινήσει και πάλι, ουδείς μπορεί να προβλέψει πού θα σταματήσει.

Αντί για θωράκιση, σενάρια νέας κρίσης και συνέπειες για την Ελλάδα

Η μεγάλη δοκιμασία για την Ευρωζώνη θα έρθει το φθινόπωρο, όταν η νέα ιταλική κυβέρνηση θα παρουσιάσει τον προϋπολογισμό της. Αν τελικά επιμείνει στις υποσχέσεις και αψηφήσει τους ευρωπαϊκούς κανόνες, τότε ίσως η κρίση να είναι αναπόφευκτη.

Ηδη, όμως, οι εξελίξεις ανατρέπουν τα δεδομένα που υπήρχαν στο τραπέζι της Ευρωζώνης.

Από τη μια η περίφημη «ατζέντα Μακρόν», για κοινό προϋπολογισμό, αμοιβαιοποίηση χρεών (ευρωομόλογο) και μαζικές επενδύσεις, γίνεται δύσκολο να προχωρήσει.

Υποτίθεται ότι οι θεσμικές αλλαγές σχεδιάζονταν ακριβώς για να θωρακιστεί η Ευρωζώνη απέναντι στο ενδεχόμενο μια νέας κρίσης, η οποία όμως τώρα ίσως έρθει νωρίτερα, λόγω Ιταλίας.

Η πρόθεση ανυπακοής των Ιταλών πιθανότατα θα ενισχύσει τις συντηρητικές δυνάμεις στη Γερμανία, που δεν θέλουν να φορτωθούν χρέη άλλων χωρών οι οποίες δεν σέβονται τους κανόνες. Ποιος μπορεί να πείσει τώρα τους Γερμανούς να δεχθούν την ευρωπαϊκή εγγύηση των καταθέσεων, όταν ουδείς γνωρίζει τι θα γίνει αύριο με τις ιταλικές τράπεζες;

Από την άλλη, οι Γερμανοί θα πρέπει να σταθμίσουν κατά πόσο θα πρέπει να βάλουν νερό στο κρασί τους για να εκτονώσουν τις πολιτικές πιέσεις στην τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης. Ακόμα και αν το 2015 θεώρησαν ότι το ευρώ θα μπορούσε να αντέξει ένα πιθανό Grexit, δεν είναι το ίδιο βέβαιο ότι θα μπορέσει να αντέξει και ένα Italexit αν οι Ιταλοί αποφασίσουν να οδηγήσουν τα πράγματα στα άκρα.

Τα ρίσκα μιας νέας κρίσης είναι πολύ μεγαλύτερα, όχι μόνο γιατί η Ιταλία είναι 10 φορές τα μεγέθη της Ελλάδας, αλλά και επειδή αυτή τη φορά η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν έχει το εργαλείο των επιτοκίων για να παρέμβει, αφού αυτά ήδη βρίσκονται στο μηδέν. Θα μπορούσε, βέβαια, να προχωρήσει σε μαζικές αγορές ομολόγων με το «μπαζούκας» που δημιούργησε το 2012 (το πρόγραμμα Outright Monetary Transactions, το οποίο τελικά δεν χρειάστηκε να εφαρμοστεί), αλλά κάτι τέτοιο προϋποθέτει ότι η επωφελούμενη χώρα βρίσκεται σε πρόγραμμα, πράγμα που φαίνεται εξωπραγματικό να αποδεχθούν οι Ιταλοί.

Οσο λοιπόν είναι ανοιχτό το ιταλικό θέμα, το πιθανότερο είναι ότι η ΕΚΤ δεν θα βιαστεί να τερματίσει το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων (ποσοτική χαλάρωση) για να μην επιβαρύνει το κλίμα.

Και βέβαια, αν υπάρχει αβεβαιότητα στις αγορές λόγω Ιταλίας, είναι πολύ πιθανόν ότι θα ανέβουν και οι αποδόσεις (επιτόκια) ομολόγων άλλων χωρών με παρόμοια χαρακτηριστικά (μεγάλο χρέος, αβεβαιότητα κ.λπ.), όπως εκείνα της Ελλάδας, δυσχεραίνοντας την πρόσβαση της χώρας στις αγορές.
Κάτι τέτοιο, εφόσον τελικά συμβεί, δεν αποκλείεται να επηρεάσει τους σχεδιασμούς της ελληνικής κυβέρνησης για εκδόσεις ομολόγων και για καθαρή έξοδο χωρίς τη λεγόμενη προληπτική στήριξη.