Μεγάλη Παρασκευή: Η Εκκλησία μας, οι Επιτάφιοι, τα Έθιμα στην Ελλάδα (video)

ΜΕΓΑΛΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: Ημέρα σήμερα απόλυτης νηστείας, καθώς η Εκκλησία θυμίζει και βιώνει την πορεία του Ιησού προς τον Σταυρό και τον θάνατο, την ταφή του και, εν τέλει, την πλήρη επικράτηση του κακού επί του καλού, μέχρι το δεύτερο να θριαμβεύσει ξανά με την Ανάσταση.

Οι πρώτοι Χριστιανοί την περίοδο της νηστείας έτρωγαν μόνο ψωμί και έπιναν  μόνο νερό. Σε κάποιες περιοχές της χώρας, σχετικά πρόσφατα, οι πιστοί δεν έτρωγαν απολύτως τίποτα, μέχρι την ώρα της Αποκαθήλωσης. Αμέσως μετά, βουτούσαν ένα

μαρούλι στο ξύδι και το έτρωγαν, σε ανάμνηση του “όξος εποτίσθη ο Ιησούς” στον Σταυρό, όταν είπε “Διψώ”. Την  Μεγάλη Παρασκευή δεν επιτρέπεται η κατανάλωση λαδιού, αντίθετα μπορούμε να φάμε ελιές γιατί τρώγονται σαν καρποί.

Αυτά όμως έχουν αλλάξει, ιδιαίτερα στις νέες γενιές. Επινοήθηκαν διάφορες διευκολύνσεις, ώστε να είναι δυνατή η εφαρμογή… νηστείας από όλους. Λαχανικά, όσπρια, οστρακοειδή, ακόμα και …ψαράκι μετά τον Επιτάφιο…

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟ ΠΡΩΙ ΤΗΣ Μ.ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ

Από την Μ.Πέμπτη το βράδι ή το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής γίνεται ο στολισμός του Επιταφίου στις εκκλησίες. Αρχικά ψάλλονται οι Μεγάλες Ώρες, που περιέχουν ψαλμούς, τροπάρια, Αποστόλους, Ευαγγέλια και Ευχές. Στη συνέχεια ψάλλεται ο Εσπερινός της Μεγάλης Παρασκευής και γίνεται η Αποκαθήλωση του Εσταυρωμένου. Ακολούθως, τοποθετείται στο Ιερό Κουβούκλιο ένα ύφασμα, πάνω στο οποίο έχει κεντηθεί ή ζωγραφιστεί ο Κύριος, νεκρός. Το ύφασμα αυτό λέγεται Επιτάφιος.

Τα 12 Ευαγγέλια που διαβάστηκαν την Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ και τα 5 την Μεγάλη Παρασκευή το πρωί μας παρουσιάζουν το Θείο Δράμα από όλους τους Ευαγγελιστές.  Με τον τρόπο αυτό ζούμε την προδοσία και τη σύλληψη, την ανάκριση και τους εξευτελισμούς, την θανατική καταδίκη από τους Αρχιερείς και τον Πιλάτο, την άρνηση και τη “μετάνοια” του Πέτρου, την πορεία προς το Γολγοθά, τη Σταύρωση, το Θάνατο, την Αποκαθήλωση, την ταφή και τη σφράγιση του μνημείου.

Σύμφωνα με τις ευαγγελικές περικοπές, ο Ιησούς σταυρώθηκε στις 9 το πρωί. Το μαρτύριό του κράτησε 6 ώρες, ώσπου, στις 3 το μεσημέρι, παρέδωσε το πνεύμα λέγοντας «τετέλεσται».

Κατά την δύση του ηλίου, ο Ιωσήφ από Αριμαθείας και ο Νικόδημος -και οι δύο κρυφοί μαθητές του Ιησού- αποκαθηλώνουν το Σώμα, το αρωματίζουν, το τυλίγουν σε καθαρό σεντόνι, το θάβουν σε καινούργιο τάφο και τον σφραγίζουν με μεγάλο λίθο.

ΜΙΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΑΠΟΚΑΘΗΛΩΣΗ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΠΛΑΚΕΣ ΣΤΗ ΜΗΛΟ

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟ ΒΡΑΔΥ ΤΗΣ Μ.ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ

Το βράδυ της Μ.Παρασκευής διαβάζονται τα Εγκώμια, ενώ ακολουθεί η περιφορά του Επιταφίου 

Με την ονομασία Εγκώμια επιταφίου φέρονται στη βυζαντινή υμνολογία – υμνογραφία ειδικά τροπάρια που ψάλλονται το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής σε τρεις στάσεις:

-Η πρώτη στάση σε ήχο πλάγιο α΄ αρχίζει με το εγκώμιο “Η ζωή εν τάφω, κατετέθης, Χριστέ και αγγέλων στρατιαί εξεπλήττοντο, συγκατάβασιν δοξάζουσαι την σην».“.-Η δεύτερη στάση σε ήχο πλάγιο α΄ αρχίζει με το εγκώμιο «Άξιον εστί, μεγαλύνειν Σε τον Ζωοδότην, τον εν τω σταυρώ τας χείρας εκτείνοντα και συντρίψαντα το κράτος του εχθρού».-Η τρίτη στάση σε ήχο γ΄ αρχίζει με το εγκώμιο “Αι γενεαί πάσαι ύμνον τη ταφή Σου προσφέρουσι Χριστέ μου“.

Παντού στην Ελλάδα, αμέσως μετά, το ίδιο σκηνικό: Όλοι στη περιφορά του Επιταφίου…

ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΠΟΥ ΥΠΑΡΧΟΥΝ Η ΕΣΒΗΣΑΝ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ

-Τη Μεγάλη Παρασκευή απαγορεύεται  η χρησιμοποίηση φωτιάς και μαχαιριού, γι’ αυτό το αρνί δεν σφάζεται ποτέ την Μεγάλη Παρασκευή.

-Στην Αθήνα, οι νοικοκυρές πριν βγει ο επιτάφιος, πριν πολλά χρόνια, σκούπιζαν τους δρόμους και όταν περνούσε η πομπή, έβγαιναν στις πόρτες με ένα κεραμίδι, που είχε πάνω του αναμμένο καρβουνάκι με λιβάνι.

Τα κεριά και τα λουλούδια του επιταφίου θεωρούνται αγιασμένα και ισχυρά για την θεραπεία νόσων και την αποτροπή του κακού: Τα πρώτα τα καπνίζουν στο θυμιατό σε περίπτωση ασθενειών, ενώ τα δεύτερα τα ανάβουν τελετουργικά σε περιπτώσεις κακοκαιρίας και θυελλωδών ανέμων. Σε νησιά των Κυκλάδων συγγενείς ναυτικών έπαιρναν κομμάτι κερί και λουλούδια μετά την περιφορά του επιταφίου και τα έστελναν μαζί με το γράμμα στον άνθρωπό τους που ταξίδευε για να έχει καλά ταξίδια.

-Στην Κίο, τη Μεγάλη Παρασκευή που γυρίζουν τον Επιτάφιο, σταματούν στις διασταυρώσεις και μνημονεύουν. Επίσης οι πόρτες των σπιτιών τους μένουν ανοιχτές, για να μπει μέσα η Θεία Χάρη. Οι άνθρωποι πηγαίνουν νωρίτερα και τοποθετούν χώμα στα σημεία που θα σταματήσει ο επιτάφιος. Μόλις τελειώσει η λειτουργία, πηγαίνουν και παίρνουν από εκείνο το χώμα και το σκορπούν στο σπίτι για να χαθούν οι κοριοί.

-Στη Σπάρτη, όταν γυρίσουν τον Επιτάφιο, τον ξεστολίζει ο καντηλανάφτης, ο οποίος παίρνει τα κεριά και τα φυλάει. Την άλλη μέρα, τα βάζει ο παπάς σε ένα δίσκο με τα σταυρο-λούλουδα και τα μοιράζει στις γυναίκες. Τα λουλούδια αυτά, οι γυναίκες τα κρατούν ως φυλαχτό και όταν αρρωστήσει ένα παιδάκι βάζουν στα κάρβουνα λίγο νερό και μερικά σταυρολούλουδα και το λιβανίζουν.

