Ο δεκάλογος του δημοσίου χρέους

Μετά από αναλύσεις μου σε ακαδημαϊκές αίθουσες, συνεδριακούς χώρους, αλλά και συζητήσεις μεταξύ φίλων, συνοψίζω τις δέκα σημαντικότερες απορίες ή παρανοήσεις που δημιουργούνται στους ανθρώπους, σχετικά με το δημόσιο χρέος στην Ελλάδα σήμερα.

1) Γιατί ενώ λαμβάνουμε μέτρα το χρέος δε μειώνεται;

- Aυτό αποτελεί το μεγαλύτερο μύθο που ακούμε όχι μόνο από δημοσιογράφους αλλά και από

οικονομολόγους μη εξειδικευμένους στα δημόσια οικονομικά. Καταρχήν να ξεκαθαρίσουμε ότι η δημόσια οικονομική είναι ένας πολύ εξειδικευμένος και δύσκολος κλάδος της οικονομικής επιστήμης , τον οποίο ελάχιστοι από αυτούς που φέρουν οικονομικά πτυχία έχουν ακολουθήσει. Στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή, οι εξειδικευμένοι σε θέματα δημόσιων οικονομικών είμαστε ελάχιστοι και μετριόμαστε στα δάκτυλα του ενός χεριού, για αυτό ανεχόμαστε καθημερινά στα τηλεοπτικά κανάλια, στα ραδιόφωνα αλλά και στις στήλες των εφημερίδων, από το 2009 μέχρι σήμερα, οικονομολόγους οι οποίοι δεν έχουν κατάρτιση στο συγκεκριμένο αντικείμενο να κάνουν τους ψευδοπροφήτες και τους δήθεν αρμόδιους χωρίς να έχουν τη παραμικρή ιδέα με το αντικείμενο.

Αλλά ας επιστρέψουμε στο θέμα μας. Στα δημόσια οικονομικά οι στόχοι που θέτονται είναι μακροπρόθεσμοι, συνήθως μιας δεκαετίας. Έτσι το 2009 καταρτίσαμε ένα πρόγραμμα , προκειμένου το 2019 το χρέος μας να είναι σε ένα βιώσιμο επίπεδο. Ένα χρέος δε μπορείς να αρχίσεις ξαφνικά να το μειώνεις, πρέπει πρώτα να το σταθεροποιήσεις σε ένα επίπεδο, δηλαδή να το σταματήσεις να αυξάνει. Εφόσον λοιπόν το έχεις ακινητοποιήσει κάπου , αρχίζεις να το μειώνεις. Η μεγαλύτερη δυσκολία στα δημόσια οικονομικά είναι να σταματήσεις τη φόρα που έχει πάρει το χρέος και αυξάνει ,προκειμένου να το σταθεροποιήσεις. Για αυτό τα δυσκολότερα και πιο δυσβάσταχτα μέτρα λαμβάνονται προκειμένου να σταθεροποιηθεί κάπου το χρέος. Το πρόγραμμα λοιπόν προέβλεπε ότι στα τέλη του 2013 θα είχαμε σταθεροποιήσει το χρέος μας και μέσα στο 2014 θα είχαμε ένα σταθεροποιημένο χρέος το οποίο θα μπορούσαμε να αρχίσουμε να μειώνουμε. Ο στόχος αυτός όπως και οι στόχοι και όλων των προηγούμενων χρόνων, επιτεύχθηκε . Ήδη από το 2011 καταφέραμε μέσα από τα μέτρα που λήφθηκαν, προκειμένου να αυξηθούν τα δημόσια έσοδα και να μειωθούν οι δημόσιες δαπάνες , να αυξάνεται το χρέος με μικρότερους ρυθμούς μέχρι που μπήκαμε στο 2014 με ένα σταθεροποιημένο χρέος. Επομένως το πρόγραμμα φυσικά και επιτυγχάνει , από τις αρχές του 2015 θα έχουμε καταφέρει να μειώσουμε το χρέος και μειώνοντας το κι άλλο σιγά, σιγά κάθε χρονιά το 2019 θα έχει επιστρέψει στα ίδια επίπεδα που βρισκόταν το 2008 , δηλαδή το 2019 θα είναι σε ένα βιώσιμο επίπεδο. Το ζητούμενο σε όλα αυτά είναι το κοινωνικό κόστος εξαιτίας των μέτρων που πρέπει να λαμβάνονται για να σταθεροποιηθεί και να μειωθεί ένα χρέος και όχι ότι το πρόγραμμα αποτυγχάνει ή ότι το χρέος δεν ακολουθεί τους στόχους που θέσαμε το 2009. Οι στόχοι χρέους- ελλείμματος έχουν όλοι επιτευχθεί για όλες τις χρονιές μέχρι σήμερα!!! Μάλλιστα το γεγονός ότι καταφέραμε και σταθεροποιήσαμε το χρέος αρχές του 2014 είναι ένα πανηγυρικό γεγονός , που δε τόνισε και τόσο η κυβέρνηση Σαμαρά ,παρόλο που αποτελεί μια νίκη της και βέβαια η σταθεροποίηση του χρέους είναι το πιο φλέγον και σημαντικό ζήτημα όταν έχεις να μειώσεις ένα δημόσιο χρέος. Με ένα σταθεροποιημένο χρέος πλέον αρχίζεις εύκολα και το μειώνεις.

