Πολωνία, η ανερχόμενη δύναμη της Ευρώπης

Στη Γερμανία, ο Ολαφ Σολτς θεωρείται από πολλούς πολιτικά τελειωμένος, ενώ οι πρόωρες εκλογές της 23ης Φεβρουαρίου δεν είναι βέβαιο ότι θα οδηγήσουν σε κυβερνητική και πολιτική σταθερότητα. Στη Γαλλία, ο Εμανουέλ Μακρόν άρχισε και επισήμως να μετρά αντίστροφα μετά το «mea culpa» για την απόφασή του να οδηγήσει τη χώρα σε πρόωρες εκλογές το περασμένο καλοκαίρι,

ανοίγοντας τις πύλες της αβεβαιότητας.

Στην Ιταλία, την ίδια στιγμή, η Τζόρτζια Μελόνι μπορεί να επελέγη από το «Politico» ως η πιο ισχυρή πολιτική προσωπικότητα της Ευρώπης για τη νέα χρονιά, η αλήθεια όμως είναι ότι το ακροδεξιό παρελθόν της δεν θα της επιτρέψει ποτέ να ηγηθεί ολόκληρης της ΕΕ. Οσο για την Ισπανία του Πέδρο Σάντσεθ, πέρα από το γεγονός ότι βρίσκεται σχετικά απομονωμένη στη νοτιοδυτική γωνιά της Ευρώπης, δεν διέθετε ποτέ το «ειδικό βάρος» που θα της επέτρεπε να διαδραματίσει τέτοιο κομβικό ρόλο.

Σε ποιον λοιπόν – για να θυμηθούμε και τον Χένρι Κίσινγκερ – θα «τηλεφωνήσουν» ο Ντόναλντ Τραμπ, ο Σι Τζινπίνγκ και άλλοι ξένοι ηγέτες όταν θελήσουν να επικοινωνήσουν με την Ευρώπη για να μάθουν τις θέσεις και τις προθέσεις της; Παρά το γεγονός ότι κανένα κράτος-μέλος δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη Γερμανία ή τη Γαλλία, τις δύο παραδοσιακές υπερδυνάμεις της Ευρώπης, είναι πολύ πιθανό ο αριθμός τον οποίο θα πληκτρολογήσουν όλοι οι παραπάνω να ανήκει στον Ντόναλντ Τουσκ. Τον πολιτικό, δηλαδή, ο οποίος κρατά τα ηνία της κυβέρνησης στην Πολωνία, ενώ από χθες ανέλαβε την εξάμηνη περιοδική προεδρία της ΕΕ, παίρνοντας τη σκυτάλη από τον (εταίρο του στην «Ομάδα του Βίσεγκραντ», αλλά αντίπαλό του στο ζήτημα των σχέσεων με τη Ρωσία) Βίκτορ Ορμπαν.

«Εχοντας βγει αποδυναμωμένη από το σοβιετικό μπλοκ πριν από 35 χρόνια και γίνει δεκτή στην ΕΕ πριν από 20 χρόνια, αφού απέδειξε τη βούλησή της να μεταρρυθμιστεί, η Πολωνία βρίσκεται, σχεδόν παρά τη θέλησή της, σε έναν δρόμο που την οδηγεί να γίνει μείζων παίκτης στα δρώμενα της Ευρώπης, ωθούμενη από ένα ολοένα πιο εκρηκτικό γεωπολιτικό περιβάλλον» σημείωνε πρόσφατα στη «Monde» η Σιλβί Κάουφμαν, για να αποδώσει αυτή την εξέλιξη σε δύο κυρίως αιτίες: αφενός, στην οικονομική ανάπτυξη της Πολωνίας, που ξεπερνά σταθερά τον ευρωπαϊκό μέσο όρο την τελευταία 20ετία. Και αφετέρου, στις εντυπωσιακές της στρατιωτικές δαπάνες, που τη φέρνουν πρώτη στο ΝΑΤΟ και καθιστούν τον στρατό της τον πιο υπολογίσιμο στο ανατολικό – και πιο κρίσιμο, μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία – σκέλος της Συμμαχίας.

Η καχυποψία του γαλλογερμανικού «άξονα»

«Η Πολωνία θα μπορούσε να γίνει ένας πολιτικός ηγέτης στην Ευρωπαϊκή Ενωση» είπε πρόσφατα ο δήμαρχος της Βαρσοβίας Ράφαλ Τραζκόφσκι, χαρακτηρίζοντας τη χώρα του «πρότυπο τόσο για το ΝΑΤΟ όσο και για την ΕΕ». Οσο για τον υπουργό Ευρωπαϊκών Θεμάτων Ανταμ Σλάπκα, πρόβλεψε μιλώντας στο «Politico» ότι η εξάμηνη προεδρία της χώρας του θα αποδειχθεί «η πλέον αποτελεσματική».