-Τη Μεγάλη Παρασκευή σε κάποιες περιοχές έπιναν ξύδι, ενώ στην Κρήτη, έβραζαν κοχλιούς-σαλιγκάρια και έπιναν το ζουμί τους, που είναι ιδιαίτερα πικρό. Στην Κορώνη δεν βάζουν τίποτα στο στόμα τους.

Σε πολλές περιοχές οι άντρες δεν ασχολούνται με μαστορέματα και ιδιαίτερα με καρφώματα που παραπέμπουν στον τρόπο θανάτου του Χριστού. “Μάστορης-ξεμάστορης καρφί δεν εκάρφωνε”, λέει η λαϊκή παροιμία.

-Στη Μυτιλήνη, αν τελειώσει η περιφορά, “αρπάζουν” τα λουλούδια, γιατί πιστεύουν πως κλεμμένα έχουν πιο θαυματουργές ιδιότητες. Τα “Χριστολούλουδα” τα φυλάνε για το καλό. Με αυτά γιατρεύουν τον πονοκέφαλο, τα κάνουν φυλαχτά και με αυτά γαληνεύουν τη θάλασσα όσοι ταξιδεύουν, σύμφωνα με την παράδοση.

Σε χωριά των Σερρών έβγαζαν στα παράθυρα των σπιτιών, μαζί με τα κεριά και το θυμίαμα, και πιάτα με χλωρό κριθάρι ή φακή, όταν περνούσε από κάτω ο επιτάφιος, ενώ αλλού η κυκλική περιφορά, πέρα από τα όρια του χωριού ή της ενορίας, περιλάμβανε και το κοιμητήριο, όπου περνούσαν τον επιτάφιο πάνω από τους τάφους, διαβάζοντας τρισάγια

Αλλού ανάβουν έξω από τις πόρτες εθιμικές πυρές και καίνε λιβάνι, στις Μέτρες της Θράκης δε καίνε κατά την περιφορά και ομοίωμα του Ιούδα, μαζεύοντας τη στάχτη για να τη ρίξουν την επομένη στα μνήματα των νεκρών τους ή στα χωράφια τους, σε μια περίπτωση νεκρολατρικών, χθόνιων και εθιμικών λαϊκών θρησκευτικών και τελετουργικών πρακτικών.

Στην Ανατολική Κρήτη την ώρα που ο ιερέας διαβάζει το πρώτο ευαγγέλιο των Μεγάλων Ωρών η παπαδιά μέσα στο ναό κάνει προζύμι, το οποίο μοιράζει κατόπιν στις γυναίκες του χωριού. Η μέρα αποτελεί γενική νηστεία από λάδι, συνήθως δε τηρείται ξηροφαγία, ή παρασκευάζονται φαγητά ανάλαδα. Στη Σάμο παρασκευάζουν ειδικό άρτο, το «φτάζυμο» (επτάζυμο), ενώ συχνή είναι η τελετουργική κατανάλωση ξιδιού, σε ανάμνηση του όξους που πότισαν τον Χριστό πάνω στο σταυρό.

-Στη Νάξο, δεν φιλάνε τη Μεγάλη Παρασκευή, γιατί με το φιλί του πρόδωσε ο Ιούδας το Χριστό, ενώ δεν σφάζουν, «για το αίμα του Χριστού».

-Στην Αμοργό, τη Μεγάλη Παρασκευή το απόγευμα προσφέρονται ψωμί, ελιές και νηστίσιμα γλυκά σε κατοίκους και επισκέπτες. Το ίδιο βράδυ, κατά την περιφορά του Επιταφίου στα χωριά, οι γυναίκες, από τις πόρτες και τα παράθυρα των σπιτιών, ραίνουν τον κόσμο με κολόνιες και αρώματα.

-Στην Τήνο τη Μεγάλη Παρασκευή, όλοι οι επιτάφιοι  συναντώνται στην Εξέδρα της Χώρας , ψάλλουν για λίγο μαζί και συνεχίζουν οι καθένας την πένθιμη πορεία του προς τους δρόμους της κάθε ενορίας. Ο Επιτάφιος του Αγίου Νικολάου της Τήνου μπαίνει επίσης στη θάλασσα και το όλο σκηνικό που δημιουργούν οι πυρσοί, ο φλεγόμενος σταυρός, οι σειρήνες από τα πλοία, οι ψαλμωδίες και οι χιλιάδες πιστοί που παρακολουθούν είναι πολύ όμορφο.