2) Συσχετίζεται το δημόσιο χρέος με ένα χρέος που αποπληρώνουμε σε μια τράπεζα;

- To δημόσιο χρέος δεν έχει καμία σχέση με ένα χρέος που αποπληρώνουμε σε μια τράπεζα και ακολουθείτε τελείως διαφορετική λογική.

3) Πώς μεταβάλλουμε τεχνικά ένα δημόσιο χρέος;

- H μεταβολή του δημόσιου χρέους γίνεται βάσει κάποιων μαθηματικών ταυτοτήτων οι οποίες περιλαμβάνουν μεταβλητές όπως το πρωτογενές πλεόνασμα ή έλλειμμα , τη μεγέθυνση , το εξωγενώς οριζόμενο επιτόκιο ,τις δαπάνες για τόκους, πρωτογενείς δαπάνες, το ανώτατο ανεκτό έλλειμμα και το στοχευόμενο έλλειμμα, το σημείο εκκίνησης εσόδων και δαπανών , τις αποκρατικοποιήσεις ,το αρχικό χρέος , τη διαφορά μεταξύ επιτοκίου και ρυθμού μεγέθυνσης κ.α.

4) Γιατί λαμβάνονται τόσο δυσβάσταχτα μέτρα;

Γιατί πρέπει να επηρεάσουμε τις παραπάνω μεταβλητές οι οποίες δίνουν το αποτέλεσμα στο μέγεθος της μεταβολής του χρέους. Έτσι πιο απλά απαιτείται μεταξύ των άλλων αύξηση δημόσιων εσόδων και μείωση δημόσιων δαπανών.

5) Γιατί πρέπει να αποπληρώνουμε το χρέος μας και δε μας αφήνουν στην ησυχία μας:

- Παρατηρώντας το δημοσιονομικό πλαίσιο στο οποίο κινείται η Ε.Ε. είναι ξεκάθαρο ότι εφαρμόζει το θεώρημα της ρικαρδιανής ισοδυναμίας. Σύμφωνα με την οποία αν χρηματοδοτήσεις τις δαπάνες σου σήμερα (ως κράτος πάντα εννοούμε) με έκδοση χρέους ή φορολογία δεν έχει σημασία (δηλ. δεν επηρεάζονται άλλες μεταβλητές που έχουν να κάνουν με τα οικονομικά του κράτους) . Επομένως η έκδοση χρέους αντιμετωπίζεται ως μια αναβληθείσα υψηλή φορολογία, η οποία σίγουρα θα επέλθει αλλά στις επερχόμενες γενεές.

Εξαιτίας τούτου υπάρχει ένα ηθικός κίνδυνος το να φτάσεις στο τέλος του κόσμου (το τέλος του κόσμου είναι ένα φανταστικό σημείο για όσους δουλεύουμε πάνω στα δημόσια οικονομικά και εννοούμε το τελευταίο χρονικό σημείο του συστήματος μας) χωρίς να αποπληρώσεις το χρέος σου. Δηλαδή στη γλώσσα των δημοσίων οικονομικών να πέσεις σε παίγνιο Ponzi. Ή πιο απλά to take the money and run, δηλαδή να πάρεις τα λεφτά και να φύγεις. Αυτό φοβήθηκαν από την Ελλάδα οι αγορές .

6) Που υπεισέρχεται ο κοινωνικός παράγοντας κατά τη δημοσιονομική προσαρμογή;

- O λήπτης αποφάσεων οικονομικής πολιτικής ο οποίος έχει αναλάβει τη δημοσιονομική προσαρμογή δεν εξετάζει το κοινωνικό κομμάτι , αλλά δουλεύει πάνω στις εξισώσεις που περιγράφηκαν παραπάνω, εκτός και αν αποφασίσουμε και προσθέσουμε άλλη μια μεταβλητή στις εξισώσεις η οποία θα περιγράφει το κοινωνικό κόστος, κάτι το οποίο ζητήσαμε από την Ε.Ε. να δεχτεί. Οι αρμόδιοι όμως για το κοινωνικό κομμάτι είναι καθαρά οι πολιτικοί. Που σημαίνει ότι εξετάζουν ψηφίζοντας, αν ο Υπουργός Οικονομικών π.χ. που προτείνει να πάρουν αύριο τα σπίτια όλων των Ελλήνων έχει δίκιο ή είναι ακραίο για τη κοινωνία και άρα πρέπει να πιέσουν τον Υπουργό να βρει άλλο μέτρο που θα του δίνει το ίδιο αποτέλεσμα που θέλει στο νούμερο που πρέπει να επιτύχει; Επομένως οι πολιτικοί επωμίζονται το βάρος του αν πρέπει να δώσουμε έμφαση στον άνθρωπο ή στα νούμερα.

