Στην «τελευταια παμπ» με τον «μαέστρο»

Παρακολουθώντας την ταινία «Η τελευταία παμπ» (The Old Oak, Αγγλία, 2023), δεν γίνεται να μην αναρωτηθείς πώς θα μπορούσε άραγε να ήταν, στις παλιές ένδοξες μέρες, η «Παλιά βελανιδιά», όπως είναι το όνομα της παμπ στον ξένο τίτλο της ταινίας. Τώρα, δεν βλέπεις παρά ένα ερείπιο, όπως ερείπιο είναι και η πόλη στην οποία η παμπ βρίσκεται, κάπου στον βορρά της Αγγλίας. Οι πελάτες της, παλιοί ανθρακωρύχοι που αναγκάστηκαν να τραβήξουν διαφορετικούς δρόμους όταν τα ορυχεία έκλεισαν, βλέπουν σήμερα την πόλη τους να έχει μετατραπεί σε καταφύγιο μεταναστών από τη Συρία.

Και έτσι για μια ακόμη

φορά, σε μια ακόμη ταινία τους, ο 89χρονος πλέον Κεν Λόουτς και ο σεναριογράφος του Πολ Λάβερτι, καταφέρνουν να συνδέσουν το παρελθόν με το παρόν και να σε βάλουν για τα καλά μέσα στο πολιτικοκοινωνικό πλαίσιο της ιστορίας που αφηγούνται. Η ρημαγμένη παμπ είναι μια μικρογραφία μιας ρημαγμένης πόλης που είναι μια μικρογραφία μιας ρημαγμένης χώρας. Μέσω της επικαιρότητας του μεταναστευτικού ζητήματος, η «Τελευταία παμπ» υπογραμμίζει θέματα καθαρά πολιτικά σε σχέση με τη ζωή στην Αγγλία. Ο Λόουτς αφουγκράζεται το πρόβλημα της στέγασης και των εξώσεων των ανθρώπων από τα σπίτια τους, φαινόμενο καθημερινό από το οποίο είναι τελικά φυσικό να προκύψει ο ρατσισμός.

Ομως τελικά, η συγκεκριμένη ιστορία διακρίνεται από μια παραδοξότητα από την οποία πηγάζει η κατά τον Λόουτς ελπίδα: με την άφιξη μεταναστών από τη Συρία, αυτή η πόλη – φάντασμα αποκτά και πάλι ζωντάνια. Ναι μεν ξυπνά ρατσιστικά ένστικτα σε ένα μεγάλο μέρος της κοινότητας αλλά την ίδια στιγμή, με τον τρόπο τους, οι Σύροι καταφέρνουν να μπουν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος και αυτό χάρη στην επιμονή ενός ντόπιου, του ιδιοκτήτη της παμπ (Ντέιβ Τέρνερ), ενός λιγομίλητου μα ευαίσθητου ανθρώπου που γίνεται φίλος μιας Σύριας (Ελμπα Μαρί) και είναι ο μόνος που δείχνει να καταλαβαίνει τους «ξένους». «Οταν τρώμε μαζί, είμαστε μαζί» είναι το μότο που κάποτε του έλεγε η μητέρα του και με τις κατάλληλες συνθήκες αυτή η έκφραση που στις μέρες μας ακούγεται παρωχημένη μπορεί να γίνει και πάλι πραγματικότητα όπως φωνάζει αυτή η μελαγχολική, ρεαλιστική και πάνω από όλα βαθιά ανθρώπινη ταινία.

Κατάμαυρο love story

«Μερικές φορές δεν μπορώ να βρω τον εαυτό μου» εξομολογείται σε μια σκηνή της ταινίας «Ο μαέστρος» (Maestro, ΗΠΑ, 2023), ο μουσικοσυνθέτης και διευθυντής ορχήστρας Λέοναρντ Μπέρνσταϊν, ο απόλυτος αμερικανός σταρ του τομέα του. Και αυτή ακριβώς η αδυναμία του, η «ανισορροπία» του, η «σύγχυσή» του, είναι τελικά το τέμπο της πολύ έξυπνα σκηνοθετημένης αυτής ταινίας του Μπράντλεϊ Κούπερ στην οποία ο ίδιος κρατά για τον εαυτό τον πιο αβανταδόρικο ρόλο της μέχρι σήμερα καριέρας του.

Ο «Μαέστρος» κάνει μια βαθιά βουτιά στην ψυχή του κεντρικού του προσώπου, με άξονα τον άνθρωπο που ο Μπέρνσταϊν αγάπησε και βασάνισε όσο κανέναν άλλο στη ζωή του: τη Φελίτσια Μοντεαλέγκρε, την οποία γνώρισε νέος σε ένα πάρτι και σύντομα παντρεύτηκε. Εκανε μαζί της παιδιά και άθελά του, ίσως, την ταπείνωσε με τον χειρότερο τρόπο. Για τον Κούπερ, ο αλλόκοτος σεξουαλικός κόσμος του Μπέρνσταϊν εναρμονιζόταν θαρρείς με το πηγαίο ταλέντο του, αυτήν την απίστευτη ενέργεια που μπορούσε να βγάζει ενώ διεύθυνε ορχήστρες. Αυτή η καλά δομημένη ταινία, ωστόσο, δεν είναι τόσο το biopic μιας μουσικής ιδιοφυΐας, όσο ένα κατάμαυρο love story.

