«Το κλάμα πάνω απ’ το χυμένο γάλα»

Πριν λίγους μήνες, ένας Ελλαδίτης πολιτικός αρχηγός, είχε επισκεφθεί τη Βραζιλία. Εκεί συναντήθηκε με τον πρώην πρόεδρο της χώρας, Λούλα, έναν σπουδαίο πολιτικό, προερχόμενο από την Αριστερά, επί ημερών του οποίου η Βραζιλία σημείωσε αξιοσημείωτη ανάκαμψη. Στις δηλώσεις του ο Πρόεδρος Λούλα ανέφερε τα εξής:

«Το μήνυμα που θα ήθελα να στείλω στον ελληνικό λαό είναι ότι αυτή τη στιγμή της κρίσης πρέπει να είναι ψύχραιμοι, να έχουν μεγάλη θέληση και να αναζητήσουν λύσεις. Να μη γίνονται πολλά σχόλια για την κρίση, αλλά να συζητούν ποιες είναι οι λύσεις. Νομίζω ότι ούτε η Ελλάδα

ούτε οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα θα βίωνε τις σημερινές καταστάσεις, αν είχαν ληφθεί οι σωστές αποφάσεις πριν από τέσσερα χρόνια».

Για τους λάτρεις της μικροπολιτικής κλωτσοπατινάδας η δήλωση του Λούλα ίσως δεν λέει πολλά. Γι αυτούς ο δημόσιος διάλογος σημαίνει οξύτητα, υστερικά καταγγελτικό λόγο, αφορισμούς, δογματική ακαμψία. Είναι όμως ό,τι πιο χρήσιμο μπορεί να πει κάποιος κανείς σε Ελλαδίτες και Κυπρίους αυτή τη στιγμή.

Τώρα δεν είναι ώρα για κλάμα πάνω από το χυμένο γάλα. Είναι ώρα για αναζήτηση λύσεων και θετική σκέψη. Όχι μόνο για την ηγεσία, αλλά και για κάθε πολίτη. Η πολιτική ηγεσία να δώσει το στίγμα της επόμενης μέρας δίνοντας έμφαση στη διαχείριση της κρίσης και οι πολίτες (όσοι μπορούν) να αναζητήσουν νέες προσόδους και επιχειρηματικές ευκαιρίες. Η αντίληψη ότι η απόκτηση προσόδων είναι κατ’ αποκλειστικότητα διεκδίκησης και διαπραγμάτευσης με το κράτος, είναι διαλυτική για την οικονομία. Στην Ελλάδα αυτό συνέβη τις τελευταίες 10ετίες με καταστροφικές συνέπειες για την ανταγωνιστικότητα, την παραγωγικότητα της χώρας.

Στην Κύπρο, αντιθέτως, η «κουλτούρα αγοράς» και η οικονομική κατάρτιση των πολιτών της, αποτελεί μεγάλο εθνικό κεφάλαιο. Η ικανότητά τους να παράγουν πλούτο, να δημιουργούν ευκαιρίες και να διαχειρίζονται με ψυχραιμία τα οικονομικά ζητήματα, είναι μοναδική.

Αυτή η νοοτροπία φάνηκε και τις πρώτες μέρες μετά το άνοιγμα των τραπεζών, όταν η ψυχραιμία και η αξιοπρέπεια των Κυπρίων διέψευσε τις προσδοκίες πολλών. Όμως η συνέχεια δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα είναι ανάλογη.

Στην παρούσα φάση οι συνέπειες της απόφασης δεν έχουν ακόμα φανεί. Η ύφεση είναι αναμενόμενη εξέλιξη, αλλά δεν έχει ακόμα βιωθεί. Τα δύσκολα θα φανούν σε λίγο καιρό, όταν θα γίνουν ορατά στην καθημερινότητα τα αποτελέσματα της αναπόφευκτης ύφεσης. Γι’ αυτό και ο πολιτικός και οικονομικός σχεδιασμός της Κυβέρνησης θα πρέπει να λάβει υπόψη του ότι ενδέχεται να υλοποιηθεί σε πολύ πιο δύσκολες συνθήκες από ό,τι σήμερα.

Πολλοί ισχυρίζονται ότι η κρίση δημιουργεί ευκαιρίες. Προσωπικώς δεν το συμμερίζομαι απολύτως. Οι κρίσεις φέρνουν στην επιφάνεια σκοτεινές πτυχές κάθε ανθρώπου. Ξυπνάνε άγρια ένστικτα. Ευνοούν ακραίες φωνές. Ενισχύουν τον λαϊκισμό. Πλήττουν την κοινωνική συνοχή. Αποτελούν βούτυρο στο ψωμί κάθε ανεύθυνου δημαγωγού. Καταστρέφουν με βίαιο τρόπο, πράγματα που χτίστηκαν με κόπο. Κάποιος που νοιώθει τη ζωή του να αλλάζει ραγδαία και απότομα, όχι από δικά του λάθη, αλλά από επιλογές άλλων, είναι δύσκολο να διατηρήσει την ψυχραιμία του στο ακέραιο και να σκεφτεί πάντα θετικά. Οπότε ακόμα και αν πράγματι υπάρχουν ευκαιρίες μέσα στην κρίση, το περιβάλλον έχει επιβαρυνθεί τόσο που είναι δύσκολο να αξιοποιηθούν.

Σήμερα στην Κύπρο το περιβάλλον έχει επιβαρυνθεί πολύ. Το πολιτικό σύστημα αμφισβητείται. Ο επικίνδυνος (κυρίως για λόγους εθνικής ασφάλειας) ευρωσκεπτικισμός ανεβαίνει. Φαινόμενα γεωπολιτικού «μικρομεγαλισμού» που στο παρελθόν έχουν αποβεί μοιραία για την Κύπρο, επανεμφανίζονται και μάλιστα με ιδιαίτερη επιπολαιότητα.

Το στοίχημα της ηγεσίας είναι να ιεραρχήσει τους μακροπρόθεσμους στόχους και τα εθνικά συμφέροντα, ανεπηρέαστη από το θυμικό μιας κοινωνίας που νοιώθει αδικημένη.

Οι χειρισμοί στο θέμα της ΑΟΖ, οι διαπραγματεύσεις για την οριστική συμφωνία με την τρόικα, η διαχείριση της επερχόμενης ύφεσης, ακόμα και ένας πιθανός νέος κύκλος συζητήσεων για το Κυπριακό, αποτελούν ένα σύνολο από «καυτές πατάτες» που η κυπριακή ηγεσία οφείλει να διαχειριστεί ψύχραιμα και με ρεαλισμό. Θα είναι ένα power game για γερά νεύρα που θα διαρκέσει αρκετό καιρό.

Η Κύπρος έχει περάσει ακόμα πιο δύσκολες στιγμές. Η γενιά που έζησε την τραγωδία του ’74 είναι ακόμα παρούσα. Ξέρει πώς να στέκεται όρθια και να ξεπερνά δυσκολίες. Μπορεί να το επαναλάβει και να εμπνεύσει τους νεότερους.

Ευτύχης Βαρδουλάκης, Πολιτικών Επιστήμων

*Το άρθρο του πρωτοδημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Καθημερινή” της Κυπριακής Δημοκρατίας.