Calexit - Μπορεί η Καλιφόρνια να αποσχιστεί από τις ΗΠΑ;

Του Παναγιώτη Γκρουμούτη

Οι Βρετανοί ψήφισαν να φύγουν από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Και οι Σκωτσέζοι προσπαθούν να οργανωθούν ώστε να πράξουν κάτι ανάλογο εντός των σημερινών συνόρων του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι Καταλανοί προετοιμάζουν δημοψήφισμα για να ενισχύσουν περαιτέρω την πάγια θέση τους για αλλαγή του ισπανικού συντάγματος ώστε να καταστεί δυνατή η απόσχισή τους από την υπόλοιπη χώρα.

Η Λέγκα

του Βορρά στην Ιταλία οραματίζεται την αποχώρησή της από ένα κράτος στο οποίο συνεισφέρει το μέγιστο των πόρων χωρίς επαρκή ανταλλάγματα. Στην Κεντρική Ευρώπη χώρες όπως το Βέλγιο ή η Ολλανδία δύσκολα πείθουν τον ανεξάρτητο παρατηρητή για το συμπαγές της εθνικής τους υπόστασης. Πείτε κάτι τέτοιο, για παράδειγμα, σε έναν Φλαμανδό! Η Ευρωπαϊκή Ενωση διάγει τον όγδοο χρόνο συνεχούς και βαθιάς οικονομικής κρίσης. Μια κρίση που δοκίμασε τα όρια λαών και κοινωνιών, περισσότερο όμως τα όρια ανοχής του πολιτικού και οικονομικού μορφώματος που οραματίστηκαν προ δεκαετιών μερικοί εκ των κορυφαίων Ευρωπαίων πολιτικών και το οποίο, όπως τελικώς υλοποιήθηκε, δεν μοιάζει πλέον να μακροημερεύει. Και σίγουρα, επ’ ουδενί θα μπορέσει -ως έχει τουλάχιστον- να καταστεί κάτι ανάλογο με τις ΗΠΑ, ας πούμε οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης. Οχι ότι αυτό είναι απαραίτητα κακό. Εξάλλου αυτή ακριβώς η δύναμη που τάραξε τη συνοχή της Ευρωζώνης και κατ’ επέκταση της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η οικονομική κρίση δηλαδή, φαίνεται ότι μπορεί να ταλανίσει -αν όχι να πλήξει- και το «πρωτότυπο»: τις ίδιες τις ΗΠΑ.

Ο Ιρανός επενδυτής και η πρόθυμη ομάδα από τη Silicon Valley

Αν ανατρέξει κανείς στο Iντερνετ και στη διεύθυνση www.yescalifornia.org/, θα παρατηρήσει ότι εδώ και καιρό, με τρόπο άκρως επαγγελματικό και άρτιο, μια πολιτική ομάδα -αν μπορεί κανείς να τη χαρακτηρίσει έτσι- εργάζεται με στόχο την αποχώρηση, την έξοδο της Πολιτείας της Καλιφόρνια από τις ΗΠΑ. Η ιδέα δεν είναι καινούρια, εκείνο που είναι φρέσκο και προφανώς θα ωθήσει πέραν πάσης πρόβλεψης την εκστρατεία του California exit, ή αλλιώς Calexit, είναι η ανάδειξη του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ. Οι επικεφαλής της Εκστρατείας για την Ανεξαρτησία της Πολιτείας (Yes California Independence Campaign) υπήρξαν εκ των πλέον ένθερμων πολέμιων του Ρεπουμπλικανού υποψηφίου και το τελικό αποτέλεσμα εκτιμάται ότι φέρνει την Καλιφόρνια ένα βήμα πιο κοντά στο να προσπαθήσει να γίνει ανεξάρτητη. Διότι αυτός είναι ο τελικός στόχος, και η αρχή μπορεί να γίνει με τη διενέργεια ενός σχετικού δημοψηφίσματος, ει δυνατόν μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2018.