-Δυο θρησκευτικοί κόσμοι, ο ορθόδοξος και ο καθολικός, συναντώνται στην πλατεία της Σύρου, για να γιορτάσουν με κατάνυξη και αμοιβαίο σεβασμό τη Mεγάλη Παρασκευή. Oι Eπιτάφιοι των Kαθολικών στην Aνω Σύρο ξεκινούν από τον Nαό του Aγίου Γεωργίου και στην Eρμούπολη από τον ιερό Nαό Eυαγγελιστών. Oι Eπιτάφιοι των Oρθοδόξων ξεκινούν από τις ενορίες Aγίου Nικολάου, της Kοιμήσεως και τη Mητρόπολη της Mεταμορφώσεως. Mετά την περιφορά καταλήγουν όλοι στην Kεντρική Πλατεία Mιαούλη, όπου γίνεται κατανυκτική δέηση και ψάλλονται τροπάρια της Mεγάλης Παρασκευής από τη χορωδία του Aγίου Nικολάου και Iεροψάλτες.

-Στο Μελιγαλά, τη Μεγάλη Παρασκευή το βράδυ, ανάβουν “φουνταρίες”. Κάθε νοικοκυρά, όταν σημαίνει η καμπάνα για τον Επιτάφιο, ρίχνει μπροστά στην πόρτα του σπιτιού της δυο – τρία μάτσα κληματόβεργες και τους βάζει φωτιά. Μέχρι να βγει ο Επιτάφιος, οι κληματόβεργες έχουν πλέον γίνει θράκα. Την ώρα που o παπάς περνά έξω από το δρόμο του σπιτιού της, η νοικοκυρά ρίχνει πάνω στη θράκα μια χούφτα μοσχολίβανο.

-Ύδρα: Στην Ύδρα, έχουν ένα ξεχωριστό έθιμο την Μεγάλη Παρασκευή. Εκεί στην συνοικία Καμίνι, ο Επιτάφιος μπαίνει στην θάλασσα και διαβάζεται η ακολουθία του. Αυτό γίνεται για να ευλογηθούν τα νερά και να γίνει δέηση υπέρ των ναυτικών που ταξιδεύουν, για ήσυχα ταξίδια και καλό γυρισμό. Ξεχωριστή θέση έχουν και τα πολύχρωμα βαρελότα που φωτίζουν στην συνέχεια τον ουρανό.

-Στη Σαντορίνη, ξεκινώντας από νωρίς το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής, δεκάδες παιδιά τοποθετούν σε ταράτσες, μπαλκόνια, δρόμους, αλλά και στα τείχη του μεσαιωνικού κάστρου χιλιάδες «τενεκεδάκια». Πρόκειται για αυτοσχέδια λυχνάρια που καίνε παραφινέλαιο και μόλις πέσει το σκοτάδι και λίγο πριν την έναρξη της περιφοράς του Επιταφίου, ανάβουν και προσδίδουν μαγική ατμόσφαιρα στο νησί.

-Στα περισσότερα νησιά των Κυκλάδων,  οι ενορίες συναγωνίζονται ποιος θα στολίσει τον καλύτερο Επιτάφιο. Τον στολίζουν κορίτσια κυρίως με βιολέτες

-Ζάκυνθος: Στο νησί της Ζακύνθου, ο Επιτάφιος, γίνεται με διαφορετικό τρόπο απ’ ότι στην υπόλοιπη Ελλάδα. Εκεί , σύμφωνα με ένα πανάρχαιο έθιμο, η περιφορά του Επιταφίου, γίνεται τις πρώτες πρωινές ώρες του Μεγάλου Σαββάτου, ενώ με την ανατολή του ηλίου, ο Δεσπότης σηκώνει την Ανάσταση.

-Λιτόχωρο: Στο Λιτόχωρο το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης στολίζονται οι επιτάφιοι που φτιάχνονται από ανύπαντρες κοπέλες, που όλη την Σαρακοστή φτιάχνουν λουλούδια από ύφασμα. Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής γίνεται στο παζάρι η συνάντηση των Επιταφίων.

ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ

Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό στην Κέρκυρα είναι η περιφορά των Επιταφίων στα γραφικά σοκάκια και τις πλατείες της πόλης, ξεκινά στις 12.30 το μεσημέρι και διαρκεί μέχρι και τις 10.00 το βράδυ, οπότε και πραγματοποιείται η περιφορά του Επιταφίου της Μητρόπολης.

Η περιφορά των Επιταφίων γίνεται με συγκεκριμένη σειρά και τάξη. Κάθε Επιτάφιος συνοδεύεται από το «κόρο», τη χορωδία, μια Φιλαρμονική, τις «τόρτσες», μεγάλα κεριά, τα «μανουάλια» ,βενετσιάνικα φανάρια, τις πανύψηλες «σκόλες» δηλαδή τα λάβαρα και τα φλάμπουρα.

Οι χορωδίες των Ιερών Ναών και ιδιαίτερα της Μητροπόλεως, καθώς και η Δημοτική Χορωδία, ψάλλουν κατανυκτικά τα «Εγκώμια», ενώ τα αρμόζοντα ακροάματα από τις μπάντες των φιλαρμονικών περιλαμβάνουν διασκευές από τα κλασικά έργα: «Adagio» του Albinoni, από τη Φιλαρμονική Εταιρεία Κέρκυρας, τη «Marcia Funebre» του Verdi, από τη Φιλαρμονική Εταιρεία Μάντζαρος , καθώς και την πένθιμη ελεγεία, «Sventura» του Mariani και το «Πένθιμο Εμβατήριο» του Chopin από τη Φιλαρμονική Εταιρεία «Καποδίστριας».

Τους Επιταφίους συνοδεύουν σχολεία, τμήματα προσκόπων, τμήματα οδηγών και τα ασπροντυμένα κοριτσάκια κρατώντας καλαθάκια, γεμάτα με πολύχρωμα λουλούδια που ραίνουν τους πιστούς.

Όπως είθισται κάθε χρόνο η πρώτη περιφορά του Επιταφίου γίνεται από τον Ιερό Ναό Αγίου Αρτεμίου της Αστυνομικής Διεύθυνσης Κέρκυρας και ολοκληρώνεται με την περιφορά του Επιταφίου του Ιερού Μητροπολιτικού Ναού της Υ.Θ. Σπηλαιωτίσσης.

Μόνο η περιφορά του Επιταφίου του Αγίου Σπυρίδωνα δε γίνεται εξωτερικά σήμερα. Είναι ο μόνος επιτάφιος, του οποίου η περιφορά γίνεται το Μεγάλο Σάββατο,  στις 9.00 το πρωί.

Το έθιμο διατηρείται από το 1574 όταν οι Βενετοί, για λόγους ασφαλείας, απαγόρευσαν στους Ορθοδόξους την περιφορά των Επιταφίων τη Μεγάλη Παρασκευή και επέτρεψαν μόνο τη λιτανεία του Αγίου το Μεγάλο Σάββατο. Έτσι οι Κερκυραίοι από τότε βγάζουν τον Επιτάφιο της εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνος μαζί με το Σεπτό Σκήνωμα του Αγίου, που στη συγκεκριμένη λιτανεία ο ‘Αγιος έχει θέση χοροστατούντος Επισκόπου και πίσω ακολουθεί ο Επιτάφιος.

Είναι η αρχαιότερη λιτανεία και η πιο επιβλητική από τις λιτανείες του Αγίου Σπυρίδωνος, που καθιερώθηκε σε ανάμνηση του θαύματος του Αγίου, που έσωσε τον κερκυραϊκό λαό από τη σιτοδεία. Η πομπή κινείται ρυθμικά με τους πένθιμους ήχους των τριών Φιλαρμονικών της πόλης. Μετά το τέλος της λιτανείας ο ‘Αγιος Σπυρίδωνας θα παραμείνει στη θύρα του μέχρι την Τρίτη του Πάσχα για προσκύνημα.

