Συσφίγγει τις σχέσεις της με το Ιράν η Ρωσία εν μέσω της ουκρανικής κρίσης

Καθισμένος απέναντι από τον ρώσο πρόεδρο Βλάντιμιρ Πούτιν, ο πρόεδρος του Ιράν, Εμπραχίμ Ραϊσί, υπενθύμισε την Τετάρτη στον ομόλογό του ότι η Τεχεράνη «αντιστέκεται στις ΗΠΑ» εδώ και 40 χρόνια.

Και τώρα που η Ρωσία βουλιάζει στη δική της κόντρα με τις ΗΠΑ, ο Ραϊσί είπε στον Πούτιν ότι έχει έρθει η στιγμή να αφαιρέσουν «την εξουσία από τους Αμερικανούς με αυξημένη συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών μας».

Το γεωπολιτικό παιχνίδι

του Κρεμλίνου, αναφέρουν στην ανάλυσή τους οι Times της Νέας Υόρκης έρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή για την Ουάσινγκτον. Ο Ραϊσί, ο σκληροπυρηνικός ηγέτης του Ιράν, επισκέφθηκε τη Μόσχα για δυο ημέρες με στόχο να διαφημίσει τους στενότερους δεσμούς που αναπτύσσονται μεταξύ των δύο χωρών, που συχνά είχαν δει τα συμφέροντά τους να συγκρούονται και τις σχέσεις τους να περνούν από 40 κύματα, οι οποίες όμως, όπως και η Κίνα, εντέλει βρίσκουν μπροστά τους όλο και συχνότερα τον ίδιο αντίπαλο: τις ΗΠΑ.

Τι έχουν να κερδίσουν Ρωσία και Ιράν

Για τον Πούτιν, που αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε διαμάχη με τις ΗΠΑ για τις σφαίρες επιρροής και αντιμετωπίζει τον κίνδυνο σκληρών κυρώσεων σε περίπτωση που κάνει πραγματικότητα τους φόβους της διεθνούς κοινότητας για εισβολή στην Ουκρανία, ήταν μια ευκαιρία να δείξει ότι η Ρωσία έχει φίλους που θα συμμαχήσουν μαζί της στις μάχες της με τη Δύση.

Το Ιράν, η οικονομία του οποίου έχει ήδη γονατίσει από τις αμερικανικές κυρώσεις, βρίσκεται εν μέσω εύθραυστων διαπραγματεύσεων για την επαναφορά της πυρηνικής συμφωνίας του 2015. Ο Ραϊσί, όμως, εξέφρασε ανοιχτά την υποστήριξή του στον Πούτιν στο ζήτημα της Ουκρανίας, ενώ ο υπουργός εξωτερικών του Ιράν έδωσε έμφαση στο γεγονός ότι οι δυο πρόεδροι είχαν συμφωνήσει στο «πλαίσιο» μιας συμφωνίας αυξημένης στρατιωτικής και οικονομικής συνεργασίας.

Συνεργασίες…

Καμιά συμφωνία, ωστόσο, δεν υπογράφηκε δημόσια, ενώ το πραγματικό μέγεθος της προθυμίας του Κρεμλίνου να πουλήσει στην Τεχεράνη σύγχρονο ρωσικό εξοπλισμό παραμένει αβέβαιο. Όμως σε συνδυασμό με την αναμενόμενη ναυτική άσκηση στην οποία θα συμμετέχουν πλοία του πολεμικού ναυτικού της Κίνας, της Ρωσίας και του Ιράν, το Κρεμλίνο εμφανίζεται να επιθυμεί να αποστείλει ένα μήνυμα: ότι εξακολουθεί να δημιουργεί νέους δεσμούς που μπορούν να αποτελέσουν το αντίβαρο στη δυτική κυριαρχία. Από την πλευρά του, το Ιράν προσπαθεί να δείξει ότι παρά τη διατήρηση των κυρώσεων τις Δύσης, διαθέτει τις δικές του εναλλακτικές.

«Στη διεθνή αρένα, συνεργαζόμαστε πολύ στενά», είπε ο Πούτιν στον Ραϊσί, αναφερόμενος στις κρίσεις της Συρίας και του Αφγανιστάν, και δίνοντας την υπόσχεση ότι θα φέρει το Ιράν πιο κοντά στην εμπορική ένωση που είναι γνωστή ως Ευρασιατική Οικονομική Ένωση.