7) Τι είναι οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις;

- H Ελλάδα είναι μια χώρα με σοβαρό ηθικό και αξιακό πρόβλημα και αυτό αποτυπώνεται και στη χαμηλή παραγωγικότητα ενός παράλογα τεράστιου όγκου δημόσιου τομέα! Εδώ έρχεται το Δ.Ν.Τ. το οποίο απαιτεί διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Διότι σου λέει ένας λόγος που χρεοκόπησες ήταν και αυτό, πχ ο προβληματικός δημόσιος τομέας, που είναι πρόβλημα ηθικής, άρα λύσετο, διαφορετικά τα χρήματα μου πάνε χαμένα, διότι εσύ σε δέκα χρόνια κινδυνεύεις να μου ξαναχρεοκοπήσεις και άρα θα είχαν πιάσει τόπο τα χρήματα μου αν βοηθούσα άλλο κράτος κι όχι εσένα…! Εδώ χρειάζεσαι έναν εξειδικευμένο λήπτη αποφάσεων οικονομικής πολιτικής που θα σου πει πώς να οργανώσεις τη δημόσια διοίκηση ώστε να λειτουργεί η ηθική. Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει ένας τέτοιος (το είδαμε και από το παράδειγμα της Ε.Ρ.Τ. ) κι αυτό η Ελλάδα θα το βρει μπροστά της και θα κληθεί σύντομα να πληρώσει ακριβά αυτή τη τραγική καθυστέρηση στις διαρθρωτικές αλλαγές που απαιτούνται στη Δημόσια Διοίκηση.

8) Πότε θα έρθει η ανάπτυξη;

- H ανάπτυξη στη πλήρη έννοια της θα υλοποιηθεί μετά το 2019 και αυτό διότι χρειάζεσαι ένα βιώσιμο χρέος για να δημιουργήσεις ανάπτυξη. Από το 2014 με ένα σταθεροποιημένο χρέος χτίζουμε σιγά, σιγά ώστε να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις πλήρους ανάπτυξης το 2019. Ακριβώς όπως δε μπορείς να βάλεις μια καρκινοπαθή να εγκυμονήσει , πρώτα τη θεραπεύεις και μετά τη πας στο επόμενο στάδιο της εγκυμοσύνης. Με τον ίδιο τρόπο πρώτα γιατρεύεις το χρέος σου και μετά με ένα υγιή χρέος πας στο επόμενο στάδιο που είναι η ανάπτυξη. Βεβαίως ξανατονίζω ότι εννοώ την 100% καθαρή ανάπτυξη, διότι μικρά βηματάκια και προσπάθειες ανάπτυξης θα δούμε και φέτος.

9) Ενώ και άλλες χώρες έχουν υψηλά χρέη γιατί βλέπουμε ότι ακολουθούν λιγότερο δυσβάσταχτες για τους λαούς του πολιτικές;

- H περίπτωση της Ελλάδας είναι μια ακραία περίπτωση διότι παρουσίασε ταυτόχρονα δημόσιο έλλειμμα και υψηλό έλλειμμα στο ισοζύγιο πληρωμών, όπου το ένα συμπαρέσυρε το άλλο και δεν είχε από πού να κρατηθεί. Επομένως μια ακραία περίπτωση χρήζει μια ακραία αντιμετώπιση.

10) Η Ελλάδα έχει ξαναβρεθεί και άλλες φορές στην ίδια θέση και το αντιμετώπισε γιατί τώρα παρουσιάζεται τόσο τραγικό;

- Λάθος!!! Πρώτη φορά η Ελλάδα έρχεται σε αυτή τη θέση , να πρέπει να αντιμετωπίσει ένα τόσο υψηλό χρέος με ένα όχι δικό της νόμισμα , που σημαίνει ότι δε μπορεί να υποτιμήσει όπως έκανε παλαιότερα. Η συνταγή που δοκιμάζεται είναι καινούργια. Ωστόσο είναι τυχερή σε σύγκριση με άλλες χώρες όπως η Αργεντινή, γιατί έχει το δίχτυ προστασίας της Ε.Ε..

Παρόλο το καινούργιο της συνταγής όλα βαίνουν θετικώς και ήδη με τη σταθεροποίηση του χρέους έχει αποδείξει ότι η Ελλάδα θα τα καταφέρει και τα έχει ήδη καταφέρει όσο κι αν μερικοί επιμένουν να το διαστρεβλώνουν!!! Όσο η πολιτική της χώρας μας είναι στο τιμόνι του Αντώνη Σαμαρά είμαστε ασφαλείς σχετικά με τη θετική πορεία του δημόσιου χρέους.