Κατά την κορύφωση της περιφοράς των Επιταφίων, με τον Επιτάφιο της Μητροπόλεως, η Κέρκυρα βυθίζεται σε απόλυτη κατάνυξη. Παντού τοποθετούνται κεριά στερεωμένα σε μικρές βάσεις και ανάβονται κατά την περιφορά του Επιταφίου, όλα μια μακριά ίσια φωτεινή γραμμή. Τον Επιτάφιο της Μητροπόλεως, συνοδεύει ο Ιερός Κλήρος και οι Αρχές του τόπου, όλες οι Φιλαρμονικές Εταιρείες της Κέρκυρας, που παίζουν πένθιμα εμβατήρια, χορωδίες, οι Κερκυραίοι και χιλιάδες επισκέπτες που βρίσκονται ήδη στο νησί.

Η ΠΑΤΡΑ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ

Διαβάζουμε στο Ιστορικό Λεξικό του Κ. Ν. Τριανταφύλλου:

– Ο Leake (Σ.σ. Ουίλιαμ Μάρτιν Λικ, Βρεττανός στρατιωτικός και περιηγητής που το διάστημα 1804-1807 ήταν στην Ελλάδα) γράφει ότι εις Πάτρας από της Μ. Πέμπτης μέχρι Δευτέρας της Λαμπρής ουδεμία εργασία γίνεται και ουδέν πλοίον ταξιδεύει. Την Κυριακήν εύρε ναυτικούς καθ’ ομίλους εις τον λιμένα Πατρών ψήνοντας οβελίας. Οι αμνοί έσφάζοντο την προηγουμένην. Η ιεροτελεστία δεν εγίνετο εις το ύπαιθρον νύκτα, οι Τούρκοι απηγόρευον. Από 9 π.μ. αι περισσότεροι οικογένειαι είχον γευματίσει. Με οβελίας και ολοήμερον υπαίθριον πανηγυρισμόν και η εορτή του Αγ. Γεωργίου.

– Ο περιηγητής Ουλίαμς παρευρέθη το 1817 εις την εορτήν της Λαμπρής και περιγράφει τους τυφεκισμούς εις τον αέρα

– Αγάπη (ο εσπερινός της Κυριακής του Πάσχα). Εις τον ναόν Αγ. Ανδρέου μετεπαναστατικώς ιερουργεί ο αρχιερεύς ερχόμενος εν πομπή εκ του παρακειμένου αρχιεπ. οικήματος. Μέχρι τελών ΙΘ αι. εκαίετο κρεμασμένον προ του ναού ανδρείκελλον του Ιούδα απαγχονιζομένου, πλήρες εκρηκτικών ουσιών.

– Ο «Φοίνιξ» 2.4.1871 έχει να παρατηρήση ότι το 1871 ούτε βαρελότα έπεσαν, ούτε καύσις Εβραίου έξωθι Αγ. Ανδρέου χάρις είς τα επιτυχή αστυνομικά μέτρα.

– Ο «Φορολογούμενος» όμως 2.3.1879 γράφει ότι παρά τον Αγ. Νικόλαον ρίπτονται πολύ προ του Πάσχα καθημερινώς πυροβολισμοί καί βαρελότα.

– Η αυτή εφημερίς της 2.5.1880 γράφει ότι επανήλθε το έθιμον καύσεως του ανδρεικέλου εις Αγ. Ανδρέαν.

– Κατά τον «Φανόν» 23.4.1883 ανάστατοι οι επιτάφιοι, ανήκουστοι αταξίαι. Από τα βαρελότα εις εφονεύθη, τραυματίαι κλπ. Κλοπαί εις τας οικίας, παράλυσις των πάντων.

– Χαλκουνοπόλεμος δεν απετράπη εις το Τάσι κατά τους επιταφίους με τρίωρους προσπάθειας της Αστυνομίας. Εχρειάζετο στρατός (Φανός 14.4.1884).

– Εφέτος, γράφει η «Επί τα πρόσω» 18.4.1884 δεν έγινεν ο κατά την περιφοράν των επιταφίων συνήθης χαλκουνοπόλεμος εις Τάσι και πλατ. Aγ. Γεωργίου. Και οι δυτικοί Πατρών εις τας εορτάς των έχουν το βάρβαρον έθιμον των πυροβολισμών.

– Εφέτος εφονεύθη 10ετής παις («Ταχυδρόμος» Πατρών 21.7.1885). Ευωχίαι αλλά με πυροβολισμούς, ως το Πάσχα.

