Η πρακτική της μικροδόσησης και οι κίνδυνοι

Καθώς η χρήση των αγωνιστών του υποδοχέα του γλυκαγονόμορφου πεπτιδίου 1 (GLP-1) γίνεται όλο και πιο διαδεδομένη, πολλοί ασθενείς και οι γιατροί τους χρησιμοποιούν για «νέες ενδείξεις» – και σε νέες δοσολογίες. Εχει ήδη ξεκινήσει η «μικροδόσηση», δηλαδή η λήψη δόσεων χαμηλότερων από τη συνιστώμενη θεραπευτική ποσότητα, για διάφορους λόγους, όπως διατήρηση χαμηλού βάρους, αναβάθμιση του μεταβολισμού, βελτίωση του συναισθήματος και της συμπεριφοράς, αντιφλεγμονώδεις και ανοσοκατασταλτικές επιδράσεις, λιγότερες παρενέργειες από το γαστρεντερικό σύστημα και χαμηλότερο κόστος.

Οι υποδοχείς

GLP-1 εκφράζονται όχι μόνο στον γαστρεντερικό σωλήνα, αλλά και στο κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ), επηρεάζοντας εκτός από τη διατροφή και τη συναισθηματική διάθεση, τη συμπεριφορά και τη γνωστική λειτουργία. Συνεπώς έχουν δράσεις πέραν της όρεξης και του κορεσμού, λειτουργιών που εδράζονται στον υποθάλαμο – όπου προκαλούν μείωση πρόσληψης τροφής. Επίσης, τροποποιούν τη λειτουργία του συστήματος της αμοιβής, μειώνοντας την άμετρη κατανάλωση τροφής μέσω μεταβολής της ντοπαμινεργικής σηματοδότησης στον δι-εγκέφαλο, ενώ έχουν γενικά θετικές επιδράσεις στη συναισθηματική διάθεση, την προσοχή και τη γνωστική λειτουργία. Οι αγωνιστές του GLP-1 επίσης ασκούν νευροπροστασία και μειώνουν τη νευροφλεγμονή, το οξειδωτικό στρες και την απόπτωση νευρικών κυττάρων, με πιθανές θεραπευτικές εφαρμογές στη νόσο Αλτσχάιμερ και άλλες νευροεκφυλιστικές νόσους. Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι ελαττώνουν τα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης, καθώς και εξάρτησης από το αλκοόλ, πιθανώς μέσω της αλληλεπίδρασης με τις σεροτονεργικές και ντοπαμινεργικές οδούς του εγκεφάλου. Πρόσφατη γονιδιωματική μελέτη στον άνθρωπο έδειξε ότι στα μοριακά ενδοκυττάρια μονοπάτια σηματοδότησης των υποδοχέων του GLP-1 συμμετέχουν πολλαπλά γονίδια, τα οποία εμπλέκονται όχι μόνο στον μεταβολισμό αλλά και στη νευρολογική και ανοσιακή λειτουργία.

Κόστος και παρενέργειες. Οι υποστηρικτές της μικροδόσησης λένε ότι αυτή μειώνει το κόστος και τις παρενέργειες, ενώ διατηρεί την απώλεια βάρους, βοηθώντας έτσι στη μακροπρόθεσμη διατήρηση του βάρους και βελτιώνοντας την ποιότητα της ζωής. Η προσέγγιση αυτή είναι ιδιαίτερα δημοφιλής μεταξύ των ιατρών της τηλεϊατρικής των ΗΠΑ, οι οποίοι συνήθως προσφέρουν πιο οικονομικές εκδοχές των φαρμάκων, περίπου ≤ 200 ευρώ τον μήνα. Σημειωτέον, το 2024 λίγα προγράμματα ασφάλισης υγείας κάλυπταν τα φάρμακα GLP-1 τόσο για τον σακχαρώδη διαβήτη όσο και για την απώλεια βάρους, ενώ χωρίς ασφάλιση τα επώνυμα φάρμακα μπορεί να κοστίζουν από 100 έως 250 ευρώ τον μήνα.