Η αλήθεια, ωστόσο, είναι πως δεν αντιμετωπίζουν όλοι το επόμενο διάστημα με την ίδια αισιοδοξία, ούτε βλέπουν στην Πολωνία και τον Τουσκ τους «σωτήρες» ή, πολύ περισσότερο, τους νέους ηγέτες της ΕΕ. Και όχι άδικα, καθώς οι θέσεις της Βαρσοβίας, τόσο επί Τουσκ όσο και επί των προκατόχων του, αποκλίνουν από την ευρωπαϊκή συνισταμένη και προκαλούν προβληματισμό τόσο στις Βρυξέλλες όσο και στο Βερολίνο και το Παρίσι που, παρά την αποδυνάμωσή τους, δύσκολα θα δεχθούν μια πολωνική… σφήνα στον «άξονά» τους. Η Γερμανία, εξάλλου, γνωρίζει ότι έχει αρκετούς ανοιχτούς λογαριασμούς με την Πολωνία (ιστορικά βρίσκονταν συνήθως σε αντίπαλα στρατόπεδα), ενώ η Γαλλία θεωρεί τη στάση της πέραν του δέοντος φιλοαμερικανική (ουδείς ξεχνά στο Παρίσι τη στήριξη που είχε προσφέρει στον Τζορτζ Μπους το 2003 για την εισβολή στο Ιράκ).

«Τα κράτη-μέλη και η Κομισιόν ανησυχούν ότι η πολωνική προεδρία στο Συμβούλιο θα προτάξει τα εθνικά συμφέροντα έναντι των ευρωπαϊκώνσε θέματα όπως είναι η μετανάστευση, το εμπόριο, η ενέργεια και η κλιματική αλλαγή» τόνισε με νόημα ένας υψηλόβαθμος διπλωμάτης στο «Politico», αποτυπώνοντας την καχυποψία που υπάρχει. Αν και όλα, βεβαίως, θα κριθούν στην πράξη.

Ποιος είναι ο Ντόναλντ Τουσκ

Ο Ντόναλντ Τουσκ είναι πρωθυπουργός της Πολωνίας από τα τέλη του 2023, καθώς στις εκλογές της 15ης Οκτωβρίου – αν και ο κεντροδεξιός συνασπισμός του ήρθε δεύτερος – κατάφερε να τερματίσει την οκταετή κυριαρχία του εθνικιστικού και ακραία συντηρητικού PiS. Μάλιστα, μετά την πρωτιά στις ευρωεκλογές του περασμένου Ιουνίου, ευελπιστεί να ολοκληρώσει την πολιτική αλλαγή στη χώρα στις προεδρικές εκλογές που (πλην απροόπτου) θα διεξαχθούν στο πρώτο εξάμηνο του 2025.

Ο Τουσκ θεωρείται από τους πλέον έμπειρους πολιτικούς στην ΕΕ. Υπενθυμίζεται πως ο ίδιος έχει διατελέσει πρωθυπουργός και την περίοδο 2007-14, ενώ στη συνέχεια και για μια πενταετία, δηλαδή ως το 2019, επελέγη από τους «28» (μέλος της ΕΕ ήταν ακόμη τότε το Ηνωμένο Βασίλειο) στη θέση του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Ακολούθως, ηγήθηκε της μεγαλύτερης ομάδας του Ευρωκοινοβουλίου, του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος.

Ο 68χρονος σήμερα Τουσκ έκανε τα πρώτα του πολιτικά βήματα στη διάρκεια των σπουδών του στις ιστορικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο του Γκντανσκ, που έμελλε να γίνει το κέντρο της αντίστασης κατά του προηγούμενου καθεστώτος και η «γενέτειρα» του συνδικάτου και πολιτικού κινήματος της «Αλληλεγγύης». Εκεί, άλλωστε, γνωρίστηκε και με τον Λεχ Βαλέσα, αναπτύσσοντας πολυσχιδή δράση και πολυετή δράση στην παρανομία.

Η Πολωνία σε αριθμούς 36,6 εκατ. κατοίκους έχει η Πολωνία, που είναι η πέμπτη πολυπληθέστερη χώρα της ΕΕ. Ο δείκτης γεννήσεων (1,26 ανά γυναίκα) είναι όμως από τους χαμηλότερους, με αποτέλεσμα ο πληθυσμός της να μειώνεται σταδιακά. Ο μέσος όρος ηλικίας ξεπερνά τα 40 έτη. 750 δισ. ευρώ ήταν το ονομαστικό ΑΕΠ της Πολωνίας το 2023, ποσό που αναλογεί στο 4,4% του συνολικού της ΕΕ και την κατατάσσει στην έκτη θέση ανάμεσα στα κράτη-μέλη. Ο ρυθμός ανάπτυξης για το 2024 εκτιμάται πως κινήθηκε στο 3%, επίπεδο στο οποίο αναμένεται να παραμείνει την επόμενη διετία. 52,3% επί του ΑΕΠ υπολογίζεται το δημόσιο χρέος της Πολωνίας, που είναι από τα χαμηλότερα στην ΕΕ και κάτω από το όριο του 60%. Ωστόσο, καταγράφει εξαιρετικά υψηλό δημοσιονομικό έλλειμμα, που ξεπερνά το 5,1%. 10,5 δισ. ευρώ πλεόνασμα εμφάνισαν οι εμπορικές συναλλαγές της Πολωνίας το 2023, παρά το μεγάλο έλλειμμα απέναντι στην Κίνα, που άγγιξε τα 80 δισ. 4,12% του ΑΕΠ της διέθεσε κατά το έτος που μόλις τελείωσε η Πολωνία στις στρατιωτικές δαπάνες, ποσοστό που την κατατάσσει πρώτη ανάμεσα στα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ (το αντίστοιχο για τις ΗΠΑ είναι 3,37% και για την Ελλάδα 3,08%). 1 εκατ. περίπου είναι οι πρόσφυγες από την Ουκρανία που φιλοξενούνται στην Πολωνία, με τις αντιδράσεις να έχουν αρχίσει να πυκνώνουν εδώ και μήνες για την παρουσία τους στη χώρα.