Δυτική και ανατολική Αριστερά, δύο κόσμοι χωριστά

«Χωρίς εσάς, θα παλέψουμε για να επιβιώσουμε. Χωρίς εμάς, είστε ένα βήμα πιο κοντά στον γκρεμό»: με αυτή τη φράση ο Ουκρανός Βολοντίμιρ Αρτιουκ τελειώνει το άρθρο του («Commons») για την Αριστερά της Δύσης. Ο διδακτορικός ερευνητής στο κέντρο COMPAS του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, που μοιράζεται το μικρό του όνομα με τον πρόεδρο της Ουκρανίας, δεν κρύβει την ιδεολογική αριστερή του ταυτότητα: περιγράφει με λεπτομέρεια τις θεωρητικές δυσκολίες των μετασοβιετικών αριστερών, τη σημασία που είχαν γι' αυτούς οι δυτικές αναλύσεις για τον νεοφιλελευθερισμό και την επιρροή

των κινημάτων, όπως η Κατάληψη της Wall Street και το Black Lives Matter. «Μάθαμε πολλά από εσάς (...) Εκτιμούμε το πώς προσπαθήσατε να θεωρητικοποιήσετε τη δική μας γωνία του κόσμου», γράφει. «Την ώρα όμως που η Ρωσία βομβαρδίζει το Χάρκοβο, βλέπουμε τα όρια του τι μπορούμε να μάθουμε από εσάς». Αναδεικνύει το πρόβλημα με μια ματιά που δύσκολα οι δυτικοί αναλυτές αποδέχονται: στην εισβολή της Ρωσίας, αντί ένα κομμάτι της δυτικής Αριστεράς να καταδικάσει ξεκάθαρα το γεγονός, προτίμησε να επικεντρώσει την κριτική του σε αυτό που ξέρει καλύτερα - στην αντίδραση της Δύσης και, κυρίως, στα προβλήματα του ΝΑΤΟ.

Ο Αρτιουκ, από τις πρώτες εκείνες μέρες του Μαρτίου, έχει πιάσει το πρόβλημα με το οποίο η Αριστερά στις δυτικές χώρες της Ευρώπης, αλλά και τις ΗΠΑ, ήρθε αμέσως αντιμέτωπη. Τη δυσκολία, δηλαδή, να προτεραιοποιήσει το ποιος φταίει για τον πόλεμο στην Ουκρανία, που είχε ως αποτέλεσμα γενικόλογες καταδίκες και δηλώσεις εναντίον των ιμπεριαλιστών εν γένει, θεωρώντας εξίσου υπεύθυνες τις δύο πλευρές για τα όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία - κι αυτό παρότι μια χώρα αγνοεί εντελώς την εθνική κυριαρχία μιας άλλης, σκοτώνοντας αμάχους και βομβαρδίζοντας πόλεις και χωριά με το πρόσχημα της «αποναζιστικοποίησης».

Δεν είναι μόνο οι ουκρανοί αριστεροί που είδαν το πρόβλημα. Το πολωνικό προοδευτικό κόμμα Lewica Razem (Αριστερά Μαζί), ήδη από τις αρχές Μαρτίου, με ομόφωνη απόφαση του ανώτατου οργάνου του κόμματος, διέρρηξε τις σχέσεις του με την Προοδευτική Διεθνή και το DiEM25 «λόγω της έλλειψης μιας σαφούς δήλωσης για την αναγνώριση της κυριαρχίας της Ουκρανίας και της απόλυτης καταδίκης του ρωσικού ιμπεριαλισμού». Η συζήτηση αυτή στην Πολωνία, που είναι μία από τις χώρες της ΕΕ με ιστορία στο πρώην ανατολικό μπλοκ, είναι πολύ μεγάλη - και ενώνει φωνές που δεν βρίσκονται απαραίτητα στο ίδιο πολιτικό στρατόπεδο. «Πριν από μερικές εβδομάδες, κανείς σας δεν ήξερε το Τάγμα του Αζόφ (...) Τώρα ξαφνικά είστε όλοι ειδικοί στην Ανατολική Ευρώπη (...) Υπάρχουν αιώνες αντιπαράθεσης ανάμεσα στην Πολωνία και την Ουκρανία, αιώνες αιματηρής και επώδυνης ιστορίας. Τους βάλαμε όλους στην άκρη την πρώτη μέρα της ρωσικής εισβολής. Οι Ρουμάνοι, οι Γεωργιανοί, οι Λιθουανοί, οι Πολωνοί ξέρουν γιατί. Ολοι το έχουμε ζήσει και όχι μόνο μία φορά. Γι' αυτό οι Ουκρανοί οπλίζονται με ό,τι μπορούν, και αν δεν έχουν όπλα, κουβαλούν μολότοφ, δρεπάνια και βάζα για τουρσί. Ξέρουν τι διακυβεύεται», έγραφαν στην ανάρτησή τους στο σχετικό γκρουπ που διατηρούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πολωνοί αριστεροί που διαμένουν στο Ηνωμένο Βασίλειο, σε μια προσπάθεια να αναδείξουν το πραγματικό πρόβλημα και τη δυσκολία που δημιουργούν στην Ουκρανία όσοι επιλέγουν, έμμεσα ή άμεσα, την ουδετερότητα σε μια τέτοια κατάσταση. Κατά το mansplaining, που είναι η αργκό ορολογία που χρησιμοποιείται για να αναδείξει την προσπάθεια των ανδρών να «εξηγήσουν» στις γυναίκες τα προβλήματά τους, αυτός ο διαχωρισμός δυτικής και ανατολικής Αριστεράς θεωρείται κομμάτι του westplaining, κατά το οποίο οι Δυτικοί προσπαθούν να «εξηγήσουν» στους Ανατολικούς πράγματα για τη ζωή και την ιστορία τους που (θεωρούν πως) δεν καταλαβαίνουν από μόνοι τους.