Οσο κι αν ακούγεται τραβηγμένη ως ιδέα, δεν παύει να είναι το προσωπικό στοίχημα ενός πολύ γνωστού στην Πολιτεία της Καλιφόρνια, αλλά και γενικότερα στην αμερικανική οικονομική σκηνή, Ιρανού (!) στην καταγωγή μεγαλοεπενδυτή. Ο περί ου ο λόγος είναι ο Σερβίν Πισεβάρ, κορυφαίος επενδυτής σε εταιρείες startups -είναι ο άνθρωπος που πρώτος πίστεψε και χρηματοδότησε νεοφυείς εταιρείες όπως η Airbnb και η Uber που σήμερα αποτιμώνται σε δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια- και γνωστός πολιτικός ακτιβιστής. Πρώτος πίστεψε στην ιδέα της ανεξαρτησίας της Καλιφόρνια, και έκτοτε προσφέρθηκε να χρηματοδοτήσει μια εκστρατεία για να αποσχιστεί η Πολιτεία από τις ΗΠΑ. Γρήγορα κατάφερε να συγκεντρώσει κεφάλαια από σχεδόν κάθε μικρή, μεσαία ή μεγάλη εταιρεία της Silicon Valley, αλλά και επώνυμη στήριξη του σχεδίου του από άλλες αναγνωρίσιμες προσωπικότητες από τον χώρο των επιχειρήσεων και της οικονομίας. Κάπως έτσι στην εκστρατεία του Πισεβάρ προσχώρησαν -και με την ανάλογη οικονομική στήριξη- γνωστοί επιχειρηματίες και εξέχουσες προσωπικότητες από τον χώρο της τεχνολογίας, συμπεριλαμβανομένου του πρώην διευθύνοντος συμβούλου της Cheezburger Μπεν Χιου και του μεγαλοεπενδυτή Ντέιβ Μόριν. Αυτός, πάντως, που ανέλαβε τον πλέον ενεργό ρόλο και σήμερα εμφανίζεται ως πρόεδρος του οργανισμού Yes California, όντας υπεύθυνος για την εν λόγω εκστρατεία, είναι ο πρώην επικεφαλής ομίλων (όπως η Orange) και νυν πολιτικός ακτιβιστής Λουίς Μαρινέλι. Ο τελευταίος δεν διστάζει να δηλώνει δημοσίως ότι οραματίζεται την Καλιφόρνια ως κυρίαρχη οντότητα εντός των ΗΠΑ, σαν ένα είδος... Σκωτίας στο Ηνωμένο Βασίλειο!

Ο κορυφαίος επενδυτής Σερβίν Πισεβάρ, υπέρμαχος του Calexit

Ο πολιτικός ακτιβιστής Λουίς Μαρινέλι που μάχεται για την απόσχιση της Καλιφόρνια

Και έχει επιχειρήματα για τις θέσεις του: «Η Καλιφόρνια είναι σήμερα η έκτη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, είναι πιο ισχυρή οικονομικά από τη Γαλλία και έχει πληθυσμό μεγαλύτερο από την Πολωνία. Σημείο προς σημείο, η Καλιφόρνια συγκρίνεται και ανταγωνίζεται με τις περισσότερες χώρες του κόσμου, όχι μόνο με τις 49 άλλες Πολιτείες των ΗΠΑ». Και αυτό είναι το βασικό επιχείρημα της εκστρατείας «Ναι Καλιφόρνια».

Πώς μπορεί να το πετύχει

Επισήμως δεν υπάρχει σαφής πορεία ή μέθοδος για το πώς η Καλιφόρνια θα μπορούσε να απευθύνει έκκληση προς την ομοσπονδιακή κυβέρνηση ώστε να μπορεί να αποχωρήσει από την ένωση των υπόλοιπων Πολιτειών. Το Σύνταγμα των ΗΠΑ καθορίζει μεν τις διαδικασίες για το πώς μια νέα οντότητα, μια νέα Πολιτεία, μπορεί να εισέλθει στην Ενωση, αλλά δεν υπάρχουν πρωτόκολλα για το πώς μπορεί μια Πολιτεία ή έστω μια ομάδα πολιτών να βγει από αυτή.

Ο Λ. Μαρινέλι θεωρεί ότι υπάρχει λύση: με ψηφοφορία, με απόφαση-κοινή δήλωση από τους ψηφοφόρους της Καλιφόρνια που θα έθετε το θέμα σε εθνικό επίπεδο. Προς τούτο μάλιστα μέχρι το 2015 ο ίδιος κατέβαλλε στη Γερουσία από 2.000 δολάρια τη φορά (βάσει του καταστατικού της) για να θέσει υπόψη της όχι μία ή δύο, αλλά συνολικά εννέα πρωτοβουλίες-αιτήματα για τη διενέργεια εθνικής ψηφοφορίας με αντικείμενο την απόσχιση της Καλιφόρνια. Το καταστατικό όμως προβλέπει ότι για να συμβεί κάτι τέτοιο το αίτημα πρέπει να υποστηρίζεται από τουλάχιστον 400.000 υπογραφές πολιτών. Κάτι που ουδεμία φορά κατάφερε να πετύχει ο Λ. Μαρινέλι.

Τώρα όμως τα δεδομένα δείχνουν να αλλάζουν: η εκλογή Τραμπ και η απογοήτευση στην πλειονότητα των κατοίκων της Καλιφόρνια δημιουργούν ελπίδα και σιγουριά στους υπεύθυνους της εκστρατείας για την απόσχιση ότι μπορούν να συγκεντρώσουν τις απαιτούμενες υπογραφές «αγανακτισμένων» και να ζητήσουν καταρχήν δημοψήφισμα εντός του 2018, ίσως παράλληλα με τις εκλογές που θα γίνουν εκείνη τη χρονιά για την ανάδειξη του νέου κυβερνήτη της Πολιτείας. Το αργότερο που θα μπορούσε να διενεργηθεί το δημοψήφισμα είναι το πρώτο τρίμηνο του 2019.