…και διαφορές

Η Ρωσία και το Ιράν, ωστόσο, εξακολουθούν να διακρίνονται από σημαντικές διαφορές. Παρά τις κυρώσεις, η οικονομία της Ρωσίας, σε αντίθεση με εκείνη του Ιράν, παραμένει γενικώς ενσωματωμένη σε εκείνη της Δύσης. Ο Πούτιν έχει εργαστεί για να αναπτύξει στενότερους δεσμούς με το Ισραήλ, μια χώρα που το Ιράν αντιμετωπίζει ως εχθρό. Και στη Βιέννη, η Ρωσία συνεργάζεται με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, επιχειρώντας να αναβιώσει τις διαπραγματεύσεις για την επαναφορά των περιορισμών του πυρηνικού προγράμματος στο Ιράν.

Όμως καθώς η σύγκρουση της Ρωσίας με τη Δύση εντείνεται, ρώσοι αξιωματούχοι επιθυμούν όλο και περισσότερο να ξεπεράσουν αυτές τις διαφορές. Ο Γκριγκόρι Λουκιάνοφ, ειδικός διεθνών σχέσεων στην Ανωτέρα Σχολή Οικονομικών της Μόσχας, δήλωσε στους Times ότι οι ρώσοι αξιωματούχοι ευθυγραμμίζονται περισσότερο με την πιο σκληρή αντιδυτική στάση ορισμένων ιρανών ομολόγων τους. Και ο Ραϊσί, ένας υπερ-συντηρητικός κληρικός που έγινε πρόεδρος τον Αύγουστο, έχει μιλήσει ανοιχτά για την επιθυμία του να οικοδομήσει στενότερους δεσμούς με τη Ρωσία, παρά τον σκεπτικισμό του ιρανικού λαού.

Τι σχέση έχουν όλα αυτά με την Ουκρανία;

Με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία να γίνεται όλο και πιο πιθανή κάθε ώρα που περνά και τη Ρωσία να κινδυνεύει με σκληρές κυρώσεις σε περίπτωση που προτιμήσει πράγματι τη στρατιωτική οδό, η συνάντηση Πούτιν-Ραϊσί γίνεται ακόμη πιο σημαντική.

«Η επιρροή του ΝΑΤΟ στον Καύκασο και την Κεντρική Ασία, με οποιαδήποτε πρόφαση, αποτελεί απειλή για τα κοινά συμφέροντα των ανεξάρτητων χωρών μας», δήλωσε ο Ραϊσί, σύμφωνα με την ανακοίνωση της ιρανικής κυβέρνησης για τη συνάντηση. Αναφερόταν σε δυο άλλες περιοχές, που κάποτε ανήκαν στη Σοβιετική Ένωση, και τις οποίες το Κρεμλίνο αντιμετωπίζει ως υποχρεωτικά τμήματα της σφαίρας επιρροής του.

Η προεδρία του Ραϊσί ενίσχυσε την εξουσία της σκληροπυρηνικής παράταξης που επέκρινε την πιο κεντρώα στάση του πρώην προέδρου Χασάν Ρουχανί ως υπερβολικά υποχωρητική προς τη Δύση, και η οποία θεωρεί ότι τα συμφέροντα του Ιράν είναι πιο κοντά σε εκείνα της Ρωσίας.

Ο Πούτιν συναντήθηκε με τον Ραϊσί παρά τις έντονες προσπάθειες του Κρεμλίνου να προστατεύσει τον ρώσο πρόεδρο από τον κοροναϊό και την παραλλαγή Όμικρον που προελαύνει στη Μόσχα, αναδεικνύοντας περαιτέρω τη βαρύτητα του γεγονότος.

Εικοσαετής συμφωνία

Μετά τη συνάντηση της Τετάρτης, ο ιρανός ΥΠΕΞ, Χοσεΐν Αμίρ Αμπντολαχιάν, έγραψε στο Twitter ότι οι δυο πρόεδροι «συμφώνησαν στο πλαίσιο μιας μακροχρόνιας συμφωνίας».

«Οι σχέσεις της Τεχεράνης και της Ρωσίας μπήκαν σε ένα νέο, ταχύ και δυναμικό μονοπάτι», δήλωσε ο Αμπντολαχιάν. «Εξαιρετική συνεργασία θα γεννηθεί σε αυτή τη νέα φάση των σχέσεων».