Γενικά, το κοινό έχει ανταποκριθεί έντονα στη χρήση των αγωνιστών του υποδοχέα του GLP-1. Σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης ανταλλάσσουν ιστορίες και προτάσεις για το πώς να κάνουν μικροδόσηση. Τουλάχιστον δύο ομάδες στο Facebook είναι αφιερωμένες στη μικροδόσηση αυτών των φαρμάκων. Ενα νήμα στο Reddit με πολλές χιλιάδες μέλη διερευνά τα οφέλη των φαρμάκων πέρα από την παχυσαρκία και τον διαβήτη, όπως τη μείωση της φλεγμονής και την αυξημένη συγκέντρωση της προσοχής. Λίγες μελέτες και ανέκδοτες πληροφορίες υπάρχουν για επιτυχή χρήση GLP-1 σε ασθενείς με βουλιμικές συμπεριφορές όπως αδηφαγικά επεισόδια και άλλες διαταραχές της λήψης τροφής. Ωστόσο, δεν υπάρχει δημοσιευμένη έρευνα στην πλειονότητα των διαταραχών της διατροφής και δεν γνωρίζουμε τους κινδύνους που συνεπάγεται η αυθαίρετη δοσολογία σε μη σωστά επιλεγμένους ασθενείς.

«Χαμηλά και αργά». Πολλοί ασθενείς που λαμβάνουν GLP-1 για απώλεια βάρους χρησιμοποιούν μικροδόσεις. Τεχνικά, αυτό είναι το 10% της ύψιστης κανονικής δόσης αλλά οι δόσεις εξατομικεύονται. Για παράδειγμα, η τιρζεπατίδη έχει μέγιστη δόση 15 mg και ελάχιστη 2,5 mg την εβδομάδα. Συνήθως οι γυναίκες λαμβάνουν 1,25 mg τιρζεπατίδης και οι άνδρες 1,25-2 mg. Ο στόχος είναι 1-2 κιλά απώλειας την εβδομάδα ή λιγότερο. Κάποιοι ασθενείς παραμένουν στη μικροδόση και χάνουν βάρος, άλλοι χρειάζονται υψηλότερες δόσεις. Ορισμένοι βρίσκουν ότι τους αρκούν ενέσεις δύο φορές τον μήνα ή και λιγότερο. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία στην απόκριση και πολλοί επιστρέφουν στη μικροδόση ως συντήρηση.

Η Novo Nordisk και η Lilly προσπαθούν να κατατάξουν τα Zepbound και Wegovy στη λίστα «δύσκολων προς σύνθεση»φαρμάκων, αποτρέποντας τις συνθετικές εκδοχές. Οι εκπρόσωποι και των δύο εταιρειών αποθαρρύνουν τη μικροδόσηση, δηλώνοντας, ως οφείλουν, ότι μόνο οι εγκεκριμένες δόσεις είναι ασφαλείς.

Διχογνωμία. Προφανώς, η πρακτική της μικροδόσησης δεν υποστηρίζεται από κατευθυντήριες οδηγίες και πιθανόν να εισάγει κινδύνους, ενώ η λανθασμένη χρήση των στιλό ή των φιαλιδίων μπορεί να είναι επικίνδυνη. Η μικροδόσηση είναι μια ανεξερεύνητη περιοχή και αναμένονται δεδομένα. Το αν η αυτή θα αποδειχθεί επωφελής ή επικίνδυνη, μένει να φανεί από τις μελλοντικές έρευνες. Μέχρι τότε, οι περισσότεροι γιατροί συνιστούν να τηρείται η συνιστώμενη δοσολογία. Σημειώνω, όμως, ότι η χρήση των GLP-1 για ενδείξεις πέραν του σακχαρώδους διαβήτη και της παχυσαρκίας παραμένει ένα ανοιχτό αλλά ελπιδοφόρο κεφάλαιο.

Ο Γεώργιος Π. Χρούσος, MD, MACP, MACE, FRCP, είναι ακαδημαϊκός – ομότιμος καθηγητής Παιδιατρικής και Ενδοκρινολογίας, διευθυντής, Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Υγείας Μητέρας, Παιδιού και Ιατρικής Ακριβείας, επικεφαλής, Εδρα UNESCO Εφηβικής Υγείας και Ιατρικής, ΕΚΠΑ, πρόεδρος, Hellenic Pasteur Institute, καθηγητής, Hellenic American University