Terror Antiquus

Το 1907, ο ρώσος ζωγράφος, σκηνογράφος και ενδυματολόγος των Ρωσικών Μπαλέτων Λεόν Μπακστ επισκέφθηκε την Ελλάδα σχεδιάζοντας τα αρχαία μνημεία και τη μεσογειακή φύση της χώρας και διαβάζοντας τα έργα των αρχαίων φιλοσόφων και συγγραφέων της. Ο Μπακστ διαμόρφωσε στο φαντασιακό του μια εικόνα του αρχαιοελληνικού πολιτισμού και την απεικόνισε στον πίνακά του Terror Antiquus, με την πρόθεση να εκφράσει στον «αρχαίο τρόμο» την αποκαλυπτική φύση της νεωτερικότητας.

Κι ενώ η εικόνα της αρχαϊκής Κόρης που προβάλλει

πάνω από το χαοτικό τοπίο του μειδιώντας αινιγματικά έδωσε στον ζωγράφο του πίνακα φήμη, καθώς και το χρυσό μετάλλιο στην Παγκόσμια Εκθεση των Βρυξελλών το 1910, οι κριτικοί της εποχής διατήρησαν επιφυλάξεις για την τεχνική δεινότητα του Μπακστ. Ανάλογες επιφυλάξεις και σχόλια εισέπραξε η στυλιστική ερμηνεία για την αρχαιότητα που έκανε η Μαίρη Κατράντζου σχεδιάζοντας τα κοστούμια για τις ιέρειες της τελετής της Αφής της Ολυμπιακής Φλόγας.

Γιατί λοιπόν μας τρομάζει η αρχαιότητα; Επειδή η σχέση μας μαζί της προκύπτει μέσα από αναπαραστάσεις του παρελθόντος που σε κάποιες γενιές μεταφέρει τραύματα της ιστορίας. Αν και στις αρχές του 20ού αιώνα οι περιφερόμενοι ανά τον κόσμο εστέτ εναλλακτικοί – τότε τους έλεγαν μποέμ – είχαν εξιδανικεύσει την αρχαιότητα σαν μια αυθεντική αξία ζωής, η δικτατορία Μεταξά του 1936 και η επταετής χούντα των συνταγματαρχών αργότερα αναζήτησαν εκεί τα ιδεολογικά εθνικιστικά τους αναχώματα.

Ωστόσο, για να επιστρέψουμε στην τέχνη, οι τρόποι που ένα κομμάτι ύφασμα διπλώνει, ακουμπά το σώμα και γίνεται ρούχο απασχόλησε τους γλύπτες της αρχαιότητας. Και στο αξίωμα «το ρούχο γίνεται σώμα μέσα από την πτύχωση» οι σχεδιαστές της μόδας του 20ού αιώνα αναμετρήθηκαν με τη δομή των πτυχώσεων για να δώσουν τις δικές τους ερμηνείες κλασικής κομψότητας. Η σημερινή ποπ εκδοχή της Κατράντζου απευθύνεται στις επόμενες γενιές, εξοικειωμένες με τις καρικατούρες της έξυπνης τεχνολογίας. Το γούστο αλλάζει βάρδια.