Η εικοσαετής συμφωνία που συζήτησαν οι Πούτιν και Ραϊσί, σύμφωνα με ιρανούς αξιωματούχους, εστιάζει στη μεταφορά τεχνολογίας από τη Ρωσία, την αγορά ρωσικού στρατιωτικού εξοπλισμού και τις ρωσικές επενδύσεις στις ιρανικές υποδομές ενέργειας. Το Ιράν έχει δηλώσει ότι η συμφωνία θα χρησιμοποιήσει ως πρότυπο την συμφωνία για την οικονομία και την ασφάλεια που υπέγραψε με την Κίνα τον περασμένο Σεπτέμβριο. Στο πλαίσιο αυτής της συμφωνίας, η Κίνα πρόκειται να επενδύσει σχεδόν $400 δισεκατομμύρια σε ένα ευρύ φάσμα προγραμμάτων στο Ιράν, με αντάλλαγμα την αγορά πετρελαίου σε χαμηλή τιμή επί δύο δεκαετίες.

Διαπραγματευτικά χαρτιά

Στη Ρωσία, πολλοί αναλυτές πιστεύουν ότι η προοπτική της αυξημένης στρατιωτικής συνεργασίας με άλλους αντιπάλους των ΗΠΑ είναι ένα από τα καλύτερα διαπραγματευτικά χαρτιά του Κρεμλίνου απέναντι στην Ουάσινγκτον. Την Τρίτη, πλοία του στόλου που διατηρεί το ρωσικό πολεμικό ναυτικό στον Ειρηνικό μπήκαν στο λιμάνι Τσαμπαχάρ του Ιράν, στον κόλπο του Ομάν, πριν την προγραμματισμένη κοινή άσκηση με το Ιράν και την Κίνα, σύμφωνα με το ρωσικό υπουργείο άμυνας.

Όμως ενδέχεται το πιο δύσκολο θέμα που έχουν να αντιμετωπίσουν Μόσχα και Τεχεράνη να αφορά το μέλλον του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος. Στη διάρκεια της διάσκεψης της Τετάρτης, ο Πούτιν δήλωσε στον Ραϊσί ότι «είναι πολύ σημαντικό να ακουστεί η θέση σου» στις διαπραγματεύσεις της Βιέννης.

Μια συμφωνία που θέλουν (σχεδόν) όλοι

Οι συζητήσεις για την επαναφορά της συμφωνίας του 2015, κατά την επιθυμία του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, βρίσκονται σε κρίσιμο σημείο. Διπλωματικές πηγές υποστηρίζουν ότι ίσως μένουν μόλις μερικές εβδομάδες πριν το Ιράν ξεπεράσει σε τέτοιο βαθμό τα αρχικά όρια ώστε η επαναφορά της συμφωνίας να μην έχει πια το παραμικρό νόημα.

Τον περασμένο Νοέμβριο, η κυβέρνηση του Ραϊσί επέστρεψε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και απέρριψε τις υποχωρήσεις της προηγούμενης κυβέρνησης. Με λίγη πίεση από τη Ρωσία, το Ιράν συμφώνησε στη συνέχεια να διαπραγματευτεί στη βάση των προηγούμενων συνομιλιών, χωρίς όμως να αποδεχτεί και όλες τις προηγούμενες συμφωνίες.

Η Ρωσία, υποστήριξαν αναλυτές στους Times, συνεχίζει να παίζει εποικοδομητικό ρόλο στις συνομιλίες της Βιέννης, καθώς δεν θα μπορούσε να δεχτεί ως εναλλακτική στη συμφωνία ούτε ένα Ιράν-πυρηνική δύναμη, ούτε μια αμερικανική ή ισραηλινή επίθεση στο Ιράν. Αυτό σημαίνει ότι ο Πούτιν είναι πιθανό να πιέσει το Ιράν να κινηθεί ταχύτερα – παρά το γεγονός ότι ίσως του φανεί δελεαστικό να χρησιμοποιήσει ως διαπραγματευτικό χαρτί για την ουκρανική κρίση τον θετικό ρόλο που θα μπορούσε να παίξει στις διαπραγματεύσεις.

«Η Ρωσία δεν θέλει ούτε ένα Ιράν με βόμβα, ούτε ένα Ιράν βομβαρδισμένο», δήλωσε χαρακτηριστικά στους Times ο Αλί Βαέζ, ιρανός διευθυντής της Διεθνούς Ομάδας Κρίσεων. «Οι Ρώσοι είναι πολύ καλοί στο να διαχωρίζουν τις διαφορές τους με τη Δύση».