Το μοίρασμα ανάμεσα στο έγχρωμο και το ασπρόμαυρο έχει επίσης ενδιαφέρον διότι οι ασπρόμαυρες σκηνές ανήκουν στη νιότη των ηρώων και περιέχουν την άνθηση του έρωτα με τη Μοντεαλέγκρε, ενώ οι έγχρωμες αποτυπώνουν την κρίση τους. Ο Κούπερ με ένα τσιγάρο διαρκώς στο χέρι (ο Μπέρνσταϊν ήταν μανιώδης καπνιστής), έχει προφανώς μελετήσει ενδελεχώς το πρόσωπο που υποδύεται μέχρι την παραμικρή λεπτομέρεια. Ομως εκείνη που κλέβει την παράσταση είναι η Κάρεϊ Μάλιγκαν την οποία σίγουρα θα δούμε υποψήφια για Οσκαρ. Είναι εξαιρετική στο πώς κρύβει τον βαθύ της πόνο της ηρωίδας της μέσα σε μια σχεδόν αποκαλυπτική ηρεμία. Η Μοντεαλέγκρε είναι η πραγματική δύναμη της ταινίας γιατί εκείνη αποδεικνύει πόσο πραγματικά αγαπούσε τον Μπέρνσταϊν αποδεχόμενη το ανείπωτο για μια γυναίκα, την απιστία και μάλιστα την ομοφυλοφιλική. Φυσικά, ο Κούπερ είναι πολύ προσεκτικός στο τι δείχνει. Τα περισσότερα υπονοούνται αλλά όλες οι ενδείξεις δεν παύουν να είναι μπροστά μας, από την πρώτη μάλιστα σκηνή.

«Οδυσσέας» ετών 92

Οταν είσαι στα 92 σου, το μέλλον δεν είναι εύκολη υπόθεση και ο Αρτι Κρόφορντ, ο κεντρικός ήρωας στον «Τελευταίο στρατιώτη» (The last rifleman, Αγγλία/ ΗΠΑ, 2023) το γνωρίζει πολύ καλά. Εχοντας χάσει τη γυναίκα του, συγκάτοικό του στο ίδιο γηροκομείο, νιώθει τελειωμένος. Αλλά το χρέος που οφείλει τόσο σ’ αυτήν όσο και στους συμπολεμιστές του που σκοτώθηκαν στη Δουνκέρκη τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τον ωθεί να κάνει ένα τελευταίο (;) ταξίδι. Αν όμως για έναν νέο άνθρωπο το ταξίδι από την Ιρλανδία στη Γαλλία δεν είναι παρά παιχνιδάκι, για τον Αρτι είναι μια Οδύσσεια.

Και αυτή η Οδύσσεια, με Οδυσσέα τον πάντα γοητευτικό, ακόμα και μέσα σε βαρύ μακιγιάζ, Πιρς Μπρόσναν, είναι ο κορμός αυτής της γλυκιάς περιπέτειας. Μια περιπλάνηση στο παρόν αλλά και στο παρελθόν, στο οποίο όμως ο Αρτι δεν είναι «κολλημένος», όπως συνήθως συμβαίνει με τους ανθρώπους της ηλικίας του. Αντιθέτως, για να καλύψει την άγνοιά του απέναντι σε πολλά πράγματα που δεν ξέρει, είναι ανοιχτός στις σύγχρονες προτάσεις που ακούει από διάφορους ανθρώπους που συναντά στο διάβα του. Ο σκηνοθέτης Τέρι Λόουν έχει στο τσεπάκι του καλές ιδέες για να στηρίξει αυτό το γλυκόπικρο, χαμηλόφωνο φιλμ που δεν μπορείς παρά να αγαπήσεις.

Αθεράπευτο τραύμα

Ο θάνατος ενός μικρού παιδιού και το δυσβάσταχτο τραύμα που θα αφήσει πίσω του, είναι το «τερέν» του ιάπωνα σκηνοθέτη Κότζι Φουκάντα της δραματικής ταινίας «Αγάπη ζωή» (Love Life, Ιαπωνία/Γαλλία, 2022). Ο μικρός Κέιτα θα πνιγεί στην μπανιέρα του σπιτιού του και ενώ στο σπίτι γινόταν μια γιορτή. Αλλά σιγά – σιγά μαθαίνουμε την ιστορία αυτής της οικογένειας που είναι πολύ πιο σύνθετη απ’ όσο έδειχνε. Ο βιολογικός πατέρας του νεκρού παιδιού είναι ένας άστεγος Κορεάτης που έχει χωρίσει από τη μητέρα (Φουμίνο Κιμούρα) του παιδιού, ενώ οι γονείς του νέου της συζύγου (Κέντο Ναγκαγιάμο) δεν την αποδέχονται.