Οσοι ασχολούνται με το θέμα θυμίζουν ότι κάτι παρόμοιο συνέβη και στη Συρία, όπου η δυτική Αριστερά ασχολήθηκε (δικαίως, με βάση την ανάλυσή τους) με τη δυτική επέμβαση στην περιοχή, καθόλου όμως με την αντίστοιχη της Ρωσίας.

Στην Ελλάδα

Την ίδια δυσκολία στην προτεραιοποίηση είδαμε ανά περιπτώσεις και στην Ελλάδα. Περιμένοντας, την εβδομάδα που έρχεται, την ομιλία του Ζελένσκι στην ελληνική Βουλή, γνωρίζουμε ήδη πως το ΚΚΕ διαφωνεί με την παρουσία του εκεί, ενώ το ΜέΡΑ25 θα παραστεί μεν, αλλά συμβολικά - καθώς, σύμφωνα με τον Γιάνη Βαρουφάκη, το κοινοβούλιο είναι «τόπος διαλόγου». Παρότι όλα τα μεγαλύτερα κόμματα θα είναι παρόντα, η καθολική υποστήριξη δεν θα υπάρξει. Πιο ενδεικτικό παράδειγμα όμως είναι η διαφορά ανάμεσα στη συναυλία για την ειρήνη, που έγινε την περασμένη Τρίτη, και στις εκδηλώσεις υπέρ της Ουκρανίας που έλαβαν χώρα κάποιες εβδομάδες νωρίτερα. Στο Σύνταγμα, τόσο την ημέρα που ανέλαβαν την κινητοποίηση ουκρανικές οργανώσεις όσο και εκείνη που την ανέλαβαν Ελληνες, ο κόσμος ήταν σαφώς λιγότερος από το πλήθος που συγκεντρώθηκε στη συναυλία. Οι ουκρανικές σημαίες έκαναν την εμφάνισή τους παντού, όμως η εκπροσώπηση των ουκρανικών χρωμάτων ήταν σαφώς μικρότερη στα Προπύλαια, με μέλη αριστερών οργανώσεων να μοιράζουν τρικάκια και έντυπα που καταδίκαζαν τα διεθνή συμφέροντα και ζητούσαν να μείνουν εκτός Ουκρανίας και η Ρωσία και το ΝΑΤΟ. Η μεγάλη κινητοποίηση, πέραν της βαθιάς σχέσης που συνδέει τον ελληνικό και τον ρωσικό λαό (στην οποία αποδίδεται και η αμφιθυμία των πολιτών στις σχετικές δημοσκοπήσεις), ερμηνεύεται και μέσα από το πλαίσιο της δυτικής αριστερής εξήγησης ενός πολέμου που οι γεωγραφικά κοντινότεροι γνωρίζουν (θεωρητικά, αλλά και πρακτικά) πολύ καλύτερα.

Για τη δυσκολία των δυτικών αριστερών ευθύνεται και το εναλλακτικό ρωσικό αφήγημα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης - τα fake news που φοβάται η δυτική πλευρά. Ακριβώς επειδή αντιτίθεται στην κυρίαρχη «συστημική άποψη» υποστήριξης της Ουκρανίας, βρίσκει πιο ανοιχτά αφτιά τόσο στην αριστερή πλευρά του φάσματος όσο και στη δεξιά. Και πάλι, όμως, αυτό έχει να κάνει περισσότερο με τον τρόπο που οι Δυτικοί, αριστεροί και μη, αντιλαμβάνονται τη δική τους επέμβαση, ερμηνεύοντας τα πράγματα με δυτικό τρόπο, ακόμα κι όταν δεν είναι.