Από το “όραμα” στην “ψύχωση” για την Ευρώπη

Με τη συνθήκη του Παρισιού το 1951 (εγκαθίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα – ΕΚΑΧ) πήρε σάρκα και οστά η πρόταση του Γάλλου (Υπουργού Εξωτερικών τότε) Robert Schuman και του επίσης Γάλλου Jean Monnet (επικεφαλή της επιτροπής εκσυγχρονισμού της Γαλλίας) για τη λειτουργική ενοποίηση της Ευρώπης, με πρώτο και κύριο τον τομέα της οικονομία. Η διακήρυξη της 9ης Μαϊου 1950, είχε ως απώτερο σκοπό την απαρχή της κοινής θεμελίωσης της οικονομικής ανάπτυξης, ως πρώτο βήμα για την ομοσπονδία της Ευρώπης. Η αλληλεγγύη, άμεσο επακόλουθο, που θα προέκυπτε από την κοινή παραγωγή άνθρακα

και χάλυβα (Γαλλία-Γερμανία) θα καταστούσε κάθε σκέψη για νέο πόλεμο (είχε προηγηθεί ο καταστροφικός Β’ Παγκόσμιος) ανέφικτη.

Εμπνευσμένοι από τα διδάγματα του Διαφωτισμού και τα αιτήματα της Γαλλικής Επανάστασης – «ελευθερία, ισότητα, αδελφοσύνη» – η Ευρώπη έθετε ανοικτά θεσμική όσο και πολιτική συνταγματική αναγνώριση για ζητήματα ατομικής ελευθερίας, πολιτικής και νομικής ισότητας, αλληλεγγύης.

Ακολούθησαν πολλές συνθήκες, αργότερα, που μετουσίωναν το λειτουργικό (βήμα προς βήμα) μοντέλο σε πράξη (κοινοτικό μοντέλο). Θεσμικά όργανα, αρμοδιότητες, διευρύνσεις. Μετά τις όποιες ενστάσεις (De Gaulle) το 1969 αποφασίζεται το «άνοιγμα της αγοράς» ή αλλιώς η υλοποίηση του προγράμματος για «κοινή αγορά». Στην ουσία για Οικονομική, Νομισματική και Πολιτική Ένωση.

Μετά το Μάαστριχτ το ΄92 και το Άμστερνταμ το ΄96, η ενοποίηση διευρύνεται σε ολοένα και περισσότερους τομείς των Κρατών-Μελών. Οικονομία, Ασφάλεια, Άμυνα, Ελευθερίες, Δικαιοσύνη κλπ Γίνεται μέχρι και απόπειρα θέσπισης Ευρωπαϊκού Συντάγματος, σε μια προσπάθεια θεσμικού εξορθολογισμού, κατί τελικά που δεν «περνάει» λόγω αντιδράσεων.

Σε όλη αυτή την πορεία (από το ΕΚΑΧ στην ΕΟΚ και από την ΕΟΚ στην ΕΕ), μετά από την υπογραφή πολλών Συνθηκών, Πράξεων και Διακηρύξεων το συμπέρασμα πως η Ευρώπη «συμφώνησε να διαφωνεί» (με την απαίτηση ομόφωνων αποφάσεων) πέρασε στο επόμενο στάδιο των πλειοψηφικών αποφάσεων. Εκτός από συγκεκριμένους τομείς διατήρησης του εθνικού βέτο από τα Κράτη-Μέλη. Εκεί όμως πλέον άρχισε το αρχικό όραμα για «Ευρώπη των λαών» να γίνεται ψύχωση, από τα «δυνατά» Κράτη-Μέλη, για «Ευρώπη των δυνατών». Εκεί άρχισε να αιτιολογείται η μόνιμη διστακτικότητα του Charles De Gaulle (στην αρχή του εγχειρήματος) και η υποστήριξή του στο μοντέλο της «Ευρώπης των Πατρίδων» και όχι μιας υπερεθνικής οργάνωσης. Την πολιτική και κοινωνική ενοποίηση βασισμένη αποκλειστικά σε μια διακυβερνητική συνεργασία (σχέδιο Fouchet).

Σήμερα που η γηραιά ήπειρος διακατέχεται από το κόμπλεξ εσωστρέφειας συγκεκριμένων Κρατών-Μελών, σήμερα που η εφαρμογή συγκεκριμένων οριζόντιων οικονομικών πολιτικών, χωρίς να λαμβάνονται υπ’ όψη οι εθνικές ιδιαιτερότητες κάθε Κράτους-Μέλους, σήμερα που διαταρράσεται η κοινωνική συνοχή, το δικαίωμα στην υγεία, η περιβαλλοντική προστασία, το δικαίωμα στην εργασία αλλά και η εθνική κυριαρχία, όλοι αντιλαμβανόμαστε πως ο De Gaulle έβλεπε, τελικά, μπροστά. Οι επιφυλάξεις του είχαν βάση και η δικαίωσή του ήρθε πανηγυρικά μερικές δεκαετίες αργότερα!