Ολες αυτές οι καταστάσεις που στην πραγματικότητα είναι άνευ σημασίας απέναντι στο πρόσωπο της απόλυτης τραγωδίας, τον θάνατο, δημιουργούν ένα εξίσου παράξενο σχήμα σε μια ταινία που ουσιαστικά λέει το αυτονόητο: η ζωή συνεχίζεται έστω και αν μερικά τραύματα είναι καταδικασμένα να μείνουν για πάντα αθεράπευτα. Σαν ένας καλός μαθητής του Χιροκάζου Κόρε Εντα, ο Φουκάντα χειρίζεται με προσοχή την ανάπτυξη των χαρακτήρων, τις σιωπές, αλλά και τις εντάσεις που προκαλεί η απώλεια του παιδιού και που αναπόφευκτα δεν θα σταματήσει ποτέ να είναι σκιά όλων των χαρακτήρων.

Με δύο έφηβους στη Γάζα

Γυρισμένο πολύ πριν από τα πρόσφατα τραγικά γεγονότα του πολέμου ανάμεσα στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη, το ντοκιμαντέρ «Gaza» (Ιρλανδία, Κατεχόμενη Παλαιστίνη, 2019) που επίσης διανέμεται από σήμερα, εντάσσεται επίσης στο πρόγραμμα του αφιερώματος «Athens Palestine Film Festival» που από τις 17 έως τις 24 Δεκεμβρίου θα πραγματοποιηθεί στο Studio της πλατείας Αμερικής. Αρνούμενοι τις αυτονόητες κοινοτοπίες που μπορούν να προκύψουν μέσα από τη στεγνή καταγραφή του ειδησεογραφικού ρεπορτάζ, οι σκηνοθέτες Γκάρι Κιν και Αντριου Μακ Κόνελ χρησιμοποιούν δύο εφήβους ως «ξεναγούς» μας σε μια Γάζα που δεν σκεφτόμαστε συχνά έτσι όπως τη βλέπουμε εδώ. Οι Κιν και Μακ Κόνελ ενδιαφέρονται να αποτυπώσουν την καθημερινότητα των πολιτών της περιοχής, εκείνων που δείχνουν αποφασισμένοι να ζήσουν πέρα από τα ερείπια και τα συντρίμμια της αιώνιας σύγκρουσης, μέσα από τα οποία, όσο παράδοξο και αν φανεί, μπορεί να προκύψει ακόμα και η ομορφιά.

Γιορτινό σπλάτερ

Το θρίλερ «Thanksgiving» (ΗΠΑ, 2023) έχει όλα τα διακριτικά των ταινιών όχι μόνο του σκηνοθέτη Ελι Ροθ (Hostel) αλλά της πλειονότητας των ταινιών του είδους της. Που σημαίνει καλά σκηνοθετημένη χυδαιότητα και λαϊκισμός στη διαπασών με γαρνιτούρα αιμόφυρτες σκηνές βίας οι οποίες στόχο έχουν όχι τόσο να υποστηρίξουν το σενάριο αλλά να προκαλέσουν εντυπωσιασμό. Η σχηματική πλοκή θέλει ένα δολοφόνο κατ΄εξακολούθηση να απειλεί το χωριό στο οποίο εκτυλίσσεται η ιστορία και μάλιστα σε χριστουγεννιάτικη περίοδο. Μέσα σε όλα ο Ροθ θέλει να κάνει και κάτι σαν κριτικό σχόλιο για την ανθρωποφαγία που δημιουργούν θεσμοί όπως της Black Friday (η ταινία αρχίζει με μιλιούνια ανθρώπων να αλληλοσπαράσσονται για να προλάβουν προσφορές στο σουπερμάρκετ). Ολα αυτά όμως παρουσιάζονται με τόσο επιδερμικό τρόπο που τελικά προκαλούν γέλιο χωρίς καμία περαιτέρω σκέψη (παίζουν: Πάτρικ Ντέμπσεϊ, Τάι Ολσον κ.ά.)

Προβάλλονται επίσης τα κινούμενα σχέδια του Μπενζαμέν Ρενέρ «Ενα ταξίδι για πάπιες» (Migration, ΗΠΑ, 2023) στα οποία πάπιες καλούνται να ταξιδέψουν προς το άγνωστο, μια ιδέα που θίγει ανώδυνα και το επίμαχο ζήτημα της μετανάστευσης (με τις φωνές των Φοίβου Ριμένα, Στεφανίας Φιλιάδη κ.ά.).