Στην περίπτωση που τελικά όντως συγκεντρωθεί μια σαφής πλειοψηφία που θα δηλώνει την υποστήριξή της στην αποχώρηση τύπου Brexit της Πολιτείας, οι επικεφαλής της εκστρατείας μπορούν να ακολουθήσουν μία από τις δύο διαδρομές. Η πρώτη έχει δοκιμαστεί ξανά -ανεπιτυχώς- το 1869, όταν η Πολιτεία του Τέξας κατέφυγε εναντίον της κεντρικής κυβέρνησης και του Λευκού Οίκου απαιτώντας ενώπιον του Ανώτατου Δικαστηρίου το δικαίωμα της αυτοδιάθεσής της για να μην πληρώνει τους φόρους που επέβαλλε τότε η κυβέρνηση. Με δυο λόγια, ζητούσε να αποσχιστεί. Ωστόσο έχασε...

Η δεύτερη επιλογή, όπως περιγράφεται μάλιστα στην ιστοσελίδα της εκστρατείας «Ναι Καλιφόρνια», είναι η εξής: «Ενα εκλεγμένο μέλος της Καλιφόρνια στην Ομοσπονδιακή Αντιπροσωπεία στην Ουάσινγκτον (σ.σ.: δηλαδή ένας τοπικός βουλευτής) θα προτείνει τροποποίηση του Συντάγματος των ΗΠΑ που θα επιτρέπει στην Πολιτεία της Καλιφόρνια να αποχωρήσει από την Ενωση. Η τροποποίηση θα πρέπει να εγκριθεί από τα 2/3 της Βουλής των Αντιπροσώπων και τα 2/3 της Γερουσίας. Εάν η τροπολογία περάσει, θα αποσταλεί στα 50 τοπικά πολιτειακά νομοθετικά σώματα προς έγκριση και για να γίνει αποδεκτή θα πρέπει να το ψηφίσουν τουλάχιστον τα 38 από τα 50».

Εναλλακτικά, η Καλιφόρνια «θα μπορούσε να καλέσει για μια σύμβαση των Πολιτειών και η τροπολογία για τη χορήγηση της ανεξαρτησίας της θα πρέπει να εγκριθεί από τα 2/3 των αντιπροσώπων της Βουλής». Εδώ βεβαίως υπάρχει και ο αντίλογος όπως τον εκφράζει ο Ερικ ΜακΝτάνιελ, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Οστιν. Μιλώντας στην εφημερίδα «The Texas Tribune», ο κ. ΜακΝτάνιελ τόνισε: «Η νομιμότητα της απόσχισης είναι προβληματική, ιδίως από τη στιγμή που η ομοσπονδιακή κυβέρνηση έχει τον τελικό λόγο σε αυτά τα θέματα». Για να καταλήξει στο προφανές, ότι δηλαδή «κανένα κράτος δεν αποσχίστηκε ποτέ από την Ενωση».

Ωστόσο αυτό δεν φαίνεται να τρομάζει τους ιθύνοντες της εκστρατείας, οι οποίοι πλέον λειτουργούν ένα είδος ταμείου στην ιστοσελίδα τους και δέχονται δωρεές. Μότο τους είναι: «Το 2016 στο Ηνωμένο Βασίλειο ψήφισαν Brexit για να εξέλθουν από τη διεθνή κοινότητα. Το δικό μας δημοψήφισμα, το Calexit, είναι για την Καλιφόρνια. Εχετε μια μεγάλη απόφαση να πάρετε»...

Οσον αφορά το πώς μπορεί να λειτουργήσει υπέρ των σκοπών τους ένα τόσο περίπλοκο σχέδιο όσο αυτό των τροπολογιών και των αντίστοιχων ψηφοφοριών, ο Λ. Μαρινέλι έχει και γι’ αυτό απάντηση: παραδέχεται ότι οι πιθανότητες είναι μικρές, θυμίζει όμως ότι συνολικά στην ιστορία των ΗΠΑ έχουν γίνει 17 διαφορετικές τροπολογίες του Συντάγματος. Οπότε γιατί να μην μπορούν να γίνουν 18;

Κι αν τελικώς το Calexit όντως συμβεί, τότε εκτός όλων των άλλων θα πρέπει να ξαναγραφτούν και οι παγκόσμιες οικονομικές, επιχειρηματικές και πολιτικές ισορροπίες. Γιατί μπορεί σε πολλά να υπερβάλλουν οι ιθύνοντες της εκστρατείας, αλλά στο ότι όντως σήμερα η Πολιτεία τους είναι η έκτη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο πιστοποιείται από τα σχετικά δεδομένα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (στοιχεία χρήσης 2015).