– Το έθιμον νεώτερον, λόγω της αστυνομικής ανοχής, παρατηρεί ο «Φορολογούμενος» 20.2.1887 (δηλ. οι πυροβολισμοί αρχίζουν από τας απόκρεω και συνεχίζονται.

– Χαλκούνια παντού. Εις ταν Παντάνασσαν δεν εψάλλη η Ανάστασις (Τύπος 27.4.1891).

– Λιθοβολισμοί, τραυματισμοί από χαλκουνοπόλεμον εις τους επιταφίους. Εκτυπήθη και αστυνομ. τμήμα! («Πελοπόννησος» 17.4.1894).

– Το προηγούμενον έτος δεν ερρίφθησαν (Πελοπόννησος 1.4.1895).

– Χαλκουνοπόλεμος καί πυροβολισμοί το Πάσχα (Πάτραι 20.4.1910).

– Και Ιταλοί χθες Μ. Παρασκευήν των. Και κροτίδες και πυροβολισμοί. Το Πάσχα επεισόδια. Τη παρακλήσει του ιερέως των επυροβόλουν (Πάτραι 13 και 16.3.1910).

– Την Δεύτερον της Λαμπρής μετέβαινον εις τους τάφους της Αγ. Αλεξιωτίσσης, ετέλουν τρισάγια και κατόπιν εις τας ταβέρνας της συνοικίας διεσκέδαζον. Το αυτό και κατά την εορτήν της Αναλήψεως. Την Τρίτην ανέβαινον εις μ. Γηροκομείου.

ΤΟ ΜΟΙΡΟΛΟΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ – ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ ΤΗΣ Μ.ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ

Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής ομάδες παιδιών γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούσαν το μοιρολόι «Σήμερα μαύρος ουρανός», γνωστό και ως «Μοιρολόι της Παναγίας». Τα Κάλαντα της Μεγάλης Παρασκευής τείνουν σήμερα να εκλείψουν.

Σήμερο μαύρος ουρανός
σήμερο μαύρη μέρα
Σήμερον όλοι θλίβονται
και τα βουνά λυπούνται
Σήμερον έβαλαν βουλή
οι άνομοι Εβραίοι
Οι άνομοι και τα σκυλιά,
οι τρισκαταραμένοι.

Ο Κύριος ηθέλησε να μπει σε περιβόλι
Να λάβει δείπνο μυστικό
για να τον λάβουν όλοι
Κι η Παναγία η Δέσποινα κάθουντο μονασή της
Τις προσευσές της έκανε
για τον Μονογενή της
Φωνή εξήλθε απ’ ουρανού
κι απ’ Αρχαγγέλου στόμα.

“Σώνουν, Κυρά μου, οι προσευχές σώνουν και οι μετάνοιες
και τον ιόν σου ψάσαντο
και στου χαρσά τον πάνε.

Σαν κλέφτη τον ηψάσασι
και σα φονιά τον μπάσι
μπρος στου Πιλάτου τις αυλές,
εκεί τον τυρρανάσι.

Η Παναγιά σαν τ’ άκουσε,
έπεσε κι’ λιγωθεί,
σταμνί νερό της ρίξανε,
τρία κανάτια μόσχο
και τρία με ροδόσταμο, για να’ ρθει
ο λογισμός της…………

ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ…

Το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής είναι αφιερωμένο στους νεκρούς. Χιλιάδες άνθρωποι σε όλη την Ελλάδα πηγαίνουν στο νεκροταφείο κρατώντας λουλούδια. Ξαφνικά το νεκροταφείο παύει να είναι νεκροταφείο και αποκτά έντονη ζωή. Σε κάθε μνήμα υπάρχει κάποιος που θα το καθαρίσει, θα το στολίσει, θα ανάψει το καντήλι, θα βάλει λιβάνι. Παπάδες κάνουν τα τρισάγια.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Η φωτογραφία της πρώτης σελίδας είναι από τον Επιτάφιο που βρίσκεται στην Παναγιά την Κορφιάτισσα στην Πλάκα της Μήλου. Πρόκειται για έναν επιχρυσωμένο,  “μοναδικό” Επιτάφιο, του 1600 μ.Χ., που έφθασε στη Μήλο από την Σμύρνη της Μικράς Ασίας.Καλή Ανάσταση!