«Ο στρατηγικός στόχος του Ερντογάν ήταν να γίνει σουλτάνος»
Οταν ένα graphic novel για την άνοδο του Ερντογάν στην εξουσία υπογράφεται από ένα «θύμα» του, το πρώτο που περιμένει κανείς είναι, αν μη τι άλλο, μεγάλη θερμοκρασία στο γράψιμο και λιγότερα εχέγγυα τεκμηρίωσης. Κι όμως, η δημιουργία του Τζαν Ντιουντάρ, σε συνεργασία με τον αιγυπτιο-σουδανό εικονογράφο Anwar (Ανουάρ), που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδ. Anubis (μτφ. Ορέστης Μανούσος), αποφεύγει τον κίνδυνο της δαιμονοποίησης, όπως αναγνωρίζει ο ίδιος ο συγγραφέας στη συνέντευξη για το «Βιβλιοδρόμιο».
Ο πρώην αρχισυντάκτης της έγκυρης εφημερίδας «Cumhuriyet» ζει ως
Το graphic novel, που κυκλοφόρησε το 2021 από τη γερμανική εταιρεία Correktiv και έκτοτε σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, είναι μια εικονογραφημένη βιογραφία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Από το παιδί της φτωχικής οικογένειας στη συνοικία Κασίμπασα της Κωνσταντινούπολης έως τον μετριοπαθή δήμαρχό της, η εκλογή του οποίου συμβάδισε με την άνοδο των μεταρρυθμιστικών δυνάμεων της οικονομίας. Και από τον ριζοσπαστικοποιημένο νεαρό που αντιστεκόταν στον ιμπεριαλισμό της πρώην Σοβιετικής Ενωσης έως τον ισλαμιστή που βρήκε στη θρησκεία ένα ακόμα εργαλείο για την αναρρίχησή του. Παράλληλα με την περιγραφή του προσωπικού φαινομένου – κατά την οποία ο Ντιουντάρ βασίζεται σε τεκμηριωμένες αναλύσεις, βιβλία και ντοκουμέντα – αναδεικνύεται και η μεγάλη εικόνα του πολιτικού και κοινωνικού κλίματος στη σύγχρονη Τουρκία από τη δεκαετία του 1950 έως τις μέρες μας. Για την έκδοση συνεργάστηκε με τον Ανουάρ, ο οποίος επίσης συνελήφθη και απελάθηκε από την Αίγυπτο μετά την Αραβική Ανοιξη, για να καταλήξει κι αυτός στο Βερολίνο.
ΠάθοςΤο χαρακτηριστικό του, που έχει μείνει αναλλοίωτο μέσα στα χρόνια, είναι το πάθος. Από νεαρή ηλικία ήταν παθιασμένος με τη δύναμη και την εξουσία, το να κερδίζει την ηγεσία ή χρήματα. Νομίζω ότι είναι κάτι που αντιλαμβανόμαστε και σήμερα διά γυμνού οφθαλμού στην πολιτική του ζωή. Πιστεύει ότι ήταν πάντα ο «άνθρωπος του πεπρωμένου» για την Τουρκία και μπορεί να βρει κανείς αναλογίες με ηγέτες όπως ο Πούτιν ή ο Μπερλουσκόνι. Πολιτικούς που ξεκίνησαν πιθανότατα από δύσκολο κοινωνικό περιβάλλον, ευάλωτους αρχικά, αλλά πανίσχυρους στη συνέχεια.
ΘρησκείαΣτο πέρασμα των χρόνων έμαθε πολλά. Εμαθε τη σημασία να οργανώνεις τους ανθρώπους και τις μάζες και φυσικά συνειδητοποίησε την αξία της θρησκείας. Πώς μπορείς δηλαδή να τη χρησιμοποιείς για πολιτικούς σκοπούς. Οταν τελικά έφτασε στην εξουσία έμαθε σταδιακά και πώς να αντιμετωπίζει το βαθύ κράτος της Τουρκίας. Κι έτσι από πολέμιός του, στην αρχή της σταδιοδρομίας του, έγινε κομμάτι του.
Ελευθερία έκφρασηςΣε μία από τις πρώτες ομιλίες του στην Κωνσταντινούπολη το 1985 μιλάει για την ελευθερία της έκφρασης, κάτι που εγώ έχασα κατά τη διάρκεια της δικής του διακυβέρνησης. Ο Ερντογάν έχει πάντα αυτή τη διπροσωπία: πρέπει να πείσει τους φιλελεύθερους για τις ήπιες τακτικές του και, από την άλλη, πρέπει να διατηρήσει τη στήριξη των ισλαμιστών. Επρεπε πάντα να ισορροπεί ανάμεσα στις δύο βάρκες. Μέχρι που κατέκτησε την απόλυτη εξουσία.
Διεθνές περιβάλλονΕργαζόμουν εδώ και 30 χρόνια σε ντοκιμαντέρ για τη σύγχρονη τουρκική ιστορία, οπότε κατά μία έννοια το υλικό ήταν έτοιμο. Αυτό που χρειαζόταν ήταν να ενσωματώσω τον Ερντογάν ως χαρακτήρα στο κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον των τελευταίων 60 ετών. Οχι μόνο ως πολιτικό και ηγέτη της Τουρκίας, αλλά και ως παίκτη μέσα στο διεθνές περιβάλλον. Γι’ αυτό και αρκετές σελίδες αφορούν τη Μέση Ανατολή, την Αίγυπτο, τα ισλαμικά κράτη, τον Καντάφι, τον ρόλο και τη στάση των ΗΠΑ σε διαφορετικές περιόδους της τουρκικής πολιτικής. Γι’ αυτό και ήταν τόσο χρήσιμη στην εικονογράφηση η συνεργασία με τον Ανουάρ, ο οποίος προέρχεται από και γνωρίζει τον ισλαμικό κόσμο. Παρεμπιπτόντως, η διαδρομή του Ερντογάν ήταν ένας άλλος τρόπος για να δείξουμε ότι άλλαζε γενικότερα η πολιτική σκηνή στη χώρα του. Κι αυτό ήθελα να το δείξω. Οτι η διαδικασία εξισλαμισμού είχε ξεκινήσει πριν από τον Ερντογάν με τα ισλαμικά σχολεία. Ο ίδιος ήξερε ότι υπήρχε η δυναμική και ήταν αρκετά έξυπνος για την εκμεταλλευτεί.
Ο Ερντογάν αναγνώστηςΝομίζω ότι αν διάβαζε ο ίδιος το graphic novel, θα του άρεσε. Θα έμενε έκπληκτος με το πόσο συγκρατημένος ή – ας πω κι αυτή τη λέξη – αντικειμενικός είμαι απέναντί του, χωρίς μίσος ή οργή. Δεν ήθελα σε καμία περίπτωση το δηλητήριο που ρούφηξα εγώ να το γυρίσω πίσω και να γίνω ίδιος με τον διώκτη. Ετσι κι αλλιώς, αυτό θέλει να καταφέρει: να δηλητηριάσει όλη την κοινωνία. Επιμένω, λοιπόν, ότι θα έμενε έκπληκτος αν το διάβαζε – μπορεί να το έχει κάνει ήδη, εδώ που τα λέμε!
Η απήχηση στις μάζεςΠιστεύω ότι είναι πολύ εύκολο για έναν ηγέτη ολοκληρωτικού καθεστώτος να ελέγξει όλο τον κρατικό μηχανισμό: τη Βουλή, τη διακυβέρνηση, το δικαστικό σύστημα, τα ΜΜΕ, την Αστυνομία, τον Στρατό, τα πανεπιστήμια και τους οικονομικούς φορείς. Είναι σχεδόν απίθανο να χάσει εκλογές. Το ίδιο συμβαίνει στην Ουγγαρία, την Κίνα ή τη Ρωσία. Από την άλλη, σίγουρα έχει αντίκτυπο στις μάζες. Περίπου το 35% των πολιτών παίρνει ακόμη κοινωνικά επιδόματα για να ζήσει. Και δεν πιστεύουν ότι θα γίνει το ίδιο αν κερδίσει η αντιπολίτευση, την οποία δεν θεωρούν αξιόπιστη.
ΔαιμονοποίησηΓια να είμαι ειλικρινής, το πιο δύσκολο κομμάτι του βιβλίου ήταν να αποφύγω τη δαιμονοποίηση του προσώπου. Σκεφτείτε ότι γράφετε για έναν άνθρωπο που κατέστρεψε τη ζωή σας, αλλά και την πατρίδα σας. Ηταν σίγουρο ότι ξεκινούσα με θυμό. Από την άλλη, είμαι δημοσιογράφος, οπότε έπρεπε να σταθμίσω την τεκμηρίωση και να μείνω «ουδέτερος» στο μέτρο του δυνατού. Επρεπε το graphic novel να λειτουργεί και ως ερευνητικό πρότζεκτ. Γι’ αυτό έπιανα πολλές φορές τον εαυτό μου να μονολογεί «πρόσεχε να μην τον δαιμονοποιήσεις, προσπάθησε τις ισορροπίες». Θα έλεγα ότι πίεσα τον εαυτό μου να τον κατανοήσει πρώτα: τι έφτιαξε τον Ερντογάν έτσι όπως τον ξέρουμε; Ετσι θα ήταν ευκολότερο να κατανοήσουμε και τους πολιτικούς της γενιάς του.
Το μέλλονΟ Ερντογάν έχει την ίδια στρατηγική από την αρχή, αλλά χρησιμοποιεί διαφορετικές τακτικές. Ποτέ δεν μπορείς να είσαι σίγουρος μαζί του. Εργαλειοποιεί τις κρίσεις προς δικό του όφελος. Είναι πολύ δύσκολο να εκτιμήσεις το επόμενο βήμα του: αυτό τον κάνει απρόβλεπτο, αλλά την ίδια στιγμή πετυχημένο. Η στρατηγική του, όμως, δεν έχει αλλάξει ποτέ: θέλει να είναι ο σουλτάνος της Τουρκίας – ή της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις Κατηγορίας Ειδήσεις
- Την αποχώρησή του από τον ΣΥΡΙΖΑ ανακοίνωσε ο Νίκος Μπελαβίλας: «Δεν πάει άλλο»
- Κέντρο Αθήνας: 35χρονη Κινέζα δεμένη χειροπόδαρα από τον άνδρα της, έπεσε από τον 3ο όροφο - Εξαφανίστηκε ο σύζυγος μετά το συμβάν
- Ακρόπολη: Κινέζος έδεσε χειροπόδαρα τη σύντροφο του και την πέταξε από το μπαλκόνι στο κενό-Αναζητείται ο δράστης
- «Mobbing» στην Ελλάδα: Στην 3η θέση η χώρα μας στην Ευρώπη – Τα σημάδια της εργασιακής κακοποίησης
- Μεγάλη τύχη και ευλογία: Γιατί οι άνθρωποι που έχουν γεννηθεί τον Δεκέμβριο είναι ξεχωριστοί
- Οι 5 καλύτεροι ξηροί καρποί με την υψηλότερη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες
- Δημοσκόπηση Documento: Στο 3,2% η δυνάμη των «11» στην πρώτη της καταμέτρηση
- Νέος σεισμός 6,6 Ρίχτερ στις Φιλιππίνες
- Δύσκολο έργο για την Εθνική
- Τροχαίο με έναν νεκρό κι έναν τραυματία στην Καβάλα
- Δημοφιλέστερες Ειδήσεις Τα Νεα
- «Ο στρατηγικός στόχος του Ερντογάν ήταν να γίνει σουλτάνος»
- «Κοιτάξτε πως…» – Η μεγάλη αλλαγή που ετοιμάζουν τα McDonald’s
- Μενίδι: Λίγο πριν βρεθεί απανθρακωμένος ο 44χρονος, η σύζυγός του τον είχε καταγγείλει για ενδοοικογενειακή βία
- Σοκ στο Νέο Κόσμο: Γυναίκα έπεσε από τον 3ο όροφο – Ο σύντροφός της την κρατούσε δεμένη
- Το μήνυμα του Τζιοβάνι για τον Mo Skillz: «Λυπάμαι βαθιά, αναπαύσου εν ειρήνη»
- Κάψε το σενάριο – Χολυγουντιανές ταινίες που «πείραξε» το Πεντάγωνο
- Αυτά τα προϊόντα θα περιλαμβάνει το «καλάθι των Χριστουγέννων»
- Ελεύθεροι επαγγελματίες: Πόσοι και ποια επιδόματα χάνουν με το νέο φορολογικό νομοσχέδιο
- Ο χρυσός ξαναβρίσκει τη λάμψη του – Σε επίπεδα ρεκόρ η τιμή του
- Ντέπυ Γκολεμά: «Με ενοχλεί το κούνημα του δαχτύλου των ‘Ράδιο Αρβύλα’»
- Τελευταία Νέα Τα Νεα
- «Ο στρατηγικός στόχος του Ερντογάν ήταν να γίνει σουλτάνος»
- Αποχώρησε από τον ΣΥΡΙΖΑ και ο Νίκος Μπελαβίλας – «Δεν πάει άλλο»
- Μενίδι: Λίγο πριν βρεθεί απανθρακωμένος ο 44χρονος, η σύζυγός του τον είχε καταγγείλει για ενδοοικογενειακή βία
- «Κοιτάξτε πως…» – Η μεγάλη αλλαγή που ετοιμάζουν τα McDonald’s
- Αυτά τα προϊόντα θα περιλαμβάνει το «καλάθι των Χριστουγέννων»
- Το μήνυμα του Τζιοβάνι για τον Mo Skillz: «Λυπάμαι βαθιά, αναπαύσου εν ειρήνη»
- Κάψε το σενάριο – Χολυγουντιανές ταινίες που «πείραξε» το Πεντάγωνο
- Πονεμένη ιστορία τα προολυμπιακά τουρνουά για την Εθνική Ελλάδας
- Ο χρυσός ξαναβρίσκει τη λάμψη του – Σε επίπεδα ρεκόρ η τιμή του
- Ντέπυ Γκολεμά: «Με ενοχλεί το κούνημα του δαχτύλου των ‘Ράδιο Αρβύλα’»
- Τελευταία Νέα Κατηγορίας Ειδήσεις
- Επίδομα θέρμανσης για ρεύμα: Ποιοι μένουν εκτός
- Μινιόν: Η αναγέννηση και ο νέος χαρακτήρας του ιστορικού πολυκαταστήματος - Μια επένδυση ύψους 55 εκατ.
- Νίκος Ψαρράς για “Μάγισσα”: “Υπήρξαν δυσκολίες, κάναμε γυρίσματα με 45 βαθμούς και φορούσαμε γούνες”
- ΣΥΡΙΖΑ: Αποχώρησε ο Νίκος Μπελαβίλας - "Δεν πάει άλλο"
- Γερμανία: Ξεκίνησαν πάλι οι πτήσεις από Μόναχο - Συνεχίζονται τα προβλήματα στα τρένα
- Παρίσι: Η στιγμή που Γάλλοι αστυνομικοί συλλαμβάνουν τον δράστη της αιματηρής επίθεσης - Βίντεο ντοκουμέντο
- Δώρα Χρυσικού: Στη «Γη της Ελιάς» οι κατάρες και η Αρετή είναι σώμα ένα
- Άνοιξε το αεροδρόμιο του Μονάχου - Είχε κλείσει λόγω της σφοδρής χιονόπτωσης
- Η αντίδραση του Κωνσταντίνου Βασάλου μόλις έμαθε για τον χωρισμό της Ντούα Λίπα – «Σίγουρα με θέλει τώρα»
- Μουσείο Λυχνοστάτης: Εσπερίδα για τα 110 χρόνια του Μ.